Ducat de Borgonha

Lo Ducat de Borgonha es un important fèu medievau d'Euròpa Occidentala entre lei sègles IX e XV. Eissit dau Reiaume Burgond establits durant lei Grandeis Invasions dau sègle V, venguèt un Estat poderós a partir deis ans 1360 sota la direccion d'una branca de l'Ostau de Valés. En 1435, obtenguèt la reconoissença de sa sobeiranetat per lo rèi Carles VII en cambi de son sostèn còntra leis Anglés pendent lo periòde finau de la Guèrra de Cent Ans. Divèrsei conquistas li permetèron alora de prendre lo contraròtle de Flandra. Pasmens, aquela extension suscitèt l'ostilitat dau rèi Loís XI que capitèt leis Estats Borgonhons en 1477. Lei territòris dau ducat foguèron alora partejats entre França e lo Sant Empèri.

Durant lo periòde d'afondrament de l'Empèri Roman, Borgonha aquistèt una certana importància en Gàllia coma còr dau Reiaume Burgond a partir de 454. En particular, durant lo rèine de Gondebaud (480-516), foguèt lo centre d'un Estat estructurat per l'activitat legislativa d'aqueu sobeiran^[1][2]. Conquistada per lei Francs en 534, la region gardèt son estatut de reiaume au sen de l'espaci merovingians. Aquò durèt fins au periòde carolingian e conoguèt alora de periòdes de fragmentacion e de restauracion. Pasmens, Borgonha demorèt un centre important e, au sègle X, foguèt una dei regions constitutivas dau Reiame d'Arle.

La feblessa de la monarquia arlatenca favorizèt la mesa en plaça de la feudalitat en Borgonha e lei premierei dinastias ducalas se formèron durant aquela epòca. Lo títol foguèt inicialament tengut per lei Bosonids que dirigissiá egalament lo Reiaume d'Arle. Dins aquò, la poissança d'aquela familha permetèt a certanei brancas de desvolopar una politica independenta. En particular, lo duc Raol foguèt rèi dei Francs de 923 a 936. Aquò favorizèt l'autonòmia dau ducat e permetèt ai Robertians de'n prendre lo contraròtle en 936. Aquò durèt fins a 1002 quand una guèrra de succession permetèt au rèi Robèrt II (996-1031) de conquistar lo ducat^[3].

Tre 1016, lo rèi Robèrt II fisèt la direccion dau ducat a son segond fiu, Enric. En parallèl, en 1032, lo Reiaume d'Arle foguèt integrada au Sant-Empèri après la mòrt sensa eiretier de son darrier rèi independent. Aquò menèt a la mesa en plaça d'un ducat poderós dirigit per lei Capecians. La capitala foguèt installada a Dijon. Se l'autoritat reiala èra reconeguda, lo ducat aviá una poissança similara a aquela dau rèi e poguèt desvolopar una politica pròpria. Sostenguèt ansin lei movements religiós eissits deis abadiás de Cluny e de Cîteaux, renforcèt lo poder ducau e conquistèt divèrsei territòris.

En 1361, lo duc Felip de Rouvres moriguèt sensa eiretier. Aquò entraïnèt la disparicion de la dinastia capeciana de Borgonha e menèt a la reintegracion de la region au sen dau domeni reiau. Pasmens, lo rèi Joan II la donèt a son fiu Felip II coma recompensa per sa conducha sus lo prat batalhier de Peitieus en 1356^[4][5].

Fondat per Felip II, l'ostau dei Valés de Borgonha venguèt un principat fòrça poderós quand lo duc se maridèt amb Margarita III de Flandra que teniá lei Comtats de Flandra, d'Artés, de Borgonha, de Nevers e de Rethel e lei vilas de Salins, Malines e Anvèrs. De mai, Felip II èra un politic abil e un administrator eficaç, çò que li permetèt de crear rapidament un Estat vertadier. Son fiu Joan menèt la sieuna politica durant la Guèrra de Cent Ans. Decidèt ansin de sostenir leis Anglés en cambi d'un renfòrçament de seis Estats. Per aquò, ordonèt l'assassinat dau duc d'Orleans per eliminar un rivau perilhós. Aquò entraïnèt una guèrra civila entre lo partit borgonhon, favorables ais Anglés, e lo partit armanhac, favorable au daufin Carles. En 1419, Joan, dich Joan sensa paur, foguèt donc a son torn assassinat^[6]

Aquel assassinat agravèt lei combats entre Borgonhons e Armanhacs. Pasmens, lei relacions entre Borgonha e Anglatèrra venguèron pauc a pauc marridas. La resisténcia e la resurgéncia dau daufin Carles, marcat per l'epopèia de Joana d'Arc, precipitèt la rompedura. Un acòrdi de patz foguèt conclut entre Borgonha e França en 1435. Carles VII reconoguèt lei conquistas realizadas per lo duc Felip lo Bòn (1419-1467) e sa sobeiranetat. Aqueu succès diplomatic marca probablament l'apogèu dau Ducat de Borgonha.

Dins aquò, se lo Ducat de Borgonha aviá de ressorsas considerablas gràcias a son contraròtle dei regions preindustrialas de Flandra, aviá tanben de feblessas. La pus importanta èra sa fragmentacion territòriala que geinava sei comunicacions entre Borgonha e Flandra. De mai, la politica flamanda èra complèxa e lei revòutas frequentas. Enfin, l'estatut dei diferentei regions tengudas per lo duc (fèus sobeirans, imperiaus e francés, privilègis dei comunas...) permetiá d'intervencions frequentas de sei vesins. En particular, durant lo rèine de Loís XI (1461-1483) assaièt de redurre la poissança d'un Estat considerat coma una menaça grèva per sa frontiera nòrd. Politician fòrça abil, lo rèi de França suscitèt de revòutas dins lei domenis dau duc Carles lo Temerari (1467-1477) e capitèt de reprimir lei trèbols causats per la sieuna noblesa. Aquò foncionèt ben. Carles perdiguèt rapidament sa popularitat e moriguèt finalament durant un combat a Nancy en 1477.

Maria de Borgonha, la filha unica de Carles lo Temerari, assaièt de mantenir l'unitat deis Estats Borgonhons mai deguèt faciar d'invasions francesas e d'insureccions popularas. Tre 1477, se maridèt amb Maximilian d'Àustria e lo pareu aguèt Carles Quint coma felen. Pasmens, Maria moriguèt tre 1482 e, a sa mòrt, seis Estats foguèron integrats au sen dau domeni Absborg e dau Sant Empèri. Lo rèsta foguèt conquistat per França.

• (fr) Werner Paravicini (dir.), La cour de Bourgogne et l'Europe : le rayonnement et les limites d'un modèle culturel, J. Thorbecke, coll. « Beihefte der Francia », 2013.
• (fr) Jean Richard, Les ducs de Bourgogne et la formation du duché du XIe au XIVe siècle, Publications de l'Université de Dijon / Société les Belles-Lettres, 1954.
• (fr) Bertrand Schnerb, L'État bourguignon : 1363-1477, Perrin, 1999.