Wikipedia:Verifieerbaarheid

Alles in de hoofdnaamruimte van Wikipedia dient terug te vinden te zijn in publicaties die niet alleen betrouwbaar zijn en waaraan een zekere autoriteit toegekend wordt, maar die ook op het onderwerp betrekking hebben. Wikipedia zelf geldt nooit als betrouwbare publicatie (in sommige gevallen kan materiaal in Wikisource of een afbeelding in Commons als betrouwbare bron gebruikt worden; bijvoorbeeld de sloop van een gebouw).

Voor heel Wikipedia geldt dat de bewijslast voor juistheid van materiaal ligt bij diegene die de bijdrage levert (iedere gebruiker is verantwoordelijk voor zijn eigen bijdragen) en bij diegene die het materiaal terugzet na een verwijdering. Als iets niet onderbouwd kan worden, dient het verwijderd te worden.

Om het makkelijk te maken de informatie in een artikel te verifiëren, kan gebruik gemaakt worden van bronvermelding door middel van verwijzingen. Bronvermeldingen of literatuurverwijzingen zijn niet verplicht, behalve voor materiaal dat omstreden is. Veel is immers algemeen bekend ("De hoofdstad van Frankrijk is Parijs.") of in heel veel publicaties op te zoeken ("de valversnelling op de maan is 1,6 m/s²"). En een literatuurlijst of notenapparaat kan ook afleidend zijn.

NB. Bij het citeren uit auteursrechtelijk beschermd werk is het wettelijk verplicht de bron te melden, en bovendien ook de maker van het werk, en zijn er verdere verplichtingen (het zogenaamde citaatrecht). Deze verplichtingen gelden overal, dus ook op Wikipedia.

Op zich maakt het niet uit of een publicatie makkelijk beschikbaar is; het gaat in de eerste plaats om de betrouwbaarheid en de gepastheid van een publicatie. Een bepaalde website mag dan makkelijk toegankelijk zijn, maar is daarom niet beter dan, of ook maar vergelijkbaar met, een naslagwerk dat hoofdzakelijk in universiteitsbibliotheken te vinden is. "Ik kan dit niet op internet vinden" is daarom geen valide argument om informatie van Wikipedia te verwijderen. Bij zeer oude bronnen — die in het publiek domein vallen — kan men de publicatie voor iedereen raadpleegbaar maken door een scan te uploaden naar Wikimedia Commons.

Historische bronnen moeten in de context en belevingswereld van die tijd geplaatst worden. Een interpretatie van historische gebeurtenissen moet gestaafd worden door moderne bronnen, anders wordt het origineel onderzoek.

Wikipedia-oprichter Jimmy Wales schrijft 16 mei 2006 op de mailinglist voor de Engelstalige Wikipedia over het belang van verifieerbaarheid op Wikipedia. Hij benadrukt dat het ontbreken van informatie de voorkeur verdient boven misleidende of foutieve informatie.^[1]

Er kunnen allerlei oorzaken zijn voor twijfel. Het doel van een encyclopedie is het bij elkaar brengen en presenteren van informatie, waaronder ook informatie waarvan de terloopse lezer zal denken "dat kan toch niet waar zijn!". Voor deze terloopse lezer zou deze twijfel juist reden horen te zijn om zich verder in te lezen (de richtlijn "Ga uit van goede wil" stelt dat bijdragen van onbekende gebruikers het voordeel van de twijfel horen te krijgen). Maar niet alles wat gebruikers in deze encyclopedie toevoegen is noodzakelijkerwijs juist en verifieerbaar, en als een gebruiker die redelijk met het onderwerp bekend is twijfel heeft over de verifieerbaarheid, of als na inlezen twijfel blijft, zijn er diverse mogelijkheden:

• De onjuiste passage(s) direct verwijderen/verbeteren (maar dan moet de gebruiker zeker zijn van zijn zaak).
• Een bericht plaatsen op de bijbehorende overlegpagina, of de overlegpagina van de betreffende gebruiker (of op de overlegpagina van het artikel met een melding op de overlegpagina van de gebruiker) met gerichte vragen: Welke zinnen of zinsneden worden betwijfeld?
• Een tussenoplossing is de passage te verplaatsen naar de overlegpagina, met daarbij de vraag.

De tweede optie is meestal beter voor de samenwerking. Als er binnen een afzienbare tijd (zeg, een paar weken) geen reactie komt op een vraag naar bronnen, mag de niet onderbouwde passage verwijderd worden.

Het is mogelijk dat de vragen op bijbehorende overlegpagina niet (direct) beantwoord worden. Is dit het geval, dan kan in de tussentijd bij de gewraakte passage in het artikel het sjabloon {{bron?}} of {{feit}} geplaatst worden. Het sjabloon geeft als resultaat ^[bron?], waarbij de link verwijst naar Wikipedia:Bronvermelding. Een alternatief sjabloon is {{twijfel}} of {{twijfel-gedeelte}}; bovenaan de gewraakte alinea of het artikel te plaatsen. Uiteraard moet met het plaatsen van zo'n sjabloon terughoudend omgegaan worden: deze zijn storend voor de lezer.

Het is ook mogelijk om anderen om een reactie te vragen of bij het overleg te betrekken door een bericht te plaatsen op Wikipedia:Overleg gewenst.

Extra aandacht op dit punt verdient informatie over levende personen, aangezien alles wat over een persoon geschreven wordt directe onwenselijke consequenties kan hebben voor die persoon zelf (of zijn omgeving). Hier dient materiaal waar twijfel over ontstaat meteen verwijderd te worden.

In Nederland en België is het verboden om personen onterecht en in het openbaar te beschuldigen met als doel de reputatie van het slachtoffer te ruïneren. Het Nederlandse Wetboek van Strafrecht en het Belgische Strafwetboek verbieden smaad en laster op straffe van een gevangenisstraf of een geldboete.

Het is vaak pas na iemands dood dat er evenwichtige publicaties over hem of haar ontstaan. Het kan lang duren voor de werkelijke impact van zaken, inclusief alle gevolgen, zich aftekent (soms wel een eeuw). Hierdoor zal men bij beschrijving van relevante levende personen vaak andere principes moeten hanteren. Zo zijn bijvoorbeeld de gegevens over een academicus die vermeld worden op de webstek van de universiteit waar hij of zij doceert als betrouwbare informatie te beschouwen (dit dient kritisch bekeken te worden, iets als indrukwekkende lijst met onderzoeken of invloedrijk persoon valt hier uiteraard niet onder). De inzet van journalistieke bronnen moet zorgvuldig en per geval afgewogen worden. Dergelijke nieuwsbronnen geven naar hun aard namelijk vaak − maar niet altijd − slechts een momentopname weer.

• Wikipedia:Bronvermelding
• Help:Referenties en voetnoten