Gmach Urzędu Skarbowego w Katowicach

Projekt architektoniczny oraz plany przygotowało biuro konstrukcyjne Wydziału Robót Publicznych Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. Obliczenia do projektu wykonał prof. Stefan Bryła. Kierownikiem budowy był inż. Henryk Griffel^[5].

Śląski Urząd Wojewódzki na początku lat 30. XX wieku podjął decyzję o budowie gmachu, w którym można by umieścić urzędy skarbowe, kasę skarbową, urząd katastralny i urząd akcyz i monopoli. Ponieważ w Katowicach odpowiednie parcele były zbyt drogie, a dodatkowo nie na wszystkich można było budować ze względu na roboty górnicze, wybrano dwie parcele u zbiegu ulic Zielonej i Wandy. Obie należały do Skarbu Państwa, a najbliższy podkop górniczy znajdował się w odległości 800 metrów od nich. Aby lepiej wykorzystać budynek postanowiono podzielić go na dwie części: w jednej umieścić urzędy, a w drugiej mieszkania dla urzędników. W narożnej 14-piętrowej części zaprojektowano poniżej parteru dwie kondygnacje: sutereny (umieszczono tu kotłownię centralnego ogrzewania, stację transformatorową, instalację wodociągową, pralnię i suszarnię) oraz piwnice dla lokatorów, podczas gdy część 6-piętrowa miała tylko sutereny (na magazyny dla urzędów skarbowych i skarbiec)^[6].

W 14-piętrowej części przy ulicy Żwirki i Wigury 15 oprócz klatki schodowej zaprojektowano trzy windy: jedną towarową i dwie osobowe (jedna zatrzymywała się na każdym piętrze, a druga dopiero od 7 piętra w górę). W części 6-piętrowej przeznaczonej na urzędy przy ulicy Żwirki i Wigury 17 oprócz klatki schodowej umieszczono dwie windy osobowe, z tego jeden dźwig okrężny (paternoster)^[7]. Dźwig funkcjonował do roku 2021^[8].

Ostatnie dwa piętra w części 14-piętrowej zostały przeznaczone na umieszczenie różnych potrzebnych instalacji, w tym zbiorników wody^[7].

Roboty ziemne rozpoczęto 14 maja 1930 roku. Wykopy wykonała firma „Triton”^[9]. 5 lipca ukończono pierwszy etap, a do 4 października wykonano resztę wykopów. 2 sierpnia rozpoczęto betonowanie ławy fundamentowej^[5]. Roboty żelbetonowe wykonała firma Karol Korn S.A. z Bielska (filia Katowice)^[10]. Szkielet części 14-piętrowej w całości wykonały warsztaty konstrukcyjne Zjednoczonych Zakładów Huty Królewskiej i „Laury” w Hucie Królewskiej^[11]. Konstrukcję dla części 6-piętrowej wykonano w Hucie Pokój w Nowym Bytomiu. Szkielet po zmontowaniu i pospawaniu obetonowano na siatce drucianej metodą torkretowania. W całym budynku wykonano stropy Kleina, także na dachach, które po zaizolowaniu termicznym i pokryciu żużlobetonem zabezpieczono warstwą asfaltu^[12]. Cała budowa została ukończona w roku 1934^[3].

Był drugim wybudowanym w Katowicach wieżowcem, po ukończonym w 1931 (po 2 latach budowy), dziewięciopiętrowym domu mieszkalnym profesorów Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych i w momencie ukończenia, obok warszawskiego budynku Prudentialu, był jednym z najwyższych budynków w Polsce^[3].

9 lipca^{[potrzebny przypis]} 1931 roku w katowickim kinie „Rialto” odbyła się premiera filmu Budownictwo żelazno-szkieletowe, jego zasady i zastosowanie, który następnie wyświetlano na terenie całej Polski, a jego głównym tematem był katowicki wieżowiec^[13].

W dwudziestoleciu międzywojennym miały tu swoje siedziby: Inspektorat Kontroli Skarbowej, Urząd Akcyz i Monopolów, Urząd Katastralny, Urząd Kontroli Skarbowej, Urząd Opłat Stemplowych, Urzędy Skarbowe Podatków i Opłat Skarbowych I, II i III^[14].

Mieszkania w wieżowcu są duże i luksusowe, w latach międzywojennych mieszkali w nich pracownicy Urzędu Skarbowego^[2].

• StefanS. Bryła StefanS., HenrykH. Griffel HenrykH., Budowa 14-stopiętrowego gmachu o szkielecie stalowym w Katowicach, „Czasopismo Techniczne”, Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1932 [dostęp 2023-08-03]  (pol.).
• MichałM. Bulsa MichałM., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., BeataB. Witaszczyk BeataB., Domy i gmachy Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2013, ISBN 978-83-63780-00-5  (pol.).
• Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 45. ISBN 83-85831-35-5.
• Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-07-19]. (pol.).
• Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 331.
• Lech Szaraniec: Osady i osiedla Katowic. Katowice: Oficyna „Artur”, 1996, s. 31. ISBN 83-905115-0-9.
• Lech Szaraniec: Katowicki modernizm przed wojną w prasie: To było polskie Chicago (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-07-19]

• Film z cyklu „Szlak Katowickiej Moderny”