Vide etiam paginam discretivam: Luna (discretiva).

Luna (-ae, f)[1] est solus Telluris satelles naturalis,[nb 1][2] quintus satelles a maximo in Systemate Solari, et maximus cuiuslibet planetae satelles naturalis in Systemate Solari quod attinet ad magnitudinem eius primarii, nam diametrum Lunae est quarta pars diametri Telluris et octogesima-prima pars eius massae.[nb 2] Luna densitate est secundus post Ion, satellitem Iovis. Ei est rotatio synchrona cum Tellure, semper eandem faciem exhibens; latus proximum obscuris maribus vulcanicis inter claras et antiquas crustae terras altas craterasque impactionis signatur. Luna est clarissima res in caelo post Solem, quamquam sua superficies revera est obscurissima, cuius albedo illius carbonis similis est. Sua eminentia in caelo suusque ordinarius vicium cyclus, post tempora prima, faciunt ut Luna culturam humanam, praecipue in arte, lingua, mythologia, et compositione anni, magnopere moveat. Vis gravitationis lunaris aestus oceanicos et minutam diei productionem efficit. Hodiernum Lunae spatium orbitale, circa decies triplus diametrum Telluris, facit ut Luna, paene eiusdem magnitudinis Solis in superficie Telluris apparens, faciem Solis paene subtiliter per totam solis defectionem contegat.

Luna ☾
Luna
Luna
Inventio
Proprietates orbitales
Axis semimaior 384 400 km
Perigaeum 356 410 km
Apogaeum 406 740 km
Eccentricitas 0.0549
Periodus orbitalis 27 d 7 h 43,7 m
Inclinatio orbitalis 5.1454°
Satelles planetae Terrae
Proprietates physicae
Diametrum circuli aequinoctialis 3474.8 km
Area 38 × 106 km2
Massa 7.347673 × 1022 kg
Densitas 3.344 g/cm3
Gravitas in circulo aequinoctiali 1.622 m/s2
Periodus rotationis 27 d 7 h 43,7 m
Inclinatio axialis 1.5424°
Albedo 0.12
Temperatura
min med max
40 K 250 K 396 K
Proprietates atmosphaericae
Pressio atmosphaerica 3 × 10-13 kPa
Helium 25%
Neon 25%
Hydrogenium 23%
Argon 20%

Luna est solum corpus caeleste in quo homines ex navi spatiali egressi sunt. Programma Lunare Unionis Sovieticae fuit primum quod Lunam attigit, in robotica navi spatiali anno 1959, sed Programma Apollo NASA Civitatum Foederatarum solas missiones frequentatas confecit, quarum prima fuit Apollo 8, missio quae circa Lunam anno 1968 mota est, et inter reliquas fuerunt sex astronautarum egressus lunares inter 1969 et 1972, quorum primus fuit Apollo 11. Hae missiones plus quam 380 chiliogrammata talia saxorum lunarium rettulerunt qualem saxum Genesis, quae adhibita sunt ad evolvendam geologicam originis Lunae (putatur se formavisse abhinc annorum circa 4.5 billiones per impactionem gigantem, Tellurem implicantem), formationis eius compositionis internae, et eius historiae insequentis intellegentiam.

Missione Apolline 17 anno 1972 confecta, Luna solum a roboticis navibus spatialibus visitata est, insigniter ab ultimo Lunokhod, errone Sovietico. Post 2004, Iaponia, Sina, India, Civitates Foederatae, et Europaeum Spatii Ministerium res quae circa Lunam moventur miserunt. Hae naves spatiales inventum glaciei lunaris in crateris perpetuo umbrosis ad polos et in regolitho lunari adligatae confirmare adiuverunt. Futurae missiones ad Lunam ab hominibus navigatae intentae sunt, inter quas conatus gubernationum publicarum et hominum privatorum. Luna omnibus civitatibus, sub condicionibus Foederis Spatii (Anglice Outer Space Treaty), libera manet, ut omnes eam pro propositis pacatis explorent.

Nunquam confirmata est ulla cogitatione de Lunae origine: ea nam punctum est magni disputationes scientificae. Cogitationes quattuor adhuc propositae dicunt quod:

  1. Luna a magno impulsu cum simili Marti corpore creata est (huic fides maxima adlata).
  2. Luna uno tempore pars erat Telluris; ab eo disiugit propter magnam impulsionem internam.
  3. Luna in remota parte spatii creata erat, atque Tellus sua gravitate et pondere eam cepit.
  4. Uno tempore Lunae duae existebant, quae deinde concurrerunt, nostrum satellitem unicum creantes.

Compositio interna

recensere
 
Interna Lunae compositio (Anglice signata).
Compositio chemica superficialis regolithi lunaris, ex saxorum crustae deducta[3]
Compositum Formula Compositio (pondus %)
Maria Terrae altae
Dioxidum silicii SiO2 45.4% 45.5%
Oxidum aluminii Al2O3 14.9% 24.0%
Oxidum calcii CaO 11.8% 15.9%
Oxidum ferri(II) FeO 14.1% 5.9%
Oxidum magnesii MgO 9.2% 7.5%
Dioxidum titanii TiO2 3.9% 0.6%
Oxidum natrii Na2O 0.6% 0.6%
Summa 99.9% 100.0%

Luna est corpus differentiatum: ei est crusta, amiculum,? et nucleus, omnes geochemice distincti. Lunae est solidus plerumque ferro abundante nucleus interior, cuius radius est fere 240 chiliometra, et fluidus nucleus exterior, plerumque ferro liquido compositus, cuius radius est fere 300 chiliometra. Circa nucleum est stratum terminalis partim liquefactum, cuius radius est circa 500 chiliometra.[4]

Totus Lunae radius 1738 chiliometra est; uno mense suum rotandi motum fungitur circa Tellus, a quo fere 384 000 chiliometrorum stat.

Cum satellitis nostri tempus se convertendi tempori in orbem volvendi idem est (29 dies), is perpetuo nobis eandem speciem monstrat. Luna maiorum satellitum est pro planetarum quorum in aere: planetarum maiorum satellites non molum differentum sunt eius; similes planetae Terrae satellites non tenent (Venus, Mercurius), vel quos tenent ita parvi sunt ut quasi non considerentur (Mars).

Planities

recensere
  Si plus cognoscere vis, vide etiam Mare lunare.

Lunae multae planities sunt, significatae cum nomine maribus. Hic referuntur:

Montes et Valla

recensere
  Si plus cognoscere vis, vide etiam Index montium lunarium.

Crateres

recensere
  Si plus cognoscere vis, vide etiam Index craterum lunarium.

Cum Lunae aerem quasi non sit, meteora decidenta multa magis sunt gravioraque damna ferunt quam in Tellure. Quare satellitis superficiei permulti crateres sunt:

Figurae Lunae

recensere
 
Luna. Guidonis Bonatti Liber astronomiae (1550).
 
Maiora maria et cratera proximi Lunae lateris.
 
Libratio Lunae per unum mensem lunarem. Etiam videtur pauca variatio magnitudinis manifestae a Tellure visa.
  Luna nova, novilunium
  Luna accrescens corniculata
  Luna accrescens dimidiata
  Luna accrescens in orbem insinuata
  Luna plena, plenilunium
  Luna decrescens in orbem insinuata
  Luna decrescens dimidiata
  Luna decrescens corniculata
  1. Ebbe Vilborg, Norstedts svensk-latinska ordbok, editio secunda, 2009.
  2. M. H. M. Morais et A. Morbidelli, "The Population of Near-Earth Asteroids in Coorbital Motion with the Earth," Icarus 160 (1) (2002): 1–9. bibcode = 2002Icar..160....1M. doi 10.1006/icar.2002.6937.
  3. Taylor, Stuart Ross (1975). Lunar science: A post-Apollo view. New York, Pergamon Press, Inc.. p. 64 
  4. "NASA Research Team Reveals Moon Has Earth-Like Core," apud www.nasa.gov.
Explicationes
  1. Sunt aliquot asteroida prope Tellus, inter quae 3753 Cruithne, quae sunt co-orbitalia cum Tellure: eorum orbita se aliquando prope Tellus ferunt, sed deinde ad ultimum commutantur (Morais et al. 2002). Haec sunt quasi-satellites, non lunae, quia ea circa Tellus non moventur. Pro singluis additis, vide Aliae Telluris lunae.
  2. Charon pro portione est maius prae Plutone, sed Pluto in genus planetae nani iterum descriptus est.

Bibliographia

recensere

Nexus interni

Nexus externi

recensere
  Vicimedia Communia plura habent quae ad Lunam spectant.
De exploratione
De toponymia
Fontes cartographici

Instrumenta observationis

recensere
Systema Solare nostrum
 SolMercuriusVenusLunaTellus/TerraMarsPhobos et DeimosCeresCingulus asteroidum principalisIuppiterSatellites IuppiterisAnuli IuppiterisSaturnusSatellites SaturniAnuli SaturniUranusSatellites UraniAnuli UraniNeptunusSatellites NeptuniAnuli NeptuniPlutoSatellites PlutonisHaumeaSatellites HaumeaeMakemakeZona KuiperiErisDysnomiaDiscus RarusNubes HillsNubes Oort
Sol

Planetae: Mercurius | Venus | Tellus (Terra) | Mars | Iuppiter | Saturnus | Uranus | Neptunus

Planetulae: Ceres | Pluto | Haumea | Makemake | Eris

Corpora alia: Satellites | Luna | Asteroides (+ indices) | Corpora transneptuniana

Vide etiam indices corporum Systematis Solaris redactos secundum radium et massam.