Indiana
Indiana (ⓘwymowa:/ɪndiˈænə/) – stan w Stanach Zjednoczonych, w regionie Midwest, w Krainie Wielkich Jezior.
| stan | |||||
| 19. stan od 11 grudnia 1816 | |||||
 Pomnik Żołnierzy i Żeglarzy w Indianapolis. | |||||
| |||||
| Dewiza: The Crossroads of America | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-IN | ||||
| Gubernator | |||||
| Powierzchnia |
94 321 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
70,7 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie USA
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Graniczy ze stanem Michigan i jeziorem Michigan (od północy) oraz Ohio (od wschodu), Kentucky (od południa) i Illinois (od zachodu). Obszar stanu jest równinny (nizina rzeki Missisipi), na południu i wschodzie pagórkowaty.
Pierwotnie zamieszkany był przez Indian grupy algonkińskiej, między innymi Delawarów i Potawatomi.
Stan ma drugi co do wielkości przemysł motoryzacyjny w kraju i jest liderem w USA pod względem wzrostu zatrudnienia w produkcji. Szacuje się, że co piąty mieszkaniec Indiany zatrudniony jest w zaawansowanej produkcji[1].
Indiana jest wiodącym producentem kukurydzy, soi, drobiu i popcornu i zajmuje 10. miejsce w kraju pod względem sprzedaży produktów rolnych[1].
Symbole stanu
edytujHistoria
edytuj- 1679–1680 – Indiana stała się obiektem zainteresowania de la Salle’a.
- 1731–1732 – Powstała pierwsza francuska misja handlowa w Vincennes.
- 1763 – W wyniku traktatu paryskiego obszar Indiany zostaje przyznany Wielkiej Brytanii.
- 1778 – Wojska amerykańskie pod dowództwem generała George’a Rogersa Clarka zajęły Vincennes.
- 1811 – W bitwie nad Tippecanoe Indianie walczący pod wodzą Tecumseha ponieśli klęskę kończącą wieloletnią wojnę.
- 1816 – Przyjęcie do Unii.
- 1830 – Początek gwałtownego rozwoju osadnictwa.
- 1885 – Sylvanus Bowser z Fort Wayne wynalazł pompę benzynową[1].
Geografia
edytuj
Stan położony jest w dwóch strefach czasowych: 80 hrabstw w UTC-05:00, a 12 hrabstw w UTC-06:00 (Gibson, Jasper, Lake, La Porte, Newton, Porter, Posey, Spencer, Vanderburgh, Warrick, Perry, Starke).
- Klimat: umiarkowany ciepły, z wyraźnymi czterema porami roku, w południowej części podzwrotnikowy kontynentalny.
- Główne rzeki: rzeka Ohio
- Liczba hrabstw: 92 (lista)
- Największe hrabstwo: Marion
- Liczba parków stanowych: 23
Miasta
edytujNa terenie stanu Indiana znajduje się 567 miast (city lub town), w tym 6 o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 85 powyżej 10 000 mieszkańców, a 298 powyżej 1000 mieszkańców (2022 r.)[3].
Lista miast zamieszkanych przez 10 000 lub więcej osób (2022 r.)[3]:
- Indianapolis (880 621)
- Fort Wayne (267 927)
- Evansville (115 749)
- South Bend (103 110)
- Fishers (101 966)
- Carmel (101 964)
- Bloomington (79 107)
- Hammond (76 575)
- Noblesville (72 748)
- Lafayette (71 402)
- Gary (67 972)
- Greenwood (65 406)
- Muncie (65 076)
- Kokomo (59 671)
- Terre Haute (58 335)
- Anderson (55 099)
- Westfield (54 605)
- Elkhart (53 801)
- Columbus (51 268)
- Jeffersonville (51 030)
- Mishawaka (50 913)
- Lawrence (49 276)
- West Lafayette (45 060)
- Portage (38 327)
- New Albany (37 506)
- Merrillville (36 233)
- Plainfield (36 074)
- Richmond (35 513)
- Valparaiso (34 565)
- Crown Point (34 526)
- Goshen (34 375)
- Zionsville (31 982)
- Michigan City (31 792)
- Brownsburg (31 193)
- Schererville (29 668)
- Hobart (29 458)
- Marion (28 030)
- East Chicago (25 968)
- Franklin (25 728)
- Greenfield (24 785)
- Munster (23 664)
- Highland (23 622)
- Avon (23 611)
- St. John (22 847)
- La Porte (22 198)
- Clarksville (21 782)
- Seymour (21 618)
- Shelbyville (20 159)
- Logansport (18 194)
- New Castle (17 345)
- Huntington (17 023)
- Lebanon (16 982)
- Jasper (16 757)
- Vincennes (16 484)
- Crawfordsville (16 479)
- Frankfort (16 474)
- Dyer (16 361)
- Griffith (16 287)
- Warsaw (16 111)
- New Haven (15 843)
- Cedar Lake (15 592)
- Chesterton (14 554)
- Beech Grove (14 492)
- Bedford (13 897)
- Auburn (13 724)
- Speedway (13 695)
- Connersville (13 292)
- Lake Station (13 096)
- Greensburg (12 377)
- Madison (12 211)
- Washington (12 171)
- Whitestown (11 958)
- Martinsville (11 858)
- Yorktown (11 689)
- Lowell (11 128)
- Danville (10 927)
- Peru (10 828)
- Bargersville (10 717)
- Plymouth (10 705)
- Bluffton (10 379)
- McCordsville (10 369)
- Wabash (10 347)
- Kendallville (10 222)
- Columbia City (10 086)
- Sellersburg (10 057)
Demografia
edytuj
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Indiana liczy 6 785 528 mieszkańców, co oznacza wzrost o 301 726 (4,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010[4]. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,2% populacji, 23,3% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 16,1% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,7% ludności stanu stanowią kobiety[5]. Powszechny jest przydomek "hoosier" na określenie mieszkańców stanu Indiana.
Język
edytujW 2010 roku najpowszechniej używanymi językami były[6]:
- język angielski – 92,23%,
- język hiszpański – 4,39%,
- język niemiecki – 0,59%.
Rasy i pochodzenie
edytujWedług danych z 2019 roku, 82,8% mieszkańców stanowiła ludność biała (78,3% nie licząc Latynosów), 9,6% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 2,6% miało rasę mieszaną, 2,5% to Azjaci, 0,27% to rdzenna ludność Ameryki i 0,05% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 7,2% ludności stanu[7].
Największe grupy stanowią osoby pochodzenia niemieckiego (19,4%), irlandzkiego (10,0%), afroamerykańskiego, angielskiego (8,3%), „amerykańskiego” (7,7%) i meksykańskiego (5,0%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia polskiego (203 tys.), włoskiego (170,5 tys.), szkockiego lub szkocko–irlandzkiego (169,6 tys.), europejskiego (158,3 tys.), francuskiego (140,4 tys.) i holenderskiego (101,8 tys.)[7].
Religia
edytuj
Dane z 2014[8]:
- protestanci – 52%:
- ewangelikalni – 31% (gł. bezdenominacyjni, baptyści, campbellici, uświęceniowcy, zielonoświątkowcy, szwenkfeldyści i luteranie)[9],
- głównego nurtu – 16% (gł. metodyści i kalwini)[9],
- historyczni czarni protestanci – 5%,
- brak religii – 26% (w tym: 4% agnostycy i 3% ateiści),
- katolicy – 18%,
- mormoni – 1%,
- inne religie – 3% (w tym: prawosławni, muzułmanie, świadkowie Jehowy, żydzi, buddyści, hinduiści, scjentyści, unitarianie uniwersaliści, wyznawcy New Age i bahaiści)[10].
Stan zamieszkuje znaczna populacja amiszów, głównie na północnym wschodzie, z największą populacją w hrabstwie LaGrange, gdzie również mieszkają mennonici. Społeczności amiszów i mennonitów stanowią ponad 1% populacji stanu i są częścią ewangelikalnego protestantyzmu[11][12].
Gospodarka
edytuj
- kukurydza
- soja, żyto, owies
- pomidory, cebula
- trzoda chlewna, drób
Przemysł
edytuj- wydobywczy
- metalowy i rafineryjny
- samochodowy
- maszynowy
- farmaceutyczny
Polityka
edytujIndiana głosowała na republikańskiego kandydata na prezydenta w każdych wyborach od 1968 r., z wyjątkiem wyborów z 2008 r., kiedy stan głosował na Baracka Obamę[1]. W wyborach z 2020 roku 57% wyborców oddało głos na Donalda Trumpa. Joe Biden, który uzyskał 41% poparcia, wygrał jedynie w hrabstwach Indianapolis (63,6%), Monroe (63,1%), Lake (56,8%), St. Joseph (52%) i Tippecanoe (49%)[13].
Uczelnie
edytuj- University of Notre Dame
- Indiana University Bloomington
- Indiana University East
- Indiana University Kokomo
- Indiana University Northwest
- Indiana University South Bend
- Indiana University Southeast
- Purdue University
- Indiana University–Purdue University Columbus
- Indiana University Fort Wayne
- Indiana University–Purdue University Indianapolis
- Indiana Institute of Technology
- Indiana State University
- Indiana University System
Sport
edytujStan znany jest z zamiłowania do koszykówki i produkcji gwiazd, takich jak Larry Bird, czy Louie Dampier[1].
4 maja 1871 roku w mieście Fort Wayne została rozegrana pierwsza państwowa i profesjonalna gra w baseball. W meczu spotkali się Fort Wayne Kekiongas i Cleveland Forest Citys[1].
Mark Spitz, dziewięciokrotny mistrz olimpijski w pływaniu, w latach 1968–1972 pływał dla Indiana University[1].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g Casey Leins, 10 Things to Know About Indiana [online], US News, 2019 [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ What is a Hoosier. Indiana Historical Bureau. [dostęp 2023-05-22]. (ang.).
- ↑ a b c City and Town Population Totals: 2020-2022. U.S. Census Bureau. [dostęp 2023-05-22]. (ang.).
- ↑ Change in Resident Population of the 50 States, the District of Columbia, and Puerto Rico: 1910 to 2020 [online], 2020 Census Apportionment Results [dostęp 2021-07-28].
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Indiana; United States [online], census.gov [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ Data Center Results [online], apps.mla.org [dostęp 2019-01-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-08].
- ↑ a b 2019: ACS 1-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Adults in Indiana. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-14].
- ↑ a b W nawiasie zaznaczono grupy mające ponad 100 tys. członków.
- ↑ The Association of Religion Data Archives | Maps & Reports [online], thearda.com [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Indiana, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-07-28] (ang.).
- ↑ Amish Groups, undifferentiated Counties (2010) | QuickLists | The Association of Religion Data Archives [online], thearda.com [dostęp 2021-07-28].
- ↑ Indiana 2020 presidential election results [online], cnn.com [dostęp 2021-07-28] (ang.).