Incompatibilitas

Ten artykuł od 2024-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Incompatibilitas (łac. niepołączalność)^[1] – zasada niełączenia określonych funkcji publicznych. Zasada ta odnosi się zarówno do funkcji pełnionych w administracji rządowej, jak i samorządowej.

Incompatibilitas w Polsce

Dawna Polska i Litwa

Przed zaborami zasada incompatibilitatis miała szczególnie na celu zapobiegać skupianiu w jednym ręku dwóch lub kilku intratnych urzędów, np. nie wolno było piastować urzędu kanclerza będąc starostą, wojewodą lub kasztelanem. W praktyce zakaz taki jednak był często omijany. Nieprzestrzeganie tej zasady było częstą przyczyną sporów i zadrażnień między szlachtą, królem oraz dygnitarzami kumulującymi owe urzędy (p. też. ekspektatywa).

Postanowienia o incompatibilitate:

Łączenie urzędu ziemskiego z urzędem starosty 1422
Łączenie dwóch urzędów ziemskich
Łączenie urzędu wojewody z urzędem starosty 1454
Łączenie urzędu kanclerza z urzędem starosty albo wojewody albo kasztelana albo biskupa jednej z większych diecezji (gnieźnieńska, krakowska, warmińska, płocka, kujawska – dla kanclerzy wywodzących się z duchowieństwa)
Łączenie urzędu wojewody lub kasztelana z urzędem starosty 1538
Łączenie dwóch starostw grodowych 1562–1563
Łączenie urzędu hetmana z urzędami kanclerza, marszałka i podskarbiego (1669)^[2]
Łączenie mandatu posła i deputata do Trybunału (1678)^[3]

Współczesność

Zasada niełączenia pewnych funkcji publicznych została określona w art. 102, 103, 107 i 132 Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku. Zgodnie z tymi przepisami zasadę incompatibilitatis należy postrzegać w dwóch aspektach:

formalnym – wyrażoną jako zakaz łączenia mandatu poselskiego lub senatorskiego z funkcjami państwowymi,
materialnym – wyrażoną jako zakaz podejmowania czy też wykonywania określonej działalności gospodarczej.

Pozostałe przypadki zasady incompatibilitatis wynikają wprost z ustaw ustrojowych.

Incompatibilitas w Unii Europejskiej

Zasada incompatibilitatis znalazła również zastosowanie w przypadku posłów do Parlamentu Europejskiego – eurodeputowany nie może być członkiem rządu państwa członkowskiego, ponadto członkiem, urzędnikiem lub funkcjonariuszem organów Wspólnot Europejskich. Zasada ta ma również zastosowanie do sędziów i rzeczników generalnych Trybunału Sprawiedliwości, sędziów Sądu i sędziów Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej.

Zobacz też

System supersemiprezydencki

Przypisy

↑ Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2013-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].
↑ Volumina Legum tom 5, s. 11 "De incompatibilibus"
↑ Tamże s. 271 "O Deputatach Trybunalskich, Posłach Ziemskich y Woyskowych, obudwuch narodów explikacya"

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

[1] Słownik Wyrazów Obcych. [dostęp 2013-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)].

[2] Volumina Legum tom 5, s. 11 "De incompatibilibus"

[3] Tamże s. 271 "O Deputatach Trybunalskich, Posłach Ziemskich y Woyskowych, obudwuch narodów explikacya"

[1]