Aster lancetowaty

Aster lancetowaty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Symphyotrichum
Gatunek	aster lancetowaty
	Nazwa systematyczna
	Symphyotrichum lanceolatum (Willd.) G.L.Nesom; Phytologia 77(3): 284. 1995
Synonimy
	Aster lanceolatus Willd.;
	Aster lanceolatus Willd.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Aster lancetowaty (Symphyotrichum lanceolatum (Willd.) G.L.Nesom) – gatunek byliny z rodziny astrowatych. Jako rodzimy występuje w Ameryce Północnej od północnego Meksyku po północną Kanadę^[4]. Poza tym obszarem rozprzestrzeniony został szeroko w Europie, na Kaukazie, w Kraju Nadmorskim na Rosyjskim Dalekim Wschodzie i na Wyspach Kanaryjskich^[4]. W Polsce spotykany jest nad rzekami w całym kraju^[6].

Nazewnictwo

Gatunek zaliczany był tradycyjnie do lat 90. XX wieku do rodzaju aster jako Aster lanceolatus. Z tego czasu zachowana jest nazwa zwyczajowa, mimo przeklasyfikowania gatunku do rodzaju Symphyotrichum, należącego do odmiennego podplemienia niż Aster^[7]^[8]^[9].

Morfologia

Kwiatostan

Pokrój: Roślina zielna z długimi, pełzającymi kłączami, z których wyrastają łodygi osiągające do 150 cm wysokości, w dolnej części nagie, w górze z szeregami włosków^[6] (owłosione w dole łodygi występują u var. hirsuticaule, której zasięg obejmuje rejon Wielkich Jezior w Ameryce Północnej)^[10].
Liście: Bez uszek u nasady lub z niewielkimi uszkami, nie obejmującymi łodygi. Blaszki równowąsko lancetowate do lancetowatych, o długości do 15–18 cm i szerokości do 2 cm. Liście są całobrzegie lub z nielicznymi ząbkami, nagie, tylko na brzegu blaszki z przylegającymi, krótkimi i sztywnymi włoskami^[6].
Kwiaty: Zebrane w koszyczki szerokości około 1,5–2 cm, które tworzą wiechowaty kwiatostan złożony. Okrywa koszyczków osiąga 5–6 mm długości i tworzą ją listki wyrastające w 2–3 szeregach. Zewnętrzne listki okrywy krótsze od wewnętrznych. Kwiaty języczkowe są białe do jasnofioletowych, o języczkach szerokości 1–1,5 mm. Kwiaty rurkowate są żółte i mają rurkę do 3,5 mm długości zwieńczoną 5 ząbkami długości ok. 1 mm^[6].
Owoce: Jajowate niełupki o długości ok. 2 mm z białawym lub płowym puchem kielichowym o długości ok. 6 mm^[10].
Gatunki podobne: Mieszaniec tego gatunku z astrem nowobelgijskim Symphyotrichum novi-belgii – aster wierzbolistny S. × salignum różni się większymi koszyczkami (ponad 2,5 cm średnicy), liśćmi w połowie blaszki ostro piłkowanymi, listkami wewnętrznymi i zewnętrznymi okrywy w szczytowych kwiatostanach o bardzo zbliżonej długości. Aster drobnokwiatowy S. tradescantii ma drobniejsze koszyczki (do 1,5 cm średnicy), mniejszą wysokość (do 0,8 m) i węższe liście (do 1 cm szerokości). Inne północnoamerykańskie „astry” dziczejące w Europie Środkowej (rozrastające się kłączowo, osiągające ponad 1 m wysokości i mające liczne koszyczki zebrane w wiechowate kwiatostany złożone) różnią się zwykle fioletowymi lub różowymi kwiatami (rzadko zdarzają się u nich kwiaty białe), uszkowatą nasadą liści, aster nowoangielski S. novae-angliae wyróżnia się też owłosioną w dole łodygą^[6].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Rośnie nad rzekami. Kwitnie od sierpnia do października^[6]. Gatunek charakterystyczny związku Senecion fluviatilis^[11].

Zmienność

Gatunek zróżnicowany na pięć odmian, spośród których var. hesperium wyodrębniana jest w podgatunek subsp. hesperium, a pozostałe zaliczane są do podgatunku nominatywnego – subsp. lanceolatum^[4]^[10]:

Symphyotrichum lanceolatum var. hesperium (A.Gray) G.L. Nesom – koszyczki wsparte są podobnymi do innych liści, a więc dość dużymi podsadkami; listki okrywy wewnętrzne i zewnętrzne zbliżone długością; rośnie w środkowej i zachodniej części Ameryki Północnej;
Symphyotrichum lanceolatum var. hirsuticaule (Semple & Chmiel.) G.L. Nesom – liście w obrębie kwiatostanu nie wspierają koszyczków, łodyga tęga, owłosiona w dolnej części; rośnie w rejonie Wielkich Jezior;
Symphyotrichum lanceolatum var. interior (Wiegand) G.L. Nesom – liście w obrębie kwiatostanu nie wspierają koszyczków; łodyga w dole naga; koszyczki skupione na końcach rozgałęzień kwiatostanu, okrywa krótka – 3–4 mm długości;
Symphyotrichum lanceolatum var. lanceolatum – liście w obrębie kwiatostanu niewiele mniejsze od niższych liści łodygowych, ale nie wspierają koszyczków; łodyga w dole naga; koszyczki nie skupione na końcach rozgałęzień kwiatostanu, okrywa ok. 4–5 mm długości, liście równowąskie do wąskolancetowatych, kwiaty białe lub mniej lub bardziej fioletowe; jedyny gatunek rozprzestrzeniony poza Amerykę Północną;
Symphyotrichum lanceolatum var. latifolium (Semple & Chmiel.) G.L. Nesom – liście w obrębie kwiatostanu wyraźnie mniejsze od niższych liści łodygowych i nie wspierają koszyczków; łodyga w dole naga; koszyczki nie skupione na końcach rozgałęzień kwiatostanu, okrywa ok. 4–5 mm długości, liście szeroko lancetowate, kwiaty zawsze białe.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-01-24] (ang.).
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ ^a ^b ^c ^d Symphyotrichum lanceolatum (Willd.) G.L.Nesom, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-11] .
↑ Symphyotrichum lanceolatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 125, 134 .
↑ Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.
↑ Nesom G.L.. Review of the taxonomy of Aster sensu lato (Asteraceae: Astereae), emphasizing the New World species. „Phytologia”. 77, s. 141-297, 1994.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c Symphyotrichum lanceolatum [online], Flora of North America [dostęp 2024-11-11] .
↑ WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2014-01-24] (ang.).

[3] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[powo-4] Symphyotrichum lanceolatum (Willd.) G.L.Nesom, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2024-11-11] .

[iucn-5] Symphyotrichum lanceolatum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[rostanski-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f KrzysztofK. Rostański KrzysztofK., Aster L., Aster, [w:] BogumiłB. Pawłowski, AdamA. Jasiewicz (red.), Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych, t. XII, Warszawa, Kraków: PAN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 125, 134 .

[database2020-7] Nesom, G.L.. Taxonomic decisions at generic rank in tribe Astereae (Asteraceae) for the Global Compositae Database. „Phytoneuron”. 24, s. 1–6, 2020.

[nesom-8] Nesom G.L.. Review of the taxonomy of Aster sensu lato (Asteraceae: Astereae), emphasizing the New World species. „Phytologia”. 77, s. 141-297, 1994.

[checklist-9] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 37-38, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[america-10] Symphyotrichum lanceolatum [online], Flora of North America [dostęp 2024-11-11] .

[11] WładysławW. Matuszkiewicz WładysławW., Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, ISBN 83-01-13520-4, OCLC 749271059 .

[4]