Naar inhoud springen

Kristalstelsel

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie

Een kristalstelsel of kristalsysteem is een begrip uit de kristallografie, die weergeeft op welke manier een kristallijne stof, zoals een mineraal, is opgebouwd. De meest voorkomende kristalstelsels zijn monoklien en orthorombisch. Alle kristallen bestaan uit een rooster van moleculen of atomen. Dit rooster bepaalt voor ieder kristal de rangschikking van de kristalvlakken en de natuurkundige eigenschappen ervan. Alle kristallen kunnen in theorie aan de hand van hun roosterstructuur, die wordt aangeduid op een kristallografisch assenstelsel, worden ondergebracht in zeven kristalstelsels. Sommige van de kristalstelsels zijn in verschillende bravaisroosters ingedeeld.

Kristalstelsels komen vooral in de mineralogie, vastestofchemie en de vastestoffysica voor. De meeste mineralen vormen kristallen, dus waarvan het rooster in een van de zeven verschillende kristalstelsels kan worden ingedeeld, maar er zijn mineralen waarin de moleculen zich niet in een rooster vastleggen. Deze mineralen worden amorf genoemd. Het kan dat twee verschillende vaste stoffen dezelfde molecuulformule hebben, maar anders zijn omdat zij een verschillend kristalstelsel hebben. Twee dergelijke stoffen worden polymorf genoemd.

Mogelijke kristalstelsels

[bewerken | brontekst bewerken]

Er zijn zeven verschillende roosters mogelijk. Ze staan in de tabel hieronder gerangschikt in oplopende volgorde van symmetrie:

# kristalstelsel eenheidscel symmetrie-elementen voorbeeld
naam afbeelding
1 triklien Triklien en vrij
en vrij
elbaiet
2 monoklien Monoklien, primitief en vrij
en is vrij
een tweevoudige omwentelingsas
een spiegelvlak
seleniet
3 orthorombisch Orthohombisch, primitief en vrij
drie tweevoudige assen
drie spiegelvlakken
brookiet
4 hexagonaal Hexagonaal en is vrij
en
een zesvoudige as
drie spiegelvlakken
smaragd
op kwarts
5 trigonaal Romboëdrisch
een drievoudige as amethist
6 tetragonaal Tetragonaal, primitief en is vrij
een viervoudige as
vier tweevoudige assen
vijf spiegelvlakken
apofylliet
7 kubisch Kubisch, primitief
drie viervoudige assen
vier drievoudige assen
12 tweevoudige assen
12 spiegelvlakken
pyriet

Het symmetrie-element van een rotatie is een omwentelingsas en van een spiegeling een spiegelvlak. Een rotatie of een spiegeling wordt genoemd, wanneer de bijbehorende omwentelingsas of het spiegelvlak door het midden van de eenheidscel gaat.

Het is in de kristallografie zo afgesproken, dat het kristalstelsel zo wordt gekozen, dat het de hoogst mogelijke symmetrie beschrijft en de kortste assen worden gebruikt die het rooster correct beschrijven.

  • (en) F Hoffmann en M Sartor op YouTube. The Fascination of Crystals and Symmetry. 7 hoofdstukken.