მეჰდი რაჰიმი

მეჰდი რაჰიმი
დაბადების თარიღი	1921
დაბადების ადგილი	თეირანი
გარდაცვალების თარიღი	16 თებერვალი, 1979(1979-02-16)
გარდაცვალების ადგილი	თეირანი
მოქალაქეობა	ირანი
მეჰდი რაჰიმი ვიკისაწყობში

მეჰდი რაჰიმი (სპარს. ‌مهدی رحیمی‎, დ. 1921, თეირანი — 15 თებერვალი, 1979, თეირანი) — ირანელი გენერალი, სამხედრო კომენდანტი და თეირანის პოლიციის უფროსი შაჰის რეჟიმის ბოლო კვირებში. იგი გამოირჩეოდა შაჰ მოჰამედ რეზა ფეჰლევისადმი ურყევი ერთგულებით და ჯიუტად ეწინააღმდეგებოდა ისლამურ რევოლუციას. ისლამის ფუნდამენტალისტთა გამარჯვების შემდეგ ის სიკვდილით დასაჯეს რევოლუციური ტრიბუნალის განაჩენით.

მეჰდი რაჰიმის სამხედრო სამსახურის ადრეული წლები და დეტალები არ არის ასახული ღია წყაროებში. ცნობილია, რომ ის სამხედრო ოჯახიდან იყო და სახმელეთო ძალებსა და პოლიციაში მსახურობდა. ის იყო შაჰის გვარდიის მეთაურის მოადგილე, გენერალი ფარვიზ ამინი-აშფარის დროს და თეირანის პოლიციის უფროსი. ის ეკუთვნოდა ირანის შაჰანშაჰის სახელმწიფოს სამხედრო ელიტას. მას ჰქონდა გენერალ-ლეიტენანტის წოდება.^[1]

1978 წელს ირანში დაიწყო ისლამური რევოლუცია. როგორც თეირანის პოლიციის უფროსი, გენერალი მეჰდი რაჰიმი იყო რევოლუციური დემონსტრაციების ჩახშობისა და სიკვდილით დასჯის ერთ-ერთი ლიდერი. ამასთან, არსებული მტკიცებულებების მიხედვით, მას ბოლომდე არ ესმოდა მოვლენების მასშტაბები და მომხდარს „ქალაქში გარკვეული პრობლემები“ უწოდა.^[2]

1979 წლის იანვარში, როდესაც შაჰ მოჰამად რეზა ფეჰლავი იძულებული გახდა დაეტოვებინა ირანი, გენერალმა რაჰიმმა შეცვალა გენერალი ოვეისი^[3] თეირანის სამხედრო კომენდანტის თანამდებობაზე, რითაც გააერთიანა ეს თანამდებობა პოლიციის უფროსის ფუნქციებთან. ის მეთაურობდა დედაქალაქის უსაფრთხოების ძალებს. სრული პასუხისმგებლობა რევოლუციის ჩახშობის მცდელობებზე ახლა მას ეკისრებოდა. რაჰიმმა გამოაცხადა საგანგებო მდგომარეობა, დააწესა კომენდანტის საათი და ცეცხლის გახსნის ნებართვა.^[4] ამასთან, რაჰიმი შაჰის წასვლით უკიდურესად დემორალიზებული იყო, ყველაფერი დაკარგულად ჩათვალა და გენერლები კარაბაღი, ფარდუსტი და მოჰადამი ღალატში დაადანაშაულა.^[2]

1979 წლის 11 თებერვალს ისლამურმა რევოლუციამ გაიმარჯვა. ხელისუფლებაში მოვიდნენ ისლამისტი თეოკრატები, აიათოლა ხომეინის მეთაურობით. გენერალი რაჰიმი სეფაჰის მოედანზე მარტო სეირნობისას რევოლუციონერი ახალგაზრდების ჯგუფმა შეიპყრო, სცემა და რევოლუციურ ტრიბუნალს გადას��ა, რომელსაც სადეკ ხალხალი თავმჯდომარეობდა.^[1]

ტრიბუნალის სხდომა გაიმართა 1979 წლის 15 თებერვალს თეირანის რეფაჰის სკოლის შენობაში, სადაც ხომეინის დროებითი შტაბი იყო განთავსებული. შაჰის გენერლების მეჰდი რაჰიმის (თეირანის სამხედრო კომენდანტი და პოლიციის უფროსი), მანუჩეჰრ ჰოსროუდადი (საჰაერო ძალების სარდლობა), ნემათოლა ნასირი (სავაკის ყოფილი დირექტორი) და რეზა ნაჯი (ისპაჰანის სამხედრო გუბერნატორი) საქმეები განიხილებოდა ერთ სასამართლო პროცესზე. ბრალდებები წმინდა პოლიტიკური ხასიათისა იყო: „რევოლუციის მტრები“, „მართალი წესრიგის მტრები“, „ირანელი ხალხის მკვლელები“, „დედამიწაზე კორუფციის გამავრცელებლები“, „შაჰისა და დასავლეთის მიმდევრები“. რაჰიმი ასევე დაადანაშაულეს დემონსტრანტების დახვრეტის ბრძანების გაცემაში. ბრალდებულებს თავის დაცვის საშუალება არ მიეცათ.

მეჰდი რაჰიმი რევოლუციური მთავრობის ვიცე-პრემიერმა იბრაჰიმ იეზდიმ დაკითხა.^[5] როდესაც ჰკითხეს, რატომ არ გადავიდა რევოლუციის მხარეზე, გენერალმა რაჰიმმა უპასუხა, რომ ფიცი ჰქონდა დადებული შაჰის წინაშე. კითხვაზე, ვის ემსახურებოდა ახლა, პასუხი იყო: „მისი უდიდებულესობა შაჰ“. მან ჯარისკაცების მიერ დემონსტრანტებზე სროლის ბრზანების გაცემა ახსნა, როგორც საპასუხო ცეცხლი, რომელიც აიძულეს „ახალგაზრდებმა, რომლებიც ძალიან მგრძნობიარენი არიან თავიანთი იდეოლოგიის მიმართ“. მან თავისი ცხოვრების მთავარ მიზნს უწოდა: „ადამიანების დაცვა მებრძოლი დივერსანტების მიერ ჩადენილი მკვლელობებისგან“. მან ხაზგასმით აღნიშნა, რომ „ირანის ჯარი ყოველთვის გაერთიანებულია ხალხთან და ვერ წარმოუდგენია თავისი თავი სხვანაირად“.^[6]

გავრცელებული ინფორმაციით, რაჰიმი სასტიკად აწამეს,^[7] მაგრამ მტკიცე და მამაცი იდგა.^[3] დაჟინებით ვრცელდება ჭორი რაჰიმის მიერ იეზდისზე მიყენებული დარტყმის შესახებ, რაზეც ვიცე-პრემიერმა საპასუხოდ დანით დაჭრა ხელში. იბრაჰიმ იეზდიმ ეს კატეგორიულად უარყო და განაცხადა, რომ ის ცდილობდა გენერლების მხრიდან სიკვდილისგან თავის გადარჩენას.^[8]

ოთხივეს მიუსაჯეს სიკვდილი და დახვრიტეს გვიან საღამოს რეფაჰის სკოლის სახურავზე.^[3] ისინი გახდნენ პირველი, ვინც რეპრესირებულ იქნენ ისლამური რესპუბლიკის თეოკრატიის მიერ. მეჰდი რაჰიმის ბოლო სიტყვები იყო ძახილი: „გაუმარჯოს შაჰს!“^[2]

იმ ღირსებამ, რომლითაც მეჰდი რაჰიმი სიკვდილს შეხვდა, მას „გენერალთა შორის ყველაზე მამაცის“ რეპუტაცია მიანიჭა.^[7] აიათოლა ხომეინმა პატივი მიაგო რაჰიმის საქციელს და თქვა: „თუ მოკვდები, მოკვდი ისე, როგორც ის“.^[9]

მეჰდი რაჰიმი ორჯერ იყო დაქორწინებული. მისი პირველი ქორწინება ფრანგ ქალთან დიდხანს არ გაგრძელებულა. მისი მეორე ცოლი იყო მანიჟე ჰუტუტი, სამხედრო პირის ქალიშვილი, რაჰიმის მონაწილეობით ჩამოგდებული მოსადეგის მემარცხენე მთავრობის საგარეო საქმეთა მინისტრის, ჰოსეინ ფატემის ცოლის და. წყვილი ერთმანეთს 1968 წელს შეხვდა, როდესაც მანიჟე დედაქალაქის პოლიციაში საგზაო ინციდენტის შესახებ განცხადებით მივიდა. ქმრის გარდაცვალების შემდეგ ქვრივმა შეძლო ემიგრაციაში წასვლა, ცხოვრობს პარიზში და ინახავს გენერალ რაჰიმის ხსოვნას პრესასთან კონტაქტში.^[2]

მეჰდი რაჰიმი იყო პროფესიონალი სპორტსმენი და ირანის ჭიდაობის ფედერაციის პრეზიდენტი. მას უყვარდა ტრადიციული სპარსული მუსიკა. ადამიანები, რომლებიც იცნობდნენ რაჰიმს, მის ხასიათში ხედავდნენ სუფი დერვიშის თვისებებს.

მეჰდი რაჰიმი დაკრძალულია ბეჰესტ-ზაჰრას სასაფლაოზე.