Maand (Eer)
De Maand (astronoomsch Symbol: .svg){kind=small}
) is en Trabant, de de Eer jümmers umlöpt. Ok bekannt as Moond oder Mond (ok so in hochdüütsch). Wenn du ’n beten spöken wullt, denn must du "luna" seggen (dat is latiensch, man meent dat sülve). De Eer, hett bloot dissen eenen, dör wat de Maand ok keen egen Naam kregen hett.
De Maand is so üm un bi 384.000 km wech vun de Eer. So alle veer Weken is he eenmol üm us rum (nipp un nau seggt, duert dat 27,32166 Daag). Un nu jüst in disse Tiet, as wenn dat so wullt weer, dreiht he sik ok üm sik sülvst. Deswegen künn wi ok jümmers bloot düsse eene Sied vun’n Maand sehn.
De Moon is ’n beten wat lütter as de Eer, eenmol dwars dör is he wall bloot 3.476 km (de Eer is haast veer mol so groot). Ok is he nich so swoor, de wegt bloot 1.469.600.000.000.000.000.000 Zentner (dat sünd 73.480.000.000.000.000.000.000 kg). Dat tohoop meent, dat du op'n Maand bannig wiet jumpen kannst: De Swoorkraft (oder Gravitatschoonskraft) dor baven is woll blots een Sösstel vun dat, wat wi hier op de Eer hebbt.
Wi sünd ok al fakener dor „baven“ henflogen. Dat eerste mol, dat dor een Minsch siene Fööt opsett hett, wöör an’n 21.07.1969. Dat wöör de US-Amerikaner Neil Armstrong. Dormit hebbt de Amerikaners de Weddloop to’n Maand wunnen, un de Russen hebbt afgünstig keken.
Nu sünd wi aver nich de enkelten in us Sünnsystem. Wi hebbt ok noch Naverplaneten, de ok Maanden hebbt.
Wat nütt us de Maand? Nu, wenn wi nachts na Huus hen kaamt, denn ist dat fakener hell, wiel de Moon schient (man he schient heelmoaal nich, he smitt bloot dat Licht vun de Sünn trüch). Ok is he nödig, dormit wi Ebb un Floot hebbt. Dat heet dann de Tieden. He treckt dat Water hen un her.
Maandphasen
ännern| De Maandphasen vun Niemaand af |
De Maand dreiht sik üm de Eer un vun de Eer ut ännert sik dorbi de Ansicht vun den Maand. Dat sünd de Maandphasen:
- Neemaand - de Maand steiht twüschen de Sünn un de Eer un is nich to sehn.
- tonehmen Maand - de Maand löppt op de een Siet üm de Eer rüm un is avends to sehn, man nich heel.
- Vullmaand - de Eer steiht twüschen de Sünn un den Maand un de hele Maand is nachts to sehn
- afnehmen Maand - de Maand löpt op de anner Siet füdder torüch un is morgens to sehn, man nich heel.
Literatur
ännern- Bernd Brunner: Mond. Die Geschichte einer Faszination. Kunstmann, München 2011, ISBN 978-3-88897-732-9.
- Alan Chu, Wolfgang Paech, Mario Weigand: Fotografischer Mondatlas. 69 Mondregionen in hochauflösenden Fotos. Oculum, Erlangen 2010, ISBN 978-3-938469-41-5.
- Thorsten Dambeck: Der Mond bebt. In: Bild der Wissenschaft. Nr. 7, 2002, ISSN 0006-2375, S. 48–53.
- Ulrike Feist: Sonne, Mond und Venus: Visualisierungen astronomischen Wissens im frühneuzeitlichen Rom (= Actus et Imago. Band 10). Akademie-Verlag, Berlin 2013, ISBN 978-3-05-006365-2 (Dissertatschoon Universität Augsburg 2011).
- David M. Harland: Exploring the moon. The Apollo expeditions. 2. Oplaag. Springer u. a., Berlin u. a. 2008, ISBN 978-0-387-74638-8.
- Ralf Jaumann, Ulrich Köhler: Der Mond. Entstehung, Erforschung, Raumfahrt. Fackelträger, Köln 2009, ISBN 978-3-7716-4387-4
- Ben Moore: Mond. Eine Biografie. 2. Oplaag. Kein & Aber, Zürich 2019, ISBN 978-3-0369-5799-9.
- Josef Sadil: Blickpunkt Mond. Illustriert von Gerhard Pippig. Urania, Leipzig / Jena / Berlin 1962, DNB 454251394, OCLC 65043150.
- Elmar Schenkel, Kati Voigt (Ruutgever): Sonne, Mond und Ferne: der Weltraum in Philosophie, Politik und Literatur. PL Academic Research, Frankfort an’n Main 2013, ISBN 978-3-631-64081-4.
- Werner Wolf: Der Mond im deutschen Volksglauben. Konkordia, Bühl 1929.
Weblenken
ännern
- Aktuell Maandphaas (hoogdüütsch)
- The Lunar Sourcebook: A User’s Guide to the Moon amerikaansche un sowjetsche Misschonen (engelsch)
- Maandatlas (hoogdüütsch)
- 2004 veröffentlichte Detailaufnahmen der Mondoberfläche aus den Apollo-Missionen 15–17
- Complete Sun and Moon Data for One Day United States Naval Observatory
Medien
- Evolution of the Moon – NASA video (engelsch)
- DLR-Animatschoon: Floog över den Maand17. April 2012 (hoogdüütsch)