ყაზახფილმი

1934 წელს ჩამოყალიბდა ალმა-ატის ახალი ამბების სტუდია. 1936 წელს სტუდიაში დოკუმენტური ფილმების წარმოება დაიწყო. 1939 წელს „ლენფილმის“ კინოსტუდიაში გადაიღეს პირველი ყაზახური მხატვრული ფილმი „ამანგელდი“. 1941 წლის 12 სექტემბერს ყაზახეთის სსრ სახალხო კომისართა საბჭოს N762 ბრძანებულების საფუძველზე ჩამოყალიბდა ალმა-ატის კინოსტუდია (მხატვრული ფილმების).^[1]

1941 წლის 15 ნოემბერს ალმა-ატის კინოსტუდია გაერთიანდა ყაზახეთში ევაკუირებულ კინოსტუდიებთან („მოსფილმი“ და „ლენფილმი“) და გახდა მხატვრული ფილმების ცენტრალური გაერთიანებული კინოსტუდია (ЦОКС), რომელიც 1944 წლამდე მუშაობდა და გამოუშვა ომის წლებში გადაღებული სამამულო მხატვრული ფილმების 80%. მას ხელმძღვანელობდა მიხეილ ტიხონოვი.^[2]

ომის დროს არსებული სირთულეების მიუხედავად, სერგეი ეიზენშტეინის ფილმის „ივანე მრისხანეს" გადაღება დაიწყო ЦОКС-ის პავილიონებში, რაც მოითხოვდა უზარმაზარ ფინანსურ ხარჯებს. სტუდიამ დაასრულა მუშაობა ივან პირევის ოპტიმისტურ კომედიაზე „მეღორე და მწყემსი“.^[2] საბრძოლო ფილმების კოლექციები", რომელიც შედგებოდა მოკლემეტრაჟიანი პროპაგანდისტული ნოველებისგან, ადიდებდა საბჭოთა ჯარისკაცების სიმამაცეს და გამბედაობას, საბჭოთა ხალხის ურყევ სულს, დასცინოდა ფაშისტ დამპყრობლებს.^[2] 1942 წელს გამოვიდა პირველი სრულმეტრაჟიანი ფილმი სამხედრო თემაზე — ივან პირევის „რაიკომის მდივანი“ დამპყრობლების წინააღმდეგ პარტიზანული ბრძოლის შესახებ,^[2] 1943 წელს — ფრიდრიხ ერმლერის „ის იცავს სამშობლოს“ (მთავარ როლში ვერა მარეცკაია). ფილმი მოგვითხრობდა რუსი ქალის ბედზე, რომელიც პარტიზანულ რაზმს ხელმძღვანელობდა. იმავე წელს გამოვიდა კონსტანტინე სიმონოვის სცენარზე დაფუძნებული ფილმები „ბიჭი ჩვენი ქალაქიდან“ და „დამელოდე“ (რეჟ. ალექსანდრე სტოლპერი და ბორის ივანოვი). პატრიოტული თემა იყო ასევე მთავარი ფილმში „შემოჭრა“ ლეონიდ ლეონოვის პიესის მიხედვით (1945, რეჟისორი აბრამ როომი).^[2]

1944 წლის 25 იანვარს ალმა-ატის კინოსტუდიას ეწოდა მხატვრული ფილმებისა და ქრონიკების ალმა-ატის კინოსტუდია.

1944 წელს კინოსტუდიებმა დაიწყეს მშობლიურ ადგილებში დაბრუნება, სადაც გადაღებები განახლდა იმავე წელს.

1945 წლიდან 1952 წლამდე კინოსტუდიაში მხოლოდ სამი ფილმი გადაიღეს — „აბაის სიმღერები“, „ოქროს რქა“ და „ჯამბული“.^[3]

1960 წლის 9 იანვარს, ყაზახეთის სსრ კულტურის სამინისტროს ბრძანებით, მხატვრული ფილმებისა და ქრონიკების ალმა-ატის კინოსტუდიას ეწოდა კინოსტუდია „ყაზახფილმი“.

1963 წლის 8-9 იანვარს გაიმართა ყაზახეთის კინემატოგრაფისტთა კავშირის პირველი დამფუძნებელი ყრილობა, პირველ მდივნად აირჩიეს შ. კ. აიმანოვი. 1963 წლის 28 მაისს შეიქმნა ყაზახეთის სსრ მინისტრთა საბჭოს კინემატოგრაფიის სახელმწიფო კომიტეტი — ყაზახეთის სსრ სახკინო (1963-1988 წწ.).

1967 წელს ყაზახეთში დაიწყო ანიმაციური ფილმების გამოშვება. პირველი ყაზახური მულტფილმი იყო ამენ ხაიდაროვის ფილმი „რატომ აქვს მერცხალს კუდი გაყოფილი". 1968 წლამდე კინოსტუდია მდებარეობდა კულტურის სასახლის შენობაში (ბოგენბაი ბატირის ქუჩა №134), სადაც ამჟამად მდებარეობს ჯამბულის სახელობის ყაზახეთის სახელმწიფო ფილარმონია. 1968-1981 წლებში ქალაქის სამხრეთ ნაწილში კინოსტუდიისთვის შენობების ახალი კომპლექსი აშენდა 19 ჰექტარ ფართობზე^[4] (ალ-ფარაბის გამზირი №176).

1984 წელს კინოსტუდიას „ყაზახფილმი“ მიენიჭა ეროვნული კინემატოგრაფიის გამოჩენილი მოღვაწის, შაკენ აიმანოვის სახელი.

1985 წელს კინოსტუდია გადაკეთდა რესპუბლიკურ შემოქმედებით და საწარმოო გაერთიანებად (РТПО) და გახდა შაკენ აიმანოვის სახელობის რესპუბლიკური შემოქმედებით-საწარმოო გაერთიანება „ყაზახფილმი“. 1996 წლის 20 აგვისტოს მოხდა მისი რეორგანიზება, რაც განხორციელდა დაყოფის გზით. ჩამოყალიბდა შაკენ აიმანოვის სახელობის ყაზახური კინოფაბრიკა (მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა) და ყაზახეთის რესპუბლიკის ეროვნული წარმოების საპროდიუსერო ცენტრი (შემოქმედებითი პროცესის ორგანიზება, დამოუკიდებელ საწარმოო სტუდიებთან მუშაობა).

2000 წლის 28 მარტს შ. აიმანოვის სახელობის ყაზახური კინოს ქარხნის, ყაზახეთის რესპუბლიკის ეროვნული საპროდიუსერო ცენტრის, „ყაზკინოგაქირავებისა“ და „სახფილმფონდის“ რეორგანიზება მოხდა გაერთიანების გზით რესპუბლიკურ სახელმწიფო საწარმოში — შაკენ აიმანოვის სახელობის ნაციონალურ კომპანია „ყაზახფილმი“. გენერალურ დირექტორად დაინიშნა ბაკოჟა კასიმჟანოვი.

ყაზახეთის რესპუბლიკის მთავრობის 2005 წლის 6 ივნისის №563 დადგენილებით „რესპუბლიკური სახელმწიფო საწარმოების ზოგიერთ საკითხზე“, რესპუბლიკური სახელმწიფო საწარმო „შ. აიმანოვის სახელობის ნაციონალური კომპანია ყაზახფილმი“ გადაკეთდა შ. აიმანოვის სახელობის სააქციო საზოგადოება „ყაზახფილმად“.

სსრკ-ს დაშლის შემდეგ, კინოსტუდია საკუთარი ტერიტორიით ქალაქის ელიტარულ უბანში, საერთო ღირებულებით 300 მილიონი დოლარი, მეწარმეებისთვის დიდი ინტერესის საგანი გახდა. საბჭოთა პერიოდში კინოსტუდიის მთელი ტერიტორია 16 ჰექტარი (სხვა წყაროების მიხედვით 19 ჰექტარი) კინოსტუდიის ბალანსზე რესპუბლიკურ მფლობელობაში იყო. 2000-იანი წლების შუა წლებში იგი რესპუბლიკურიდან გადავიდა ალმა-ატის საქალაქო ხელისუფლების საკუთრებაში, რის შემდეგაც ქალაქის ხელისუფლებამ მიიღო სტუდიის მიწის განკარგვის უფლება. 2006 წლიდან მსხვილმა სამშენებლო-დეველოპერულმა კომპანიებმა დაიწყეს განაცხადების გაკეთება „ყაზახფილმის“ ტერიტორიის ნაწილზე. 2007 წელს კულტურის მინისტრმა ერმუხამეტ ერტისბაევმა განაცხადა, რომ სამინისტრომ მოამზადა პროექტი კინოსტუდიის გარეუბანში გადატანი��� შესახებ და თუ კინოსტუდიის გადატანის გადაწყვეტილება დამტკიცდება, მშენებლებს ექნებათ ძალიან მიმზიდველი აქტივი — ნაკვეთი, რომელიც გამოყენებული იქნება ელიტარული კლასის კომერციული და საცხოვრებელი ობიექტების ასაშენებლად.^[5] კინემატოგრაფიული საზოგადოება გამოვიდა კინოსტუდიის დასაცავად, მისი გადატანისა და მიწის გაყიდვის გეგმების წინააღმდეგ.^[6] 2009 წელს ყაზახეთის პრეზიდენტმა ნურსულთან ნაზარბაევმა ისაუბრა კინოსტუდიისა და მისი ქონების შენარჩუნების სასარგებლოდ.^[7] 2010 წელს კინოსტუდია იძულებული გახდა აკიმატისგან 49 წლით იჯარით მიეღო ყოფილი ტერიტორია 16,5 ჰექტარი, „კინოწარმოების“ მიზნით.

2017 წლიდან ქალაქ ალმა-ატის აკიმატმა გადადგა რიგი ნაბიჯები „ყაზახფილმისგან“ 5,5 ჰექტარი მიწის ნაკვეთის გასასხვისებლად (მთლიანი ფართობის 16,5 ჰა-დან) ეროვნული კულტურული კომპლექსის „ეთნოლანდის“ მშენებლობის მიზნით^[8], რომელსაც კინემატოგრაფიული საზოგადოების, კინოსტუდიის თანამშრომლებისა და შემოქმედებითი ინტელიგენციის პროტესტი შეხვდა.^{[8] [9] [10]}

კინოსტუდია „ყაზახფილმის“ შემადგენლობაში შედის:

16,5 ჰექტარ ტერიტორიაზე არის გადაღების პავილიონები, დეკორატიული და ტექნიკური ნაგებობების შენობები, ტონსტუდიები და საწარმოო და ლაბორატორიული შენობა. ფილმების წარმოებისთვის საჭირო ყველა სახელოსნო და ტექნოლოგიური განყოფილება განთავსებულია სამ სპეციალიზებულ შენობაში.

ორპავილიონიანი კორპუსის შენობას აქვს გადაღების ორი პავილიონი, თითოეულის ფართობი 735 მ²; პავილიონების სიმაღლე 8.2 მ, სასარგებლო სიმაღლე 5.2 მ. შესაძლებელია გადაღება სპეციალური საოპერატორო რელსების გამოყენების გარეშე. სრული ხმის იზოლაცია „ხმის სუფთად“ სინქრონული ჩაწერისთვის. განათების აღჭურვილობის გამოყენების შესაძლებლობა მე-4 სართულის დონეზე. გადაღებების ორმოების არსებობა (აუზისთვის, სარდაფისთვის და ა.შ.). ცოცხალი რეკვიზიტების გადასაღები უნარი (ცხვრები, ცხენები და სხვა), სათამაშო მანქანები.

საწარმოო და ლაბორატორიული შენობის საერთო ფართობია 9113.2 მ², აშენდა 1984 წელს. მასში განთავსებულია: კინოს დასამუშავებელი ლაბორატორია და ასლების განყოფილება, სადაც მუშავდება და იბეჭდება ფილმის მასალები და ასლები.

სტუდიის ფართობია 5967.4 მ², აშენებულია 1978 წელს. ტონატელიეს დიდი დარბაზი აგებულია „ყუთი ყუთში“ პრინციპით დამოუკიდებელ საძირკველზე. დარბაზს აქვს ცვალებადი აკუსტიკა. შენობაში ასევე განთავსებულია: მუსიკალური ჩამწერი სტუდია, დიდი ტონატელიე მსხვილი მუსიკალური ჯგუფების ჩასაწერად (50-მდე ინსტრუმენტი ერთდროულად) და ფონოგრამების ხელახლა ჩასაწერად; ეტალონების დარბაზი, ფონოგრამების სამონტაჟო აღჭურვილობა, კინოს საჩვენებელი დარბაზები, ფილმების სამონტაჟო ოთახები და ვიდეო სამონტაჟო კომპლექსი. ამ შენობაში ასევე განთავსებულია კინოსტუდია „ყაზახფილმის“ ადმინისტრაცია. ტონსტუდია აღჭურვილია ხმის ჩამწერი მოწყობილობით გადასაღებ მოედანზე Dolby Stereo სისტემის გამოყენებით.

სტუდიას აქვს გადაღების მოსამზადებელი სახელოსნო, სადაც არის სხვადასხვა სათამაშო რეკვიზიტების და მასალების დასამზადებელი, კოსტიუმების შესაკერი ადგილები. ამ სახელოსნოს საწყობებში (25 ათასზე მეტი შესანახი ერთეული) ინახება დიდი რაოდენობით სხვადასხვა რეკვიზიტები და კოსტიუმები. დეკორაციებს ამზადებს დეკორატიულ-ტექნიკური კონსტრუქციების განყოფილება, რომელიც შედგება ბუტაფორიების განყოფილებისგან, ხის დამამუშავებელი და მექანიკური სექციებისგან.

ძირითადი შენობების გარდა, არის შემდეგი ობიექტები:

• 1989 წელს აშენდა 413,7 კვადრატული მეტრის საერთო ფართის კინოსაცავი. ამ შენობაში სპეციალურ ოთახებში ინახება: ფილმების საწყისი მასალების ნაკრები, მხატვრული და დოკუმენტური ფილმების კოლექცია, რომელიც შექმნილია კინოსტუდია „ყაზახფილმის“ მიერ, ასევე კინომატიანეები და კინოჟურნალები.
• საავტომობილო ტრანსპორტის ცეხი
• ქარის გენერატორი (თვითმფრინავზე დაფუძნებული)

დაარსების დღიდან კინოსტუდია ცენტრალური ხელისუფლების ორგანოების იურისდიქციაშია. სტუდიის საქმიანობის დასაწყისში მისი მფლობელი და მმართველი იყო კულტურის სამინისტრო, 1963 წლიდან კინოსტუდიას ფლობდა და მართავდა მინისტრთა საბჭოსთან არსებული ყაზახეთის სსრ კინემატოგრაფიის სახელმწიფო კომიტეტი (ყაზახეთის სსრ-ის სახკინო). 1996 წელს, ყაზახეთის სსრ-ის სახკინოს ლიკვიდაციასთან დაკავშირებით, კინოსტუდიის მფლობელი და მმართველი გახდა ყაზახეთის რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტის დაქვემდებარებაში მყოფი სახელმწიფო კომპანია „ყაზახკინო“ (1997 წლიდან ყაზახეთის რესპუბლიკის კულტურის სამინისტროს დაქვემდებარებაში).^{[11] [12]} 2000 წელს „შეკენ აიმანოვის სახელობის ყაზახური კინოფაბრიკის”, ყაზახეთის რესპუბლიკის ეროვნული საპროდიუსერო ცენტრისა და სახფილმფონდის რეორგანიზაცია მოხდა რესპუბლიკურ სახელმწიფო საწარმოდ — „შეკენ აიმანოვის სახელობის ეროვნულ კომპანია ყაზახფილმში“ გაერთიანების გზით (ყაზახეთის რესპუბლიკის კულტურის სამინისტროს დაქვემდებარებაში).

2021 წლის მაისის მდგომარეობით, აქციების 100% ეკუთვნის სახელმწიფოს, რომელიც წარმოდგენილია ყაზახეთის რესპუბლიკის კულტურის სამინისტროს სახით. 2014-2015 წლებში პრივატიზაციის საყოველთაო გეგმის მიხედვით, აქციების 49% კერძო პირების ხელში პირდაპირი მიზნობრივი გაყიდვით უნდა გაყიდულიყო.^[13] კინოსტუდია „ყაზახფილმის“ ჯამური ღირებულება შეფასდა 3,398,529,000 ტენგედ ($18,370,427), გასაყიდად გამოტანილი „ყაზახფილმის“ 49% შეფასდა 1,665,279,210 ტენგედ ($9,001,509).^[14] საზოგადოებრივი და კულტურული პროტესტის შედეგად მთავრობამ უარი თქვა კინოსტუდიის პრივატიზებაზე.

სტუდია „ყაზახფილმის ყველაზე შემოსავლიანი ფილმები საბჭოთა ეპოქაში (1955-1990):

1. 1971 — „სიმღერა მანშუკზე“, რეჟისორი მაჟიტ ბეგალინი, 13 500 000 მაყურებელი, ტირაჟი 1542 ეგზემპლარი
2. 1972 — „მეთაურის აღსასრული“, რეჟისორი შაკენ აიმანოვი, 30 600 000 მაყურებელი, 1274 ეგზემპლარი
3. 1986 — „მადამ ვონგის საიდუმლოებები“, რეჟისორი სტეპან პუჩინიანი, 30 100 000 მაყურებელი - 982 ეგზემპლარი
4. 1955 — „ჯიგიტი გოგო“, რეჟისორი პავლე ბოგოლიუბოვი, 27 800 000 მაყურებელი
5. 1966 — „სადაც ედელვაისი ყვავის“, რეჟ. იეფიმ არონი და შარიპ ბეისემბაევი, 25 300 000 მაყურებელი, 928 ეგზემპლარი
6. 1978 — „ტრანს-ციმბირული ექსპრესი“, რეჟისორი ელდარ ურაზბაევი, 23 800 000 მაყურებელი, 1189 ეგზემპლარი
7. 1988 — „ნემსი“, რეჟისორი რაშიდ ნუგმანოვი, 15,500,000 მაყურებელი, 1350 ეგზემპლარი
8. 1970 — „ყიზ-ჟიბეკი“, რეჟისორი სულთან-ახმეტ ხოჯიკოვი, 7 800 000 მაყურებელი, 331 ეგზემპლარი
9. 1974 — „სასტიკი“, რეჟისორი ტოლომუშ ოკეევი, 6 600 000 მაყურებელი, 544 ეგზემპლარი
10. 1966 — „მამების მიწა“, რეჟისორი შაკენ აიმანოვი, 4 200 000 მაყურებელი, 807 ეგზემპლარი

2021 წლის აპრილში შ. აიმანოვის სახელობის სს „ყაზახფილმმა“ ალმათის მენეჯმენტის უნივერსიტეტთან (AlmaU) ერთად დააარსა ახალი ფორმატის მედიისა და კინოს სკოლა — „Media&Film სკოლა“. ახალი სკოლის მიზანია მოამზადოს პროფესიონალები, რომლებიც აკმაყოფილებენ მედიისა და კინოს ბაზრისა და ქვეყანაში შემოქმედებითი ინდუსტრიის განვითარების თანამედროვე მოთხოვნებს. პირველი სტუდენტების მომზადება 2021-2022 სასწავლო წელს დაიწყო.^[15]

• კინოსტუდია "ყაზახფილმის" ოფიციალური საიტი დაარქივებული 2013-06-07 საიტზე Wayback Machine.
• Kazakhfilm Studios (kz) - IMDb