Herberstein

Herb rodziny Herberstein przedstawia umieszczoną w środkowym miejscu srebrną krokiew na czerwonym polu. Według tradycji został on ustanowiony przez Zygmunta Herbersteina i miał symbolizować przywiązanie rodu do ziemi oraz wywodzenie się rodu z bogatego chłopstwa.

Rodzina Herbersteinów od początku znana była ze swojej służby na dworze Habsburgów, od których otrzymali rozliczne dobra na terenie krajów, w których ci panowali. Z najstarszej linii rodu, styryjskiej, znanych jest około 400 osób noszących to nazwisko, które piastowały znaczne funkcje krajowe i kościelne w Styrii. Ponadto wśród jej przedstawicieli znaleźli się znani profesorowie matematyki, filozofii, gramatyki i historii.

Nabycie przez kolejnych członków rodu nowych posiadłości ziemskich oraz małżeństwa zawarte w XIV i XV w. doprowadziły do zwiększenia pozycji rodziny w Austrii. Najważniejszym z nich było małżeństwo zawarte między Leopoldem von Herbersteinem a księżniczką Eleonorą von Eggenberg, w wyniku którego Herbersteinowie przejęli na własność zamek Eggenberg w Grazu, który stanowił ich siedzibę rodową do 1938, kiedy to został przejęty przez władze styryjskie. Z kolei ich posiadłości ziemskie należały do największych w Austrii.

Znani przedstawiciele rodu:

• Günther von Herberstein (zm. 1421), kasztelan zamkowy w Grazu, starosta styryjski
• Bernhardin von Herberstein (zm. 1554), pułkownik styryjski
• Siegmund von Herberstein (1486–1566), dyplomata
• Caspar von Herberstein (zm. 1572), dowódca i ochmistrz
• Georg von Herberstein (1529–1586), starosta krajowy Styrii, jego synami byli:
  • Bernhardin von Herberstein (1566–1624), dowódca styryjski
• Leopold von Herberstein (zm. 1606), feldmarszałek, minister wojny
• Adam von Herberstein (1577–1626), skarbnik na dworze cesarza Macieja Habsburga, później ambasador w Konstantynopolu
• Johann Georg von Herberstein (1591–1663), biskup ratyzboński
• Georg Sigmund von Herberstein (1594–1663), dyplomata, prowincjał dominikanów
• Ferdinand von Herberstein (1605–1673), jezuita, profesor dialektyki, etyki, scholastyk i profesor prawa kanonicznego w Grazu i Linzu
• Maximilian von Herberstein (1601–1680), starosta krajowy Styrii
• Sigismund Christoph von Herberstein (1644–1716), biskup lublański
• Maximilian von Herberstein (1609–1688), generał w Republice Weneckiej. Jego synami byli:
  • Ernst Gundakar von Herberstein (1654–1723), feldmarszałek
  • Matthias Gundakar von Herberstein (1658–1737), członek saskiej tajnej rady
• Ferdinand Ernst von Herberstein (zm. 1691), wojskowy i członek dworskiej rady wojennej
• Johann Joseph von Herberstein (zm. 1692), wielki przeor zakonu joannitów na Węgrzech, później generał zakonu w Chorwacji
• Ferdinand Ehrenreich von Herberstein (zm. 1692), członek dworu cesarskiego
• Ferdinand Ernst Karl von Herberstein (zm. 1720), matematyk; sędzia Sądu Krajowego w Czechach
• Johann Ferdinand von Herberstein (1663–1721), feldmarszałek, wiceprzewodniczący austriackiej rady wojennej
• Carl Leopold von Herberstein (zm. 1726), feldmarszałek, członek rady wojennej, wielki przeor joannitów
• Leopold von Herberstein (1655–1728), adiutant księcia Eugena; feldmarszałek i przewodniczący dworskiej rady wojennej
• Ferdinand Leopold von Herberstein (1695–1744) poseł w Sztokholmie, później minister. Jego synami:
  • Anton Johann Nepomuk von Herberstein (1725–1774), książę-biskup trydencki
  • Karl Wenzel von Herberstein (1729–1798), poseł zakonu joannitów w Wiedniu, feldmarszałek
  • Ernest Johann Nepomuk von Herberstein (1731–1788), pierwszy biskup Linzu
• Johann Seyfried von Herberstein(1706–1771), przewodniczący rady dworskiej,
• Johann Leopold von Herberstein (1712–1789), starosta krajowy Styrii
• Johann Karl von Herberstein (1719–1787), biskup lublański
• Joseph von Herberstein (1757–1816), wiceminister skarbu
• Heribert von Herberstein (1863–1940), feldmarszałek

Linia ta została założona ok. 1600 przez barona Johanna Bernhard Starszego von Herbersteina (zm. 1665), który wszedł w posiadanie dóbr na Śląsku i w Hrabstwie Kłodzkim. Piastował wiele funkcji na cesarskim dworze, w tym podkomorzego Karyntii. Ożenił się ze śląską szlachcianką, baronówną Julianą Kunigundą Tschentschau-Mettich (zm. 1645), z którą miał synów:

• Johann Friedrich Starszy (1626–1701), dzięki małżeństwu uzyskał w 1651 dobra ziemskie w Gorzanowie (Grafenort), na Ziemi Kłodzkiej, które znajdowały się w posiadaniu rodu do 1930 jako ordynacja.
• Johann Georg Bernhard Freiherr von Herberstein (ur. 21 kwietnia 1627 w Nysie, zm. 18 kwietnia 1649 w Rzymie), był kanonikiem wrocławskim^[1].
• Johann Bernhard II von Herberstein (także znany jako Johann Bernhard Młodszy von Herberstein; 1630–1685), od 1671 starosta krajowy wrocławski i głogowski. W 1680 ufundował freski i sztukaterie w nawie głównej w kościele należącym do kościoła Bożego Ciała w Brzegu Głogowskim. W tej samej miejscowości wzniósł barokowy pałac w latach 1671–1685 według planów architekta Carlo Lurago^[2].

Synami Johanna Bernharda II byli:

• Johann Friedrich Erdmann von Herberstein (znany również jako Johann Friedrich Młodszy) (1658–1712) przebywał w latach 1678–1683 na studiach we Włoszech. Po powrocie ożenił się z Marią Karoliną von Zierotin (zm. 1719). Odziedziczył po swoim ojcu majątek w Gorzanowie. W latach 1696–1707 był starostą Hrabstwa Kłodzkiego.
• Johann Erdmann Leopold von Herberstein (1659–1728) był do 1713 członkiem śląskiej rady dworskiej^[1] Zawarł pierwsze małżeństwo z Marią Teresą von Althann (zm. 1703), córka Michała Wacława von Althann i Anny Marii von Aspremont; drugie małżeństwo zawarł z Marią Rosalią hrabiną Jörger, córką gubernatora Dolnej Austrii Johanna Quintina Joergera. W 1701 odziedziczyła po ojcu alodia na Śląsku, a po śmierci bratanka swojego męża Johanna Antona von Herbersteina w 1720 majątek w Gorzanowie.
  • Johann Anton von Herberstein, był jedynym synem Johanna Friedricha Młodszego, ożenił się z hrabiną Marią Antoniną von Liechtenstein. Po śmierci ojca odziedziczył w 1712 majątek w Gorzanowie, a w 1719 posiadłość w Krosnowice. Zmarł po 6 lipca 1720 w Pradze, nie pozostawiając po sobie spadkobiercy; wdowa po nim odziedziczyła dobra alodialne w Krosnowicach. Z kolei dobra gorzanowskie przeszły we władanie Johanna Leopolda von Herbersteina, pana na Wangern (zm. 1728), brata jego ojca.

Tym samym dobra w Gorzanowie dostały się we władanie linii styryjskiej rodu Herbersteinów^[3]:

• Johann Gundacker I von Herberstein, był prawdopodobnie synem feldmarszałka Ernsta Gundakara von Herbersteina, zmarłego w 1723 (patrz linia styryjska), w związku z tym, że nie ukończył 18 lat, majątkiem zarządzała jego matka, Maria Józefa von Breuner. W 1735 objął samodzielne rządy w swoim majątku. Ożenił się z Marianną N. N. Zmarł w 1770, a jego następcą był jego syn.
• Johann Gundacker II von Herberstein (zm. 1810). Odziedziczył ordynację gorzanowską w 1770, rozbudowując wioskę o nowe kolonie. Ożenił się z Antoniną von Schrattenbach, a po jej śmierci w 1778 z hrabiną von Stargk. Dziewięć lat później zmarł, a jego następcą został jego jedyny syn.
• Johann Hieronymus von Herberstein, odziedziczył dobra w Gorzanowie w 1772 Ożenił się z hrabiną Henriettą von Salm-Kyrburg. Założył w 1816 teatr pałacowy. Zmarł w 1847 w Gorzanowie.

• Budin an der Eger (1858–1945)
• Goltschjenikau
• Groß Opatowitz
• Welkan
• Libochowitz (1868–1945)
• Slatina (1858–1945)
• Triesch (1626–1657)
• Wällisch Birken (1858–1945)

• Kłodzka szlachta

• Einspieler V., Herberstein, [w:] Neue Deutsche Biographie (NDB), t. 8, Duncker & Humblot, Berlin 1969, s. 577f.
• Herzig A., Ruchniewicz M., Dzieje Ziemi Kłodzkiej, Hamburg-Wrocław 2006, ISBN 3-934632-12-2.
• Handbuch der historischen Stätten Böhmen und Mähren. pod red. J. Bahlcke, Stuttgart 1998. ISBN 3-520-32901-8.
• Kögler J., Die Chroniken der Grafschaft Glatz, nowe wyd.: Dieter Pohl, t. 4, ISBN 3-927830-18-6, s. 285–288.

• Historia Herbersteinów (po niemiecku). herberstein.co.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-15)].