Ցեղապետություն

Ցեղապետություն (անգլ.՝ Chiefdom), ոչ արդյունաբերական հասարակություններում ազգակցության վրա հիմնված նախապետական քաղաքական կազմավորման հիերարխիկ ձև, որի շրջանակներում առաջնորդությունը, այսինքն՝ մշտական իշխանությունը, հանդիսանում է տվյալ հասարակության մաս կազմող որևէ ընտրյալ ցեղի կամ «հարստության» առաջնորդի (ցեղապետի) մենաշնորհը։ Նման էլիտար խմբերը տվյալ հասարակության այլ անդամների նկատմամբ կազմում են քաղաքական-գաղափարական ազնվականությունը^[1]։ Ցեղապետությունը բնորոշ է ուշ նախնադարյան հասարակությանը^[2]։

Հայերենում լեզվական արտահայտությունից ելնելով հարկավոր է չխառնել ցեղապետությունը պետության հետ, քանի որ ցեղապետությունը հանդիսանում է մարդկության պատմության մեջ նախապետական կազմավորման ձև՝ հաջորդելով անգլուխ (ակեֆալ) համայնքներին և նախորդելով պետությանը^[3]։

• Berezkin, Yu. E. 1995. "Alternative Models of Middle Range Society" and " 'Individualistic' Asia vs. 'Collectivistic' America?", in Alternative Pathways to Early State, Ed. N. N. Kradin & V. A. Lynsha. Vladivostok։ Dal'nauka։ 75–83.
• Carneiro, R. L. 1981. "The Chiefdom: Precursor of the State", The Transition to Statehood in the New World / Ed. by G. D. Jones and R. R. Kautz, pp. 37–79. Cambridge, UK – New York, NY։ Cam-bridge University Press.
• Carneiro, R. L. 1991. "The Nature of the Chiefdom as Revealed by Evidence from the Cauca Valley of Colombia", Profiles in Cultural Evolution / Ed. by A.T. Rambo and K. Gillogly, pp. 167–90. Ann Arbor, MI։ University of Michigan Press.
• Earle, T. K. 1997. How Chiefs Came to Power: The Political Economy of Prehistory. Stanford, CA։ Stanford University Press.
• Frantsouzoff S. A. 2000. "The Society of Raybūn", in Alternatives of Social Evolution. Ed. by N.N. Kradin, A.V. Korotayev, Dmitri Bondarenko, V. de Munck, and P.K. Wason (p. 258-265). Vladivostok։ Far Eastern Branch of the Russian Academy of Sciences.
• Korotayev, Andrey V. 2000. Chiefdom: Precursor of the Tribe?, in Alternatives of Social Evolution. Ed. by N.N. Kradin, A.V. Korotayev, Dmitri Bondarenko, V. de Munck, and P.K. Wason (p. 242-257). Vladivostok։ Far Eastern Branch of the Russian Academy of Sciences; reprinted in։ The Early State, its Alternatives and Analogues. Ed. by Leonid Grinin et al. (р. 300-324). Volgograd։ Uchitel', 2004.
• Kradin, Nikolay N. 2000. "Nomadic Empires in Evolutionary Perspective", in Alternatives of Social Evolution. Ed. by N.N. Kradin, A.V. Korotayev, Dmitri Bondarenko, V. de Munck, and P.K. Wason (p. 274-288). Vladivostok։ Far Eastern Branch of the Russian Academy of Sciences; reprinted in։ The Early State, its Alternatives and Analogues. Ed. by Leonid Grinin et al. (р. 501-524). Volgograd։ Uchitel', 2004.
• Kradin, Nikolay N. 2002. "Nomadism, Evolution, and World-Systems: Pastoral Societies in Theories of Historical Development", Journal of World-System Research 8։ 368-388.
• Kradin, Nikolay N. 2003. "Nomadic Empires: Origins, Rise, Decline", Nomadic Pathways in Social Evolution. Ed. by N.N. Kradin, Dmitri Bondarenko, and T. Barfield (p. 73-87). Moscow։ Center for Civilizational Studies, Russian Academy of Sciences.