Bitwa pod Antopolem

W ostatnich miesiącach 1918 i w pierwszych 1919 na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały odradzającego się Wojska Polskiego^[2]. W lutym 1919 oddziały polskie weszły w kontakt bojowy z jednostkami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy nie wypowiedziana wojna polsko-bolszewicka^[3]. W tym okresie oddziały polskie prowadziły ograniczone działania zaczepne^[4]. W połowie lutego front polsko-sowiecki ustalił się na linii rzeki Szczary^[5].

W końcu II dekady lutego 1919 sytuacja na froncie polsko-sowieckim przedstawiała się następująco: na linii Włodzimierz Wołyński – Kowel stała grupa gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. W rejonie Brześcia koncentrowała się grupa gen. Antoniego Listowskiego. Zabezpieczała ona linię Kobryń – Prużany. Miała wysunięte pododdziały w Mokranach, Kobryniu i Prużanie. W Wołkowysku koncentrowała się grupa gen. Wacława Iwaszkiewicza, posiadająca wysunięte oddziały nad Zelwianką i w Mostach nad Niemnem. Na wschód i północ od Grodna stały jeszcze wojska niemieckie^[6]. Siły frontu przeciwsowieckiego nie przekraczały w tym czasie 12 batalionów, 12 szwadronów i 3 baterii artylerii. Ich stan wynosił około 500 oficerów i 7000 szeregowych^[7].

Po zajęciu Brześcia 34 pułk piechoty mjr. Aleksandra Narbutta-Łuczyńskiego został przetransportowany koleją do Kobrynia i tam zorganizował obronę bez styczności z nieprzyjacielem na linii Muchawca^[8]. Oddziały Armii Czerwonej, maszerując wzdłuż linii kolejowej Pińsk – Brześć, były przekonane, że Kobryń i Brześć znajdują się w rękach Ukraińców i zamierzały zająć te miasta. 17 lutego batalion sowieckiego 2 pułku poleskiego, liczący około 500 żołnierzy i 6 ckm-ów, opanował Antopol, wypierając z niego pluton 2 pułku ułanów^[9]. Dowódca 34 pułku piechoty mjr Łuczyński postanowił odbić miejscowość. Sformował on grupę złożoną z 11/34 pułku piechoty, legii rosyjskiej^[a] i 4/2 pułku ułanów, liczącą w sumie około 400 ludzi i 6 ckm-ów, pod dowództwem rtm. Kazimierza Żelisławskiego^[10], która nocą z 17 na 18 lutego podeszła pod Antopol i o świcie uderzyła na miasteczko. Jako pierwsza zaatakowała kompania 34 pułku piechoty nacierająca wzdłuż drogi Horodec – Antopol. Walki uliczne zakończyły się po dwóch godzinach rozbiciem sowieckiego batalionu, a szwadron 2 pułku ułanów ruszył w pościg za uchodzącymi czerwonoarmistami^[8].

Walka o Antopol była pierwszym starciem regularnych oddziałów Wojska Polskiego i Armii Czerwonej. Wzięto ponad 200 jeńców, w tym dowódcę batalionu i dowódców kompanii^[11]. Straty polskie to 1 poległy i 6 rannych, w tym pięciu lekko rannych żołnierzy 11 kompanii 34 pułku piechoty^[9].

• Władysław Seweryn Herkner: Zarys historii wojennej 2-go Pułku Ułanów Grochowskich im. gen. Józefa Dwernickiego. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
• Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
• Janusz Odziemkowski: Piechota polska w wojnie z Rosją bolszewicką 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adam”, 2010. ISBN 978-83-7072-650-8.
• Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
• Adam Przybylski: Działania wstępne w wojnie polsko-rosyjskiej 1918–1920. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
• Jerzy Wroczyński: Zarys historji wojennej 34-go pułku piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2: Poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
• Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.