Општина Новаци

Општина Новаци
Општина
Знаме Грб
Држава	Македонија
Регион	Пелагониски
Година кога е основана	1913 (во рамки на Кралство Србија), 1996
Седиште	Новаци
Населени места	Список Селата: Арматуш, Балдовенци, Бач, Биљаник, Брник, Брод, Будимирци, Велесело, Врањевци, Гермијан, Гнеотино, Гнилеш, Горно Агларци, Градешница, Грумази, Груништа, Далбеговци, Добровени, Добромири, Долно Агларци, Долно Орехово, Живојно, Зовиќ 1, Зовиќ 2, Ивени, Маково, Мегленци, Новаци, Ново Село, Орле, Паралово, Петалино, Полог (село), Рапеш, Рибарци, Скочивир, Сливица, Совиќ, Старавина, Суводол и Тепавци
Управа
• Градоначалник	Стевче Стевановски
Површина
• Вкупна	753,53 км2 (290,94 ми2)
Население (2021)[1]
• Вкупно	2.648
• Густина	3,5/км2 (9,1/ми2)
Час. појас	CET (UTC+01:00)
• Лето (ЛСВ)	CEST (UTC+02:00)
Повикувачки број	+047
Регистарски таблички	BT
Мреж. место	opstinanovaci.gov.mk

Општина Новаци — општина во јужниот дел на Република Македонија. Седиште на општината е селото Новаци. Општината е проширена со законот за територијална поделба на Македонија од 2004 година, кога кон старата Општина Новаци се припоиле поранешните општини Бач и Старавина.

Општината Новаци се наоѓа на Јужниот дел на Македонија, го зафаќа југоисточниот дел на Пелагониската рамнина, централниот дел на течението на Црна Река, битолскиот дел на Мариово и пограничниот дел со Грција на потегот на планината Ниџе. Општина Новаци на север граничи со општина Прилеп и општина Могила на запад со општина Битола и на јужниот и источниот дел со Грција во должина на гранична линија од околу 60 км.

Општина Новаци условно може да се подели на рамничарски и ридско-планински и пограничен дел. Рамничарско-Пелагонискиот дел е релативно стопански развиен регион. Општина Новаци располага со извонреден потенцијал на природни богатства како предуслов за развој на стопансвото. Имено во централниот дел на Општината се наоѓа најголемиот басен за јаглен — Суводол, потоа трите централи на РЕК “Битола“ во моментот постојат 8 наоѓалишта за експлоатација на минерална вода и гасови, две наоѓалишта за експлоатација на песок чакал, кварц и други неметали. На територијата на општина Новаци дел од стопанските активности ги извршува најголемиот земјоделски комбинат во Македонија- ЗК Пелагонија и вкупната аграрна површина во Општината е околу 70.000.ха од кои на на обработлива отпаѓа 23.000 ха, пасишта 30.000 ха и шуми 17.000 ха кое нешто е инзвореден предуслов за развој на земјоделството, сточарството и производството на здрава храна. Особено во последниот период подем добива одгледувањето на крупен добиток и токму во тој правец го гледаме и понатамошниот развој, но поради слабата економска моќ на населенито и немање соодветни поволни кредити овој сектор не е доволно искористен. Во последно време, во соработка со соседните општини, се поприсутно е размислувањето за отворање на преработувачки објекти за градинарски и сточарско-живаинарски производи за што постојат извонредни предуслови за обезбедување на суровини. За обезбедување на поголеми приноси во овој сектор неопходно е решавање на проблемот со наводнување и одводнување на земјоделските површини. За истото покренавме иницијатива до Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство но поради немање на финансиски средства работите се оставени сѐ уште само на добра идеја. За решавање на овие проблеми, пред сè за развој на земјоделството, потребно е обезбедување на поволни и квалитетни кредити и помош од државата.

Новаци за првпат се споменува уште во далечната 1468 година. Во турските тефтери за Битолската нахија, селото е регистрирано со името Новак, а е напишано како Новаки, Новак. Цивилизација во Пелагонија имало уште од римско време, додека христијанството, според археолошки наоѓалишта на остатоци од христијански храмови, било примено уште во првите векови. По илјадагодишното постоење на античките Македонци и на Римското Царство на овие простори, кон 6 век (697/8) областа ја населило словенското племе Брсјаци. Во 1382 година, Пелагонија паднала под Османлиско ропство, кое траело цели пет векови. За време на турската империја, Општината Новаци била нахија, со ограничени овластувања, додека другите потребности (суство, школство, полиција и др.) се вршеле преку истурени единици и станици од општината Битола. Кон крајот на 1912 година, по пропаста на турската империја, Новаци ги доживеа траумите на Балканските војни. Веднаш по Балканските војни, Кралството Србија воспоставило окупациска власт, а од 1914 - 1918 година на овие простори се воделе најжестоките борби во Првата светска војна. Особено жестоки биле борбите на планината Ниџе, на нејзиниот врв Кајмакчалан, каде што се воделе битките од т.н. Солунски или Македонски фронт, на кој, според некои податоци, учествувале над 1.200.000 војници од двете завојувани страни. Меѓу нив, во должина од 60 км. на фронтот, во Мариовскиот крај, од страна на силите на Антантата биле ангажирани 622.000 војници, од кои околу 150.000 војници биле од српска и македонска националност, 180.000 биле Французи, 120.000 Англиски, 130.000 грчки и 42.000 италијански војници. Од другата страна, сојузничките сили на Германија, Австроунгарија и Бугарија, ангажирале околу 600.000 војници. По битките на Солунскиот фронт, Новаци стана огромна гробница на загинати војници од двете страни, а стравотиите и ужасите од овие битки мошне добро ги опишале француските историчари: Ив Жуен и Пјер Франсоа. Новаци не го одминаа ни стравотиите и траумите од НОБ и Револуцијата, во текот на Втората светска војна. Во своето револуционерно минато, Новаци дало многу херои и револуционери. Најпознати меѓу нив се прославените војводи Ѓорѓи Сугарев и Толе Паша. Своето слободарско сонце Новаци го доживеа на 4 ноември 1944 година, датум што се смета за ден на ослободувањето на Новаци. Веднаш по Втората светска војна, Новаци стана општински центар. Но, во 1965 година, со окрупнувањето на општините, ингеренциите на Новаци преминаа во надлежност на Општина Битола. На 16.12.1996 година Новаци повторно стана самостојна Општина, во самостојна Република Македонија. Денес, Новаци е една од општините со најголема површина во Република Македонија, која се протега на површина од 773 км², во која гравитираат 41 село.

Во однос на природнте богатсва и производсво на еколошки здрава храна уште поповолна е ситуацијата во ридско планискиот дел од Општината. Имено Мариовскиот дел на Општината е еден од еколошки најчистите региони во Македонија, регион кој располага со огромни површини на пасишта, шуми,води, разновидниста на животинскиот и растителниот свет како предуслов за развој на сточарсвото, пчеларство, билкарство и други капацитети за производсво на еколоШки здрава храна. Со своите специфични културно- историски, географски и природни одлики , овој регион пружа изворедни можности за развој на селскиот туризам, спортскиот лов и риболов и др.

Население во минатото

Година Нас. ±% 1948 13.468 —     1953 15.259 +13.3% 1961 15.733 +3.1% 1971 12.335 −21.6% 1981 10.151 −17.7%	Година Нас. ±% 1991 5.793 −42.9% 1994 4.263 −26.4% 2002 3.549 −16.7% 2021 2.648 −25.4%
Забелешка: Податоците се однесуваат на населените места во Општина Новаци според административната поделба од 2004 година. Извор: Државен завод за статистика на Република Македонија

Со цел да го поттикне наталитетот, Општината Новаци доделува парична помош од 30.000 денари за секој склучен брак, а за секое новородено бебе дава помош од 5.000 денари.^[2][3]

Според потписот од 2002 година општината има 3.549

Народ	Вкупно	Удел (%)
Македонци	3.490	98,34
Албанци	46	0,59
Турци	2	0,16
Роми	0	0,00
Власи	0	0,00
Срби	7	0,20
Бошњаци	0	0,00
останати	4	0,08

Вероисповед	Вкупно
православни	3.495
муслимани	50
католици	4
протестанти	0
останати	0

Јазик	Вкупно
македонски	3.491
албански	45
турски	3
ромски	0
влашки	0
српски	6
бошњачки	0
останати	4

Градоначалник на општина Новаци е Љубе Кузманоски од редовите на СДСМ. Тој бил избран на локалните избори од 2017 година за мандат од четири години.^[4] Советот на општина Новаци е составен од 9 члена. Според последните локални избори од 2017 година, членовите на советот според политичката припадност за мандатот 2017-2021 се:

Регионални патни правци во општината се:

• Р-509 - Битола-Новаци Маково-Старавина во вкупна должина од 53 км (40 се асфалтирани, од Рапеш до Старавина во должина од 13 км се само тампонирани)
• Р-510 - врска М-5-Кременица-Бач-Скочивир-Старавина во вкупна должина од 55 км (30 км е асфалтиран, 25 км е макадам).
• Р-120 -Тополчани-Добрушево-Новаци-Брод во вкупна должина од 40 км (22 се асфалтирани, 18 км на потегот до Новаци е макадам).
• Р-531 - Брод-Гнеотино во должина од 11 км е земјен пат

Локалната патна мрежа:

• 20,5 км асфалтирани патишта
• 25 км тампонирани
• 91 км земјен пат

Локални улици:

• 13 км асфалт
• 6 км тампонирани
• 58 км земјен пат.

Инфраструктурни објекти за водоснабдување :

С.Новаци, Добромири и Рибарци се поврзани на водоводната мрежа од водоводот на град Битола.

Во селата Горно Агларци, Долно Агларци, Далбеговци, Гермијан, Бач, Живојно, Брод и Скочивир изградена е локална водовона мрежа со резервоари со пумпи.

Селата Старавина, Градежница, Будимерци и Зовиќ приклучени се на регионалниот водовод „Мариово“,

Селата Рапеш, Маково, Орле и Груништа имаат локални водоводи.

Населените места во општина Новаци покриени се со телефонска мрежа, а со исклучок на с.Брник и Груништа во останатите има електрична мрежа.

Општината Новаци е позната по тоа што има повеќе цркви од населени места: во општината има 41 село, а наспроти тоа, има 51 црква и 15 манастири.^[2]

• Општина Фармош, Унгарија (21.11.2013)
• Општина Дуги Рат, Хрватска (08.11.2013)
• Општина Пустец, Албанија
• Бугарија Општина Борован
• Општина Илиџиево (Куфалија), Солунско, Егејска Македонија, Грција
• Општина Хрпеље-Козина, Словенија
• 🇹🇷 Општина Караџасу, Ајдин, Турција

Во општина Новаци има едно Центарлно основно училиште во Новаци со подрачни училишта во с. Добромири, Рибарци, Горно Агларци и Маково. Во с. Бач постои подрачно училиште кое е под ЦОУ с. Бистрица.

Во склопот на општината постојат повеќе здравствените амбуланти и тоа во следните населени места: Новаци, Бач, Маково и Старавина.

„Општина Новаци“ на Ризницата ?

• Потрал на Општина Новаци
• Општина Новаци во „АБВ - деловен именик“ Архивирано на 6 март 2016 г.
• Итар Пејо — портал за Мариово

п р у Општини во Македонија Арачиново Берово Битола Богданци Боговиње Босилово Брвеница Валандово Василево Вевчани Велес Виница Врапчиште Гевгелија Гостивар Градско Дебар Дебрца Делчево Демир Капија Демир Хисар Дојран Долнени Желино Зелениково Зрновци Илинден Јегуновце Кавадарци Карбинци Кичево Конче Кочани Кратово Крива Паланка Кривогаштани Крушево Куманово Липково Лозово Маврово и Ростуше Македонска Каменица Македонски Брод Могила Неготино Новаци Ново Село Охрид Петровец Пехчево Пласница Прилеп Пробиштип Радовиш Ранковце Ресен Росоман Свети Николе Сопиште Старо Нагоричане Струга Струмица Студеничани Теарце Тетово Центар Жупа Чашка Чешиново-Облешево Чучер-Сандево Штип Град Скопје Аеродром Бутел Гази Баба Ѓорче Петров Карпош Кисела Вода Сарај Центар Чаир Шуто Оризари Административна поделба на Македонија

п р у Населени места во Општина Новаци Арматуш Бач Брод Будимирци Велесело Гермијан Гнеотино Гнилеш Горно Агларци Градешница Грумази Далбеговци Добровени Добромири Долно Агларци Долно Орехово Живојно Зовиќ Маково Мегленци Новаци Орле Паралово Рапеш Рибарци Скочивир Старавина Тепавци Раселени Балдовенци Биљаник Брник Врањевци Груништа Ивени Ново Село Петалино Полог Сливица Совиќ Суводол Историски Грдилово Чебрен Ченгел