Karoteny

Struktury karotenów
α-Karoten (CAS 7488-99-5, PubChem 4369188)
β-Karoten (CAS 7235-40-7, PubChem 5280489)
γ-Karoten (CAS 472-93-5, PubChem 5280791)
δ-Karoten (CAS 472-92-4, PubChem 6384254)
ε-karoten (PubChem 446439)
ζ-karoten (PubChem 5280788)
Likopen (CAS 502-65-8, PubChem 446925)

Karoteny (E160a) – grupa organicznych związków chemicznych, rozbudowanych przestrzennie węglowodorów nienasyconych zawierających 40 atomów węgla o wzorze sumarycznym: C₄₀H₅₆. W cząsteczkach karotenów występują wieloatomowe układy sprzężonych wiązań podwójnych.

W przyrodzie istnieją 3 izomery tego związku, różniące się umiejscowieniem jednego z wiązań podwójnych między atomami węgla.

Karoten jest prowitaminą dla witaminy A (2 części karotenu to równowartość 1 części witaminy A^[1]). Występuje głównie jako α-karoten i β-karoten. Istnieją także: γ-, δ- i ε-karoten. W 1928 roku Szwajcar Paul Karrer stwierdził, że β-karoten jest głównym prekursorem witaminy A. Był to pierwszy przypadek ustalenia struktury prowitaminy. Następnie w 1930 roku ustalił wzór α-karotenu i zsyntetyzował go. W zależności od liczby i rodzaju pierścieni jonowych wyróżniamy α-, β- i γ-karoteny. Najbardziej znanym jest β-karoten, żółty barwnik roślinny. Zawiera on dwa pierścienie β-jononu, połączone tetramerem izoprenu. α-Karoten zawiera po jednym pierścieniu α- i β-jononu, ma barwę czerwonobrązową. γ-karoten ma tylko jeden pierścień β-jononu i występuje w grzybach i bakteriach, posiada barwę fioletową.

Karoteny w żywieniu

Karoteny są pomarańczowożółtymi organicznymi barwnikami roślinnymi, występującymi między innymi w wielu warzywach i owocach. Zawartość karotenów w warzywach mieści się w granicach 0,5–31 mg/100g^[2].

Ważnymi źródłami karotenów dla człowieka są^[3]:

bataty
brokuły 7–20 mg β-karotenu/kg świeżej masy^[4]
buraki ćwikłowe
dynia 36 mg β-karotenu/kg świeżej masy^[4]
kapusta włoska
kwiat nagietka
marchew 88–120 mg β-karotenu/kg świeżej masy^[4]
morele
melony
pomidory 5 mg β-karotenu/kg świeżej masy^[4]
papryka słodka czerwona 22 mg β-karotenu/kg świeżej masy^[4]
szpinak 56 mg/kg świeżej masy^[4]
sałata
ziele pietruszki

Dla glonożernych zwierząt akwariowych dobrym źródłem β-karotenu jest spirulina.

Częste spożywanie dużej ilości karotenów powoduje żółtawe zabarwienie skóry^[1].

β-Karoten jako lek

Osobny artykuł: β-Karoten.

β-Karoten jest bezpieczną odmianą karotenu, gdyż organizm przetwarza tylko taką jego ilość, jaka jest mu potrzebna. Przyczynia się między innymi do ochrony przed drobnoustrojami. Ma działanie antyoksydacyjne, a także korzystnie wpływa na funkcjonowanie wzroku, układu odpornościowego. W preparatach często podawany jest razem z witaminami E, D, B i wapniem.

Zobacz też

ksantofile

Przypisy

↑ ^a ^b Food-Info.net: E160a: Karoteny. [dostęp 2010-10-13]. (pol.).
↑ Ewa Cieślik: Cechy prozdrowotne żywności pochodzenia roślinnego. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-10)].
↑ Antyoksydanty w ziołach. « Medycyna dawna i współczesna [online], rozanski.li [dostęp 2017-11-24] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Marcin Horbowicz. WARZYWA PRZECIWDZIAŁAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM. „Hasło ogrodnicze”, 2003.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[fi-1] Food-Info.net: E160a: Karoteny. [dostęp 2010-10-13]. (pol.).

[2] Ewa Cieślik: Cechy prozdrowotne żywności pochodzenia roślinnego. [dostęp 2010-10-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-10)].

[p1-3] Antyoksydanty w ziołach. « Medycyna dawna i współczesna [online], rozanski.li [dostęp 2017-11-24] (pol.).

[Horbowicz-2003-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Marcin Horbowicz. WARZYWA PRZECIWDZIAŁAJĄCE CHOROBOM CYWILIZACYJNYM. „Hasło ogrodnicze”, 2003.

[1]