ჭყონდიდის ეპარქია

ჭყონდიდის ეპარქია
მარტვილის მონასტერი
ძირითადი ინფორმაცია
ქვეყანა :	საქართველო
ეპარქიალური ცენტრი :	ქალაქი მარტვილი
მმართ. ეპისკოპოსის ტიტული :	მიტროპოლიტი ჭყონდიდისა, მაღალყოვლადუსამღვდელოესი მეუფე
მმართ. ეპისკოპოსი :	სტეფანე (კალაიჯიშვილი) (მ/შ)

ჭყონდიდის ეპარქია – მდებარეობს სამეგრელოს ცენტრალურ ნაწილში და მოიცავს მუნიციპალიტეტებს: მარტვილს, აბაშასა და მათ მიმდებარე ტერიტორიას. ეპარქიის საკათედრო ტაძარი მარტვილში მდებარეობს.

ჭყონდიდის ეპარქიას აღმოსავლეთიდან ესაზღვრება ხონისა და სამტრედიის, დასავლეთიდან ზუგდიდ-ცაიშის, ჩრდილოეთიდან მესტიისა და ზემო სვანეთის, სამხრეთიდან ფოთი-ხობის და შემოქმედის ეპარქიები.

საეკლესიო ტრადიცია ქრისტიანობის ქადაგებას ამ მხარეში წმინდა მოციქულ ანდრია პირველწოდებულს მიაწერს.

პირველი ეკლესია წმინდა მოციქულს მთელს ეგრისში ცნობილი კერპის - მუხის ხის, მეგრულად „ჭყონი დიდი“ მოკვეთილი მასალისგან აუგია. გადმოცემით, მისი სახელწოდებაც „ჭყონდიდი“ სწორედ აღნიშნულ ფაქტს უკავშირდება. IV საუკუნიდან ქვეყნის მოქცევასთან ერთად ეს კუთხეც გაქრისტიანდა, მაგრამ VI ს. II ნახევრიდან ამ მხარეში დაარსებულ ბერძნულენოვან ეპარქიებს შორის გადანაწილდა. აფხაზთა მეფეების მიერ IX-X საუკუნეებში ამ მხარეში დაარსებულ ქართულენოვან ეპარქიათა შორის (მოქვი, ბედია, ცაიში...) ჭყონდიდი ოდიშის უპირველეს სამღვდელმთავრო ეპარქიად ითვლებოდა. ჭყონდიდის სამღვდელმთავრო კათედრა დაარსებიდან (X ს.), მთელი მისი არსებობის მანძილზე უმნიშვნელოვანესი და დასავლეთ საქართველოს ერთ-ერთი უპირველესი ეპარქია იყო. ჭყონდიდელი მღვდელმთავრის დიდი გავლენისა და ავტორიტეტის გამო წმინდა მეფე დავით აღმაშენებელმა უმაღლესი საერო თანამდებობა - მწიგნობართუხუცესობა მიანდო და მეფის შემდეგ სამეფოს პირველ პირად აქცია. შემდეგში მეფე დავითმა ჭყონდიდელს კიდევ ორი ეპარქია - ბედია და ალავერდი დაუქვემდებარა, რაც მისი მზარდი გავლენის მიმანიშნებელია. ჭყონდიდელ-მწ��გნობართუხუცესი ზოგჯერ საქართველოს უპირველესი საეკლესიო იერარქი - კათოლიკოსიც ხდებოდა.

საქართველოს პოლიტიკური დაშლილობის ხანაში, XV-XVIII სს. ჭყონდიდელი ეპისკოპოსი აფხაზეთის კათოლიკოსს ექვემდებარებოდა და სამეგრელოს სამთავროსა და მთლიანად დასავლეთ საქართველოს პოლიტიკურ ცხოვრებაში მნიშვნელოვან ფუნქციას ასრულებდა. XVII ს-ის 80-იან წლებამდე ოდიშის სამთავროში არსებულ ექვს სამღვდელმთავრო კათედრიდან ჭყონდიდი უპირველესად ითვლებოდა და გარკვეულ დროს ბედიისა და ცაგერ-სვანეთის ეპარქიების სამწყსო ტერიტორიასაც მართავდა.

საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის გაუქმების შემდეგ, დაიწყო რა ეპარქიათა შემცირება-გაუქმება, 1818 წელს რუსულმა საიმპერიო ხელისუფლებამ გააუქმა ცაიშის და ცაგერის საეპისკოპოსოები და მათი ტერიტორიები შეუერთა ჭყონდიდის საეპისკოპოსოს, რომელსაც უწოდეს სამეგრელოს ეპარქია, რომელიც 1885 წლიდან გურიის ეპარქიასთან გაერთიანდა და გურია-სამეგრელოს ეპარქია ეწოდა. ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ განახლდა ჭყონდიდის ეპარქიაც.

• ევდემონ ჩხეიძე, XVII საუკუნის დასაწყისი
• ზოსიმე კოპალაძე, XVII საუკუნე
• გაბრიელ ლიპარტიანი, XVIII საუკუნის დასაწყისი
• გრიგოლი, (-1877)
• ანტონ ცაგარელ-ჭყონდიდელი (1777-1815)
• ბესარიონ დადიანი (მიტროპოლიტი; 1815-15 ივლისი, 1828)^[1] — გრიგოლ დადიანის ძმა^[2].
• ამბროსი ხელაია 17 სექტემბერი, 1917 – 28 ოქტომბერი, 1919
• პეტრე (ცაავა) 2019 წლამდე
• სტეფანე (კალაიჯიშვილი) 2021 წლიდან

• ჭყონდიდელი
• საქართველოს ეპარქიები

• ჟურნალი „ორნატი“ №1, 2003 წ

ხ • გ • რ საქართველოს ეპარქიები საქართველოს ტერიტორიაზე მცხეთა-თბილისის ეპარქია ბიჭვინთისა და ცხუმ-აფხაზეთის ეპარქია ქუთაის-გაენათის ეპარქია ჭიათურისა და საჩხერის ეპარქია მანგლისისა და თეთრიწყაროს ეპარქია წილკნისა და დუშეთის ეპარქია ტყიბულისა და თერჯოლის ეპარქია რუისისა და ურბნისის ეპარქია ალავერდის ეპარქია ნეკრესის ეპარქია შემოქმედის ეპარქია ნიქოზისა და ცხინვალის ეპარქია ბორჯომისა და ბაკურიანის ეპარქია ფოთისა და ხობის ეპარქია ახალქალაქის, კუმურდოსა და კარის ეპარქია ახალციხისა და ტაო-კლარჯეთის ეპარქია ხონისა და სამტრედიის ეპარქია ბათუმისა და ლაზეთის ეპარქია ვანისა და ბაღდათის ეპარქია ზუგდიდისა და ცაიშის ეპარქია გორისა და ატენის ეპარქია ჭყონდიდის ეპარქია ცაგერისა და ლენტეხის ეპარქია მესტიისა და ზემო სვანეთის ეპარქია სენაკისა და ჩხოროწყუს ეპარქია რუსთავის ეპარქია გურჯაანისა და ველისციხის ეპარქია საგარეჯოსა და ნინოწმიდის ეპარქია დმანისისა და აგარაკ-ტაშირის ეპარქია სტეფანწმინდისა და ხევის ეპარქია სხალთის ეპარქია ბოლნისის ეპარქია მარგვეთისა და უბისის ეპარქია ბოდბის ეპარქია თიანეთისა და ფშავ-ხევსურეთის ეპარქია ხორნაბუჯის ეპარქია სამთავისისა და კასპის ეპარქია სურამისა და ხაშურის ეპარქია მარნეულისა და ჰუჯაბის ეპარქია მარტყოფისა და გარდაბნის ეპარქია წალკის ეპარქია ნიკორწმინდის ეპარქია კახისა და ქურმუხის ეპარქია საზღვარგარეთ ავსტრალიის ეპარქია ბელგიისა და ჰოლანდიის ეპარქია გერმანიისა და ავსტრიის ეპარქია დასავლეთ ევროპის ეპარქია დიდი ბრიტანეთისა და ირლანდიის ეპარქია სამხრეთ ამერიკის ეპარქია ჩრდილოეთ ამერიკის ეპარქია