Serguei Prokofiev

Serguei Prokofiev
Sergueï Prokofiev en 1918
Nom de naissença	Сергей Сергеевич Прокофьев
Naissença	23 d'abril de 1891 Sontsovka, Empèri rus
Decès	5 de març de 1953 Moscòu, URSS
Nacionalitat	russa
Activitat(s)	Compositor, cap d'orquèstra e pianista
Mèstre	Reinhold Glière, Nikolaï Rimski-Korsakov, Anatoli Liadov, Nicolas Tcherepnine, Jāzeps Vītols
Òbras reputadas	* Romèo e Julieta Luòctenent Kijé Sinfonia no 1 « Classica » Sinfonia no 5 Concerto per piano no 3 Concerto per violon no 1 Alexandre Nevski Pèire e lo Lop L'Amor de las tres iranjas
Illustracion : Sergueï Prokofiev en 1918

Serguei Prokofiev (en rus Сергей Сергеевич Прокофьев, Sergueï Sergueïevitch Prokofiev, e en ucraïnian Сергі́й Сергі́йович Проко́ф'єв, Serhi Serhiovytch Prokofiev), nascut l'11 d'abril de 1891 (23 d'abril de 1891 dins lo calendièr gregorian) a Sontsivka (Ucraïna, govèrn d'Ekaterinoslav, Empèri rus), mòrt lo 5 de març de 1953 a Moscòu (URSS), es un compositor ucraïnian e sovietic de musica classica, un pianista e un cap d'orquèstre.

Es l'autor de fòrça òbras musicalas anant de la sinfonia al concerto, de la musica de film fins a d'opèras o de balets e foguèt reconegut de son vivent coma un artista d'avantgarda plan creatiu. Escolan al conservatòri de Sant-Petersborg, emportèt lo prèmi Anton Rubinstein coma melhor estudiant en piano.

De 1918 a 1936, passa fòrça annadas fòra de son país abans de se daissar convéncer de tornar en URSS ont foguèt a l'encòp onorat e persecutat. Moriguèt lo mèsme jorn que Iòssif Stàlin.

Sontsovka, la vila natala de Prokofiev, se trapa alara dins l'Empèri rus, dins lo govèrn d'Ekaterinoslav. Son paire es engenhaire agronòm e gerent d'un domèni agricòl. Sa maire, Maria Grigorievna, es una femna de bona educacion, pianista amatritz e primièra mèstra de son filh. Passa una enfança astruca^[1] dins un grand maine ont sa maire li jòga Beethoven, Chopin, Tchaikovski e Rubinstein. Los dons musicals de l’enfant apareisson tant evidents que decidís d'ora de l’engatjar dins una carrièra musicala.

En 1900, de uèi ans d'edat, acompanha sa maire a Moscòu, ont assistís a dos opèras. De retorn a Sontsovka compausa un opèra destinat als enfants, Lo Gigant. En 1902, sa maire ven amb el viure a Moscóu que comence a prene de leiçons amb des professors reputats: trabalha subretot la composicion amb Reinhold Glière, que li ensenha la teoria e l'armonia.

En 1904, sa maire decidís de lo menar a Sant Petersborg^{[n 1]} que contunhe sos estudis. Dintra al conservatòri de Sant Petersborg, a tretze ans d'edat. Estudia l'orquestracion amb lo compositor Nikolaï Rimski-Korsakov, lo piano amb Anna Esipova, la composicion amb Anatoli Liadov e lo cap d’orquestracion amb Nicolas Tcherepnine.

Prokofiev es, al dintrar lo conservatòri, un enfant terrible, de segur anticonformista, convencur de son talent e de sa superioritat sus sos companhs e tanben sus sos professors. Prokofiev revendicarà aquò tot lo long de sa carrièra.

Pendent sas annadas de formacion, seguent son atrach pel teatre, compausa dos autres opèras: Sus una illa desèrta (1902) e Ondina (1904-1907) que s’inspiran de subjèctes tirats de son enfança. En 1906, encontra aqueste que demorarà son grand amic, confident e conselh fins a sa mòrt, Nikolaï Miaskovski, de 10 ans son aïnat.

Sas primièras aparicions a la « seradas de musica contemporanèa » lo revelan coma un fenomèn. En 1908, dins un concèrt a Sant Petersborg, jòga una da sas composicions davant Igor Stravinski. Lo 6 de març de 1910 foguèt creada sa primièra òbra per Jurgenson. 1910 es pasmens marcada per la mòrt del paire, amb qui correspondava regularament, e unes meses dificils, après que tornèt dins lo grop dels autors los mai prometeire. En 1912, dona a Moscòu son Primièr concerto per piano^[2] qu'es un succès malgrat un estil plan avantgardista.

En 1913, acaba sos 10 ans de conservatòri recebent la mai nauta distinccion donada a un estudiant, lo prèmi Anton Rubinstein coma pianista compositor pel Concerto per piano n°1 (opus 10). Aquesta annada es pasmens escurcida pel suicidi de Maximilian Anatolyevitch Schmidthoff, pianista e amic intim que Prokofiev aviá encontrat al Conservatòri de Sant Petersborg en 1908 e que li aviá mandat una letra anonciant son gèst^[3].

Prokofiev decidís vitjar en Euròpa, ont Igor Stravinskii e son impresario Sèrgi de Diaghilev trionfan a París amb los celèbres Balets russes. Fa la coneissença de Diaghilev a Londres en 1914 e li jòga son Segond concerto per piano. Diaghilev es tan impressionat que li comanda sul pic una composicion pel balet sus un tèma de sa causida. Prokofiev compausa Ala & Lolli, mas Diaghilev es decebut pel resultat e rebuta de montar lo balet. Prenent aquò per una escomesa, Prokofiev transforma l'òbra e decidís de la montar d'esperse, mas fin finala es un fracaç. Diaghilev perdpasmens pas Prokofiev de vista; un pauc mai tard, monta un novèl balet, nomenat Chout o L'istòria d'un bofon, qu'es, es, un succès.

Entre 1915 e 1917, Prokofiev es devorit per la passion de la composicion; abòrda totes los genres, amb lo mèsme bonaur, e contunha simultanèament la realizacion de particions radicalament diferentas. La trilogia sinfonica es completada per la fòrça celèbra Sinfonia classica talara que lo piano li inspira las Tresena e Quatrena Sonatas, enfin la votz es utilizada dins l'opèra Lo jogaire, dins unes cicles de melodias e dins la cantata Set, eles son set.

A la casuda de Nicolau II en març 1917, Prokofiev se refugia dins lo Caucàs per contunhar d'escriure en patz. En 1918, torna a Petrograd per i presentar sa Sinfonia classica, sa primièra sinfonia, mas lo país es al bòrd de la guèrra civila e la censura bolchevica es omnipresenta. Prokofiev, qu'èra puslèu simpatisant de las idèas progressistas, decidís de seguir Stravinski en exili, mai per desir d'aver tot son temps per la musica que per ideologia. Garda de relacions amb lo país.

Prokofiev va a partir 1918 al Japon passant per Vladivostok; dona unes recitals, puèi s'embarca per San Francisco; alà, totalament arroïnat, deu empruntar 300 dolars per anar a Nòva York, ont gausís ja d'una reputacion. Mas la revolucion russa es pas ben vista e sa musica avantgardista es injustament tractada de « mecanista ». A un pauc mai de succès a Chicago ont compausa l'una de sas principalas òbras L’Amor de las tres iranjas creada en 1920 qu'aurà un grand succès en Euròpa tanben l'annada seguenta.

En 1921, torna en Euròpa, d'en primièr a Londres, puèi en França ont passa sièis meses, de la fin març a la fin setembre, dins l'estacion balneària de Sant-Brewen^[4], en companhiá de sa maire e de son amic Constantin Balmont, un poèta simbolista rus, el tanben en exili. Alà, acaba la Seguida escita, lo Tresen concerto^[5] e los Cinc poèmas sus des vèrs de Constantin Balmont. A la fin de l'annada, torna als EUA: mena lo Tresen concerto per sa creacion, a Chicago.

En 1922-23, cerca lo calme e l'inspiracion a Ettal, dins los Alps bavareses; acaba son novèl opèra, L'Àngel de fuòc, puèi trabalha sus un Segonda Sinfonia que capita pas e un Concerto per violon.

Enconta sa futura fenmna en 1923, Carolina Codina, una soprano d'origina espanhòla e francopolonesa, mai conenguda jons nom de scèna de Lina Llubera, amb qui aurà dos filhs.

Torna enseguida a París^[6] ont de manda a asa maire de lo rejònher e ont contunha sa cooperacion amb Diaghilev. En 1928, monta Lo Pas d’acièr e, un an mai tard, Lo Filh prodig (balet). Encontra los artistas de son temps coma Picasso e Matisse que fa d'el un retranh al fusanh. Es dins aquesta demorança en França que se carpinha amb Igor Stravinski. S'opausava sovent la « perfeccion » de Stravinski a l’art mai « rocasut » de Prokofiev.

A partir de 1927, Prokofiev tolera sempre mens l'exili e correspond sempre mai amb sos amics demorats en URSS. Decidís d'i far una virada que lo succès es tal qu'emplís la sala pendent mai de dos meses; es fetejat coma un eròi nacional avent conquerit l'Occident.

Envisagja alara seriosament un retorn al país, çò que li permetriá de sortir enfin de l'ombra d'Stravinski, alara que Diaghilev desaparéis de biais totalament susprenent a Venècia en 1929. Mas de 1930 a 1932, trapa un verai sosten dins lo cap d'orquèstre Sèrgi Koussevitzkii, basat als EUA, que li permet de conéisser fòrça succès otratlantic.

Escriu a la demanda del pianista austriac Paul Wittgenstein son 4n Concerto (per la man esquèrra), mas la collaboracion se revèla infructuosa: Wittgenstein rebuta jugar l'òbra.

En URSS, lo començament de las annadas 1930 es marcat per fòrça polemicas al subjècte de Prokofiev, qu'es acusat d'aver un estil « borgés ». Lo compositor es plan atentiu a las criticas. Dins una tresena virada amb succès en 1932, lo govèrn sovietic li fa la promesa d'un apartament a Moscòu, una veitura e una datcha. Decidís alara de tornar al país, mas es en 1936 que ven resident permanent a Moscòu.

Un periòde prolific torna. Ven cap d'una escòla, li es confiat de foncions oficialas, quitament se deu s’adaptar a las inevitablas rigors de novèlas disciplinas. Comença a escriure de musica pel cinèma e son segond concerto pel violon. La primièra de sas comandas d'Estat es lo tèma musical pel film d'Alexandre Feinzimmer Lo luòctenent Kije, consistís en setze pèças, que Prokofiev ne fa una seguida per concèrt en 1934^[7]. Es entre París e Moscòu que compausa pel Kirov, puèi lo Bolchoï lo balet Romèo e Julieta (1935). Sus una comanda del Teatre central dels Enfants, escriu tanben un conte musical qu'a per vocacion de despertar los enfants a la musica, Pèire e lo lop (1936).

En 1936, Lina e sos dos enfants, Oleg e Sviatoslav, tanben arriban en URSS. Vint ans après la revolucion bolchevica, patís lo país. Dempuèi 1932, Stàlin relaiza sa politica culturala de realisme socialista que consistís subretot a daissar a de bureaucratas lo sonh de destriar çò qu'es compatible amb lo regim. Lo poder sovietic vira subte l'esquina a Prokofiev, que cai dins una granda misèria. Pasmens, assag de seguir tant que pòt la linha del partit, mas manca d'astre.

En 1939, produch amb don amic de longas Vsevolod Meyerhold Semyon Kotko, un opèra ont los Alemands son presentats coma de barbars ocupant l'Ucraïna. Mas Stàlin signn lo pacte de non-agression amb Hitler en agost. Meyerhold es alara arrestat e executat mai tard (lo 2 de febrièr de 1940, en secret). De mai, aqueste capvirament d'aliança va aver per consequéncia l'arrèst immediat de las autorizacions per Prokofiev de vitjar a l'estrangièr que l'Oèst es pas pus aliat de l'URSS.

Paradoxalament, ven sempre mai prolific, cercant subretot pas a se mesclar de politica. En 1940, comença a trabalhar amb la poetessa Mira Mendelssohn (1915-1968).

En 1938, Sergueï Eisenstein l'invita trabalhar sus la musica de son projècte de film Alexandre Nevski. Sa composicion servís de benda originala al film, mas es tanben interpretada coma cantata del mèsme nom. Aquesta collaboracion entre los dos artistas contunha pendent la Segonda Guèrra mondiala amb Lermontov (1941), Los Partisans dins las estèpas d'Ucraïna (1942), Tonia (1942), Kotovsky (1942), e Ivan lo Terrible.

L'invasion alemanda en junh de 1941 suspren tot lo mond e obliga los principals artistas a fugir Moscòu. alara que Lina e los enfants demoran a Moscòu, Prokofiev se'n va dins lo Caucàs amb Mira, amb qui i viu maritalament. En 1943, recep lo prèmi Stàlin.

Trabalha fòrça e escriu entre autres un opèra sus Guèrra e Patz de Tolstoi, un balet a l'entorn del tèma de Cendrillon, que serà interpretat per la celèbra balarina Galina Oulanova al Bolchoï en 1945, e dos marchas militaras. Son mai grand succès pendent aqueste periòde es la Cinquena Sinfonia. Per aquesta òbra que marca la victòria sus l'Alemanha, obtendrà un segond Prèmi de l'òrdre d'Stàlin en 1945.

Mas es tanben un periòde dificil per sa santat. Prokofiev a una primièra alèrta cardiaca al començament de 1941. Cai gravament malaut en 1942. Puèi subís d'accidents cardiacs e manca de morir en genièr de 1945.

En 1947, Prokofiev es proclamat « Artista del Pòble » de la Republica socialista federativa sovietica de Russia.

Separat dempuèi 1941 de Lina, qu'a passat la annadas de guèrra amb lors enfants dins la mai crudèla pauretat e malautiá, decidís en 1948 de se maridar amb Mira. Quitament a pas a divoçar de Lina, que lo maridatge foguèt anulat per una lei de 1947, interdisent e anulant retroactivament tot maridatge entre un ciutadan sovietic e una estrangièra. Lina cerca alara a fugi l'URSS amb sos enfants, mas es arrestada e envida dins un camp de la region dels Komis, ont demorarà pendent uèit ans. Tornarà enseguida viure a Moscòu e s'exiliarà a l'oèst en 1972.

Se conéis pas lo ròtle exacte de Prokofiev dins aquesta istòria que ongan, Andreï Jdanov lança una campanha contra los artistas considerats coma tròp « cosmopolitas ». Prokofiev assag alara de calmar l'ostilitat del partit a son vejaire produsent a la glòria del regim d'òbras sens interés. Mas una segonda purga estaliniana lo condamna publicament e lo mena a la misèria. Per astre, son amic Mstislav Rostropovitch fòrça Tikhon Khrennikov, secretari general de l'Union dels compositors, a li balhar 5000 robles.

En 1950, son grand amic Miaskovski, encontrat en 1906 al conservatòri de Sant Petersborg, morís.

Lo 5 març de 1953, Sèrgi Prokofiev morís el tanben d'una emorragia cerebrala, una ora environ abas Stàlin. La Pravda, portant tota l'atencion sul "pichon paire dels pòble", prendrà sièis jorns per anonciar la mòrt del compositor^[8], quitament las autoritats fan pression sus sa familha que faga pas conéisser la novèla pendent aqueste periòde. Un quarantenat de personas assistisson, dins una totala discrecion, a sas funeralhas, al cimentèri de Novodevitchi près de Moscòu.

En 1957, lo Prèmi Lenin li es donat de postum.

Prokofiev trabalhèt amb Eisenstein: compausa las musicas d’Alexandre Nevski e d’Ivan lo Terrible tot en regardant los films. Se conta qu’Eisenstein se daissa convéncer de torna far quelques scènas a partir de suggestions que solevava en el sa musica.En 1948, lo Comitat central del Partit comunista formula de criticas vivas contra lo « formalisme » de sa musica (de compositors coma Aram Khatchatourian e Dmitri Chostakovitch aguèron la mèsma criticas). « Aquestes compositors cedavan tròp als vams “degenerats” de l’Oèst », dison lors autors. Pasmens, una partida de sas òbras —Pèire e lo Lop per un teatre d’enfants moscovit, Romèo e Julieta, las sinfonias 5-6-7, de sonatas per piano e l’opèra Guèrra e Patz— datan d'aqueste periòde pendent que s’opausèt pas, malgrat el, a las constrenchas comunistas.

La vida de Prokofiev sembla fòrça a son art. Òdia de règlas de la musica. Es comparat sovent à Richard Strauss qu'es tanben s’opausava a las disciplinas de son epòca. Aquesta « libertat » fa alara d'el un solitari. Aquò fa resson dins sos jutjaments actuals prtats sus son òbra.

Sèrgi Prokofiev aguèt dos filhs, Sviatoslav, arquitècte (1924-2010) e Oleg, pintre, esculptor e poèta (1928-1998). Son felen Gabriel Prokofiev nascut en 1976, filh d'Oleg, es tanben compositor de musica électropop e disc-jockey. Compausèt un concerto per platinas e orquèstre.

1. ↑ À partir de 1907, ils habitent au 90 rue Sadovaïa.

• Claude Samuel, Prokofiev, Paris : Seuil, Collection Solfèges, 1960, 189 pages ISBN: 2-02-024580-9.
• Laetitia Le Guay, Serge Prokofiev, Arles : Actes Sud.
• Michel Dorigné, Serge Prokofiev, Paris : Fayard,
• Olivier Bellamy, Dans la gueule du loup, récit roman, Buchet-Chastel, 2013 ISBN: 978-2-283-02667-0

• « Site prokofiev.org » (version du 23 mars 2012 sur l'Internet Archive)
• (en) Serguei Prokofiev sus l’Internet Movie Database