Nieuw Sociaal Contract

In februari 2021 werd het boek Een nieuw sociaal contract, van Omtzigts hand, gepubliceerd, waarin hij de redenen en ervaringen uiteenzet die voerden tot zijn overtuiging, dat hervormingen van het politiek bestuurlijk systeem onontbeerlijk zijn voor een brede welvaart, en dat een herstel nodig is van het evenwicht tussen macht en tegenmacht in het politiek bestuur. In het boek doet hij tien voorstellen voor mogelijke verandering.^[9] Deze ideeën waren bedoeld om te gebruiken door het Christen-Democratisch Appèl (CDA), de partij waarvoor hij op dat moment in de Tweede Kamer zat.^[10]

Naar aanleiding van het uitlekken van een intern memo waarin Omtzigt zijn mening geeft over het functioneren van, en omgangsnormen in zijn partij, voelde Omtzigt zich in juni 2021 gedwongen zijn lidmaatschap van het CDA op te zeggen. Hij was met voorkeursstemmen direct in de Kamer gekozen en ging in september van dat jaar door als afsplitser in een eenmansfractie.^[11]

Na de val van het kabinet-Rutte IV op het te voeren asielbeleid, werden de Tweede Kamerverkiezingen vervroegd en richtte Omtzigt met enige anderen op 19 augustus 2023 de partij Nieuw Sociaal Contract op.^[7] Zijn manifest uit 2021 diende als basis voor de opvattingen van de nieuwe partij, waarvoor een nieuw basisdocument van 40 pagina's werd gepubliceerd.^[12] Eerder was een steunfonds opgericht om budget bijeen te krijgen. Het kernteam bestaat uit onder andere woordvoerder Nicolien van Vroonhoven, partijvoorzitter Hein Pieper, bestuurslid Bert van Boggelen, Kilian Wawoe, verantwoordelijk voor de kandidatenlijst, en Eddy van Hijum, oud-gedeputeerde van Overijssel.^[13]

Op 20 augustus 2023, zei Omtzigt in dagblad Tubantia dat zijn partij bij de Tweede Kamerverkiezingen van november 2023 niet nastreeft de grootste partij te worden.^[7] De voorkeur gaat uit naar verantwoorde groei zodat het ideaal van een nieuwe bestuurscultuur ook binnen de eigen partij kan worden vormgegeven. Mocht NSC wel de grootste partij worden, wil hij niet per se minister-president worden, maar mede-verantwoordelijkheid nemen in een coalitie die anders is opgetuigd dan Nederland de laatste decennia gewend is. In plaats daarvan wil hij een kabinet met een regeerakkoord op hoofdlijnen, en ministers die als deskundige ook van buiten het parlement kunnen komen.^[14] Zo kan er samenwerking op regeringsniveau zijn en zou hij fractievoorzitter in de Tweede Kamer kunnen zijn.^[11]

In september werd de kandidatenlijst bekendgemaakt en sloot hij in een praatprogramma niet uit eventueel toch premier te willen worden.^[15] Eddy van Hijum werd voorzitter van de commissie die het verkiezingsprogramma ging schrijven.^[16] De eerste ledendag was op 10 november 2023, waarbij besloten werd tot de oprichting van de jongerenafdeling Jong Sociaal Contract en deelname aan de Europese Parlementsverkiezingen van 2024.^[17] Hein Pieper was toen alweer teruggetreden na controverse om een afgesloten arbeidsconflict uit 2004 waarvan hij niet alle details aan Omtzigt had meegedeeld.^[18] Bestuurslid Bert van Boggelen nam de taak over.

In de campagnetijd stellen Omtzigt en Vroonhoven zich bescheiden op. Men zegt na de verkiezingen het liefst vanuit de Kamer te willen gaan werken, omdat streven van de partij is het parlement meer macht te geven:^[19] "We hebben een parlementaire democratie, geen presidentiële democratie".

Omtzigt positioneert de partij aan de rechterkant van het midden. Wanneer de partij met de VVD de grootste gaat worden, denkt hij te kunnen gaan samenwerken met "een subsectie van" VVD, NSC, BBB, CDA, SGP en JA21.^[20] De partij ziet geen samenwerking met Geert Wilders zolang het PVV-verkiezingsprogramma volledig wordt onderschreven.^[21][22]

Bij de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 werden twintig zetels behaald, zo'n 90% van de NSC-stemmen ging naar lijsttrekker Omtzigt.^[23] In een brief aan de verkenner voor de kabinetsformatie, de door verkiezingswinnaar Geert Wilders voorgedragen PvdA'er, Ronald Plasterk, interpreteert de partij de verkiezingsuitslag als een roep om een einde te maken aan de naar binnen gerichte bestuurscultuur waarbij besluiten genomen zijn die burgers geschaad hebben in plaats van geholpen. Steun aan een regering is alleen mogelijk wanneer die alle grondrechten waarborgt, de grenzen van de democratische rechtsstaat bewaakt en in woord en daad zoekt naar verbinding in de samenleving;^[24] De partij nam deel aan de informatieronde voor de kabinetsformatie, met PVV, VVD en BBB en gaf op 10 januari tegenover informateur Plasterk aan, geen zitting te willen nemen in een meerderheids- of minderheidskabinet waar ook de PVV aan deel zal nemen, omdat de rechtsstatelijke afstand te groot is.^[25][26] Begin februari 2024 trok NSC zich kort voor einde terug uit de tweede informatiedeelronde, over eventuele samenwerking op belangrijke beleidsterreinen, wegens gebrek aan vertrouwen om met alle deelnemende partijen tot de nodige bezuinigingen te komen en tegelijkertijd de beloftes aan de eigen kiezers waar te kunnen maken. Omtzigt gaf aan nog steeds open te staan voor onderhandelingen.^[27] Uiteindelijk werd het kabinet-Schoof, bestaande uit PVV, VVD, NSC en BBB, ingezworen op 2 juli 2024.

Sinds 16 juli 2024 wordt NSC in het Europees Parlement vertegenwoordigd door Dirk Gotink.

• Hein Pieper (24 augustus 2023 – september 2023)^[28][29]
• Bert van Boggelen (waarnemend) (september 2023 – juli 2024)^[29]