Józef Sare
Józef Sare, także Saare, Sarre (ur. 1 września 1850 w Chorowicach[1], zm. 23 marca 1929 w Krakowie) – polski architekt i budowniczy, wieloletni drugi wiceprezydent miasta Krakowa, poseł na Sejm Krajowy
.jpg) Józef Sare (przed 1907) | |
| Data i miejsce urodzenia |
1 września 1850 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 marca 1929 |
| Zawód, zajęcie |
architekt |
| Odznaczenia | |
  
| |
Życiorys
edytujBył synem żydowskiego budowniczego w Krakowie Salomona i Danieli z domu Kleinberger[1]. Studia architektoniczne odbywał w Krakowie (Instytut Techniczny) i Wiedniu (Politechnika Wiedeńska)[2]. W 1869 zdobył tytuł inżyniera[3].
Podjął pracę w c. k. technicznej służbie rządowej. Był zatrudniony w starostwie powiatu tarnowskiego, następnie w starostwie lwowskim, a od 1875 w C. K. Namiestnictwie we Lwowie[3]. W 1880 powrócił do Krakowa, gdzie pracował w oddziale technicznym starostwa[3]. W 1893 został kierownikiem tegoż oddziału[3]. W 1908 został starszym radcą budownictwa[3]. W 1917 przeszedł na emeryturę[3].
W 1902 wybrano go do Rady Miasta[4]. Od 1905 do końca życia pełnił stanowisko wiceprezydenta Krakowa. Był posłem na Sejm Krajowy kadencji VIII (wybrany w 1907 w miejsce zmarłego Arnolda Rappaporta), IX (1908–1913), X (1913–1914). W 1910 otrzymał tytuł radcy dworu[5].
W czasie I wojny światowej był członkiem Sekcji Zachodniej Naczelnego Komitetu Narodowego. W październiku i listopadzie 1914, w związku z ewakuacją miasta po wybuchu wojny, rezygnacją pierwszego wiceprezydenta Henryka Szarskiego i czasową nieobecnością prezydenta Juliusza Leo, wykonywał obowiązki prezydenta Krakowa. W kwietniu 1919 witał w Krakowie w imieniu miasta generała Józefa Hallera. Wykonywał obowiązki prezydenta także po śmierci Jana Kantego Federowicza (lipiec 1924) oraz po odwołaniu komisarza rządowego Witolda Ostrowskiego a przed wyborem Karola Rollego (czerwiec 1926).
W 1919 został członkiem Rady Naczelnej Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego Ziem Polskich. Założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922[6]. Należał do Stowarzyszenia Humanitarnego „Solidarność” B’nei B’rith, Stowarzyszenia Izraelitów Postępowych i Krakowskiego Towarzystwa Technicznego[7].
Zaprojektował wiele krakowskich budynków, m.in. Kliniki Chirurgicznej i Okulistycznej oraz Kliniki Psychiatrycznej przy ul. M: Kopernika, gmach Gimnazjum w Tarnowie, budynek Gimnazjum św. Anny w Krakowie, Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, V Gimnazjum w Krakowie, Gmach Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie i budynek Zakładu Medycyny Sądowej CM UJ przy ul. Grzegórzeckiej 16. Z jego inicjatywy miasto kupiło Las Wolski, który przeznaczono na park publiczny.
Został pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Krakowie[8].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order św. Stanisława II klasy (Rosja)[4]
- Krzyż Komandorski Orderu Franciszka Józefa (1917) (Austro-Węgry)[3]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (28 kwietnia 1926)[9][10]
Upamiętnienie
edytujPortret Sarego namalowany przez Józefa Mehoffera umieszczono w Muzeum Narodowym, a jedna z krakowskich ulic nosi jego imię.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Zbroja 2023 ↓, s. 190.
- ↑ Zbroja 2023 ↓, s. 190-191.
- ↑ a b c d e f g Zbroja 2023 ↓, s. 191.
- ↑ a b Zbroja 2023 ↓, s. 192.
- ↑ Odznaczenie wiceprezydenta miasta. „Nowości Illustrowane”. Nr 50, s. 3, 10 grudnia 1910.
- ↑ Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]
- ↑ Zbroja 2023 ↓, s. 194-195.
- ↑ Zbroja 2023 ↓, s. 195.
- ↑ M.P. z 1926 r. nr 99, poz. 294 „za zasługi, położone na polu rozwoju przemysłu budowlanego”.
- ↑ Polonia Restituta. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 101 z 6 maja 1926.
Bibliografia
edytuj- Rafał Róg, Józef Sare, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXXV, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk, Warszawa-Kraków 1994, s. 189–193 wersja elektroniczna.
- Nowy poseł krakowski. „Nowości Illustrowane”. Nr 11, s. 4, 16 marca 1907.
- Barbara Zbroja, Leksykon architektów i budowniczych pochodzenia żydowskiego w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków: Wysoki Zamek, 2023, ISBN 978-83-966500-2-3.