Палеозой бетінің кодын көру

Бұл бетті өңдеуге рұқсатыңыз жоқ. Келесі себеппен:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 13:48, 2024 ж. шілденің 2
Expiry of block: 13:48, 2025 ж. шілденің 2

Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.

Please include all above details in any queries you make. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Бұл беттің кодын көріп, көшіре аласыз.

{{Геохронологиялық шәкілі}}
{{Geological era}}
''"Палеозой тобы "''және ''"палеозой эрасы "''[[термин]]дерінін
қысқаша атауы.

'''Палеозой тобы''' (эратемасы).

''[[Жер қыртысы]]на'' тиесілі тау жынысы қабаттарының ''[[фанерозой]] эонотемасына'' қарасты, яғни
''[[протерозой]] [[эонотема]]сынан''(кембрийге дейінгі эонотемадан) есептегендегі алғашқы
тобы; алты жүйеге жіктеледі, олар (төменнен жоғары қарай): 
*''[[Кембрий кезеңі|кембрий]],'' 
*''[[Ордовик кезеңі|ордовик]],''
*''[[Силур кезеңі|силур]],'' 
*''[[Девон кезеңі|девон]],'' 
*[[''таскөмір (карбон)'']] 
*''[[Перм кезеңі|перм]]''  
жүйелері.

'''Палеозой эрасы'''.
Жер дамуының фанерозой [[эон]]ына қарасты,
яғни протерозой эоны (кембрыйге дейінгі эон) аяқталғаннан кейінгі алғашқы
эра; 540 — 250 млн жылдар аралығын қамтыған, жалпы ұзақтығы шамамен 290
млн жыл шамасында деп есептеледі; алты кезеңге жіктеледі, олар: 
*кембрий кезеңі, 
*ордовик кезеңі, 
*силур кезеңі, 
*девон кезеңі, 
*таскөмір (карбон) кезеңі 
*перм кезеңі.<ref>Мұнай және газ геологиясы танымдық және кәсіптік-технологиялық терминдерінің түсіндірме сөздігі. Анықтамалық басылым.- Алматы: 2003. ISBN 9965-472-27-0</ref>

==Палеозой==
'''Палеозой''' ({{lang-grc|παλαιο}} — «көне» және {{lang-grc|ζοιον}} — «жәндік», бірге «көне тіршілік» мағынасында) — [[фанерозой]] эоны замандарының алғашқысы (542—251 млн жыл).

[[Кембрий]], [[ордовик]] және [[силур]] кезеңдері астыңғы палеозой субзаманын, ал [[девон]], [[карбон]] және [[перм кезеңі]] үстіңгі палеозой субзаманын құрайды. Палеозой кезінде екі үлкен орогенез орын алған: астыңғы палеозой кезіндегі Каледон және соңғы палеозой кезіндегі Варискан.

[[Сурет:Asaphiscuswheelerii.jpg|thumb|right|150px|Соңғы Палеозой заманында өркендеген [[Перм кезеңі]]нде жойылған [[Трилобиттер]]дін бірі]]
Палеозой фауналары көптеген [[омыртқасыз]] ағзалардың болғанымен белгіленеді, оның ішінде [[трилобиттер]] (Trilobita), [[грабтолиттер]] (Grabtolithina), [[иінаяқтылар]] (Brachiopoda), [[сефалоподтар]] (Cephalopoda) және [[маржандар]]. Заманның соңында амфибия мен рептилиялар әр-түрлі биологиялық топтаныстардың зор компоненті болды, ал алып талды циатея (Cyathea arborea), атқұйрық (Equisetum) және цикадалар ормандардың кең таралуына себепші болды.

Палеозой терминін алғаш 1838 ж. ағылшын геологы А.[[Седжвик]] (1785 – 1873) ұсынған. Палеозой осыдан 540 – 250 млн. жыл бұрын басталып, ұзақтығы 290 млн. жылға созылған эра. Құрамына [[кембрий]], [[ордовик]], [[силур]], [[девон]], [[таскөмір]] ([[карбон]]), [[пермь]] дәуірлері енеді. Бұл дәуірлер геологиялық картада төменгі Палеозой ([[кембрий]], [[ордовик]]), ортаңғы Палеозой ([[силур]], [[девон]]), жоғарғы Палеозой ([[таскөмір]], [[пермь]]) деп бөлінеді. Палеозойдың басында [[Гондвана]] мен солтүстік құрлықтардың (Солтүстік [[Америка]], Шығыс [[Еуропа]], [[Сібір]], [[Қытай]], [[Корея]]) және оларды бөлетін мұхиттардың ([[Палеоатлант]], [[Палеотетис]], [[Палеоазия]]) нобайы айқындалған. Бұл мұхиттардың ені мыңдаған км-ге, ал тереңдігі мыңдаған м-ге жеткен. Олардың өмір сүру ұзақтығы да әр түрлі. Ең бірінші [[Палеоатлант]] ([[Япетус]]) девонның басында жабылып, карбонның ортасына дейін [[Палеотетис]] өмір сүрген, ал [[Палеоазия]] палеозойдың соңында [[Лавразия]] алып құрлығын жасап барып жабылған.

==Тіршілік әлемі==
Мұндағы айқын өзгеріс венд пен кембрий шебінде болды, қаңқалы организмдер – [[трилобиттер]], [[моллюскілер]], т.б. өмірге келген. Бұл өзгеріс [[протерозой]] мен [[фанерозой]]ды жіктеуге негіз болды. Алғаш кең таралған бақалшақтылар [[карбонат]]ты емес, [[фосфат]]ты болған. [[Ордовик]]-[[силур]]да алғашқы [[омыртқа]]лылар – [[балықтар]], [[карбон]]да [[қосмекенділер]] (амфибиялар), яғни құрлыққа шыққан жануарлар пайда болды. [[Силур]]-девонда алғашқы құрлық өсімдіктері өсіп, соңғы [[девон]]-карбонда қалың өсімдік жабыны пайда болған, нәтижесінде көміржаралу кеңінен таралған.
==Пайдалы қазбалары==
[[Орал]], [[Сарыарқа]], [[Алтай-Саян]], [[Тянь-Шань]], т.б. қатпарлықтарында [[калцедон]] және [[герцин]] интруз. тау жыныстарымен тектес көптеген металл кендері бар. Шөгінді тау жыныстармен қоса мұнай-газ, ірі көмір алаптары ([[Қарағанды]], [[Екібастұз]], [[Донбасс]], [[Ертіс]] маңы, [[Кузбасс]], [[Гондвана]], т.б.), жанғыш тақтатас ([[Балтық]] маңы), мысты құмтастар мен тақтатастар ([[Жезқазған]], [[Орал]] бөктері, [[Маңғыстау]], [[Атбасар]], т.б.) кендері жаралды. Одан басқа [[фосфорит]] ([[Қаратау]], [[АҚШ]]), [[боксит]] ([[Орал]], [[Салаир]]), шөгінді темір-марганец кентастары ([[Атасу кенді ауданы|Атасу]], [[Жезді]], [[Рейн]] алабы, [[Саян]], т.б.), тұз кендері ([[Соликамск]], [[Иран]]-[[Пакистан]], т.б.) де Палеозой тау жыныстарымен қатарлас. Қоры мол, қолайлы жағдайларда орналасқан әр текті құрылыс тастары, цементтік шикізат, асыл, әшекей, қаптама тастар да көп кездеседі.

==Дереккөздер==
* [[Беспалов]] В.Ф., Геологические строение Казахской ССР, А.-А., 1971; 
* [[Хаин]] В.Е., [[Короновкий]] Н.В., [[Ясманов]] Н.А., Историческая геология, М., 1997;
* [[Байбатша]] Ә.Б., [[Тарихи]] геология, А., 2004.

== Дереккөздер ==
<references/>
{{Commonscat|Paleozoic}}

{{Phanerozoic Footer}}
{{Paleozoic Footer}}

{{wikify}}

[[Санат:Геологиялық кезеңдер]]
[[Санат:Палеонтология]]
[[Санат:Палеозой]]
[[Санат:Геологиялық дәуірлер]]


{{Geology-stub}}

Бұл бетте қолданылған үлгілер:

Үлгі:- (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:1x (өңдеу)
Үлгі:Ambox (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Border-style (өңдеу)
Үлгі:Calculate increment (өңдеу)
Үлгі:Commons (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Commonscat (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Draw Bar (өңдеу)
Үлгі:ForLoop/aux (өңдеу)
Үлгі:For loop (өңдеу)
Үлгі:Geological era (өңдеу)
Үлгі:Geology-stub (өңдеу)
Үлгі:Graphical timeline (өңдеу)
Үлгі:Lang (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Lang-grc (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Len (өңдеу)
Үлгі:Loop (өңдеу)
Үлгі:Navbar (өңдеу)
Үлгі:Next period (өңдеу)
Үлгі:Paleozoic Footer (өңдеу)
Үлгі:Period color (өңдеу)
Үлгі:Period end (өңдеу)
Үлгі:Period start (өңдеу)
Үлгі:Phanerozoic Footer (өңдеу)
Үлгі:Scalemarkers (өңдеу)
Үлгі:Sec link/normal link (өңдеу)
Үлгі:Sec link/text (өңдеу)
Үлгі:Sec link auto (өңдеу)
Үлгі:Side box (өңдеу)
Үлгі:Sister (өңдеу)
Үлгі:Stub-meta (өңдеу)
Үлгі:Timeline Legend (өңдеу)
Үлгі:Timeline Note (өңдеу)
Үлгі:Transclude (өңдеу)
Үлгі:Void (өңдеу)
Үлгі:Wikify (кодын көру) (қорғалған)
Үлгі:Бос үлгі (өңдеу)
Үлгі:Геохронологиялық шәкілі (өңдеу)
Үлгі:Палеозой graphical timeline (өңдеу)
Үлгі:Түс ГХШ (өңдеу)
Module:Arguments (кодын көру) (қорғалған)
Module:Category handler (кодын көру) (қорғалған)
Module:HtmlBuilder (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box (кодын көру) (қорғалған)
Module:Message box/configuration (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/config (кодын көру) (қорғалған)
Module:Namespace detect/data (кодын көру) (қорғалған)
Module:Yesno (кодын көру) (қорғалған)

Палеозой бетіне қайту.

«https://kk.wikipedia.org/wiki/Палеозой» бетінен алынған