Պըլը Պուղի

Պըլը Պուղի
Պըլը Պուղու մատիտով ուրվանկար, հեղինակ Հրաչյա Ռուխկյան
Ծնվել է	ապրիլի 1, 1731(1731-04-01)
Ծննդավայր	Ավետարանոց[1]
Մահացել է	դեկտեմբերի 1, 1810(1810-12-01) (79 տարեկան)
Մահվան վայր	Շոշ, Արցախ
Գերեզման	Շուշի
Մասնագիտություն	ծաղրածու և storyteller

Պըլը Պուղի (բառացի՝ խենթ-Պողոս, 1731, գյուղ Ավետարանոց (Ասկերանի շրջան)-1810), հայ զվարճախոս-առակախոս։

Պըլը Պուղին ծնվել է Արցախի Ավետարանոց գյուղում։ Ըստ Մակար վարդապետ Բարխուդարյանցի՝ եղել է Վարանդայի իշխան Մելիք-Շահնազարի զվարճախոս-կատակաբանը։ Պըլը Պուղին հորինել է զվարճալի զրույցներ ու առակներ, որոնք, ժողովրդի մեջ տարածվելով, վերափոխվել, լրացվել են և նրա անունով բանավոր հասել մինչև մեր օրերը։ Առաջինը Մակար Բարխուդարյանցն է Ղարաբաղի ծերունիներից գրի առել Պըլը Պուղու 189 զվարճախոսություն ու առակ և 1883 թվականին տպագրել Թիֆլիսում՝ «Պըլը- Պուղի» խորագրով։ Հետագայում նոր գրառումներ են հրատարակել այլ բանահավաքներ (Ս․ Իսրայելյան, Մ․ Գրիգորյան-Սպանդարյան)։ Տպագրվել են նաև Պըլը Պուղու նյութերի վերապատումներ, թարգմանություններ ու գրական մշակումներ^[2]։ Նրա զվարճախոսություններն ու առակները ժամանցի, ծիծաղի ու զավեշտի հետ միասին ունեն խրատական, բարոյախոսական առողջ միտում, մերկացնում են ժամանակի կյանքի ու կենցաղի, սոցիալական հարաբերությունների արատավոր կողմերը։

• Բանահյուսությանը համաձայն՝ Պըլը Պուղիի աճյունը գտնվում է Շոշ և Մխիթարաշեն գյուղերի արանքում տեղակայված քարանձավում, և այդտեղ էլ, 1976 թվականին կառուցվեց Վարանդայի Մելիք Շահնազարի պալատական ծաղրածուի՝ Պըլը Պուղու հուշաքարը։
• Պըլը Պուղու անունով բազմաթիվ նյութեր են պահպանվում ՀՀ ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում, Երևանի Եղիշե Չարենցի անվան գրականության և արվեստի թանգարանում և այլուր^[3]։

• Սերո Խանզադյան - «Պըլը-Պուղի»։ Զրույցներ—1934. Երևան․ Արևիկ․ ISBN 5807700287.
• Ասատուր Սահակյան - «Պըլը-Պուղին հայ մշակութի Էջերում»—2010. ISBN 9789994124237
• Սերոբ Իսրայելյան, Ամալյա Ղուկասյան, Ռաֆայել Իսրայելյան - «Ղարաբաղի զվարճախոս Պըլը Պուղին»․ Երևան․ Հայպետհրատ, 1956
• Արարատ Բարսեղյան - «Պըլը-Պուղի» (կոմեդիա)․ Երևան, Հայպետհրատ, 1963, 67 էջ։
• Վարդան Հակոբյան - «Պըլը-Պուղի» պարբերական հանդես․ Ստեփանակերտ, 1991-ից ի վեր
• Մակար Բարխուդարեանց]] «Պըլը-Պուղի», Թիֆլիս․ 1883
• Հրաչյա Բեգլարյան - «Պըլը-Պուղի» («Արցախ Նամե», հատոր 5-րդ) Ստեփանակերտ․ 2007․ ISBN 9789994158270
• «Պըլը-Պուղի» հերոսական կոմեդիա (դրամատուրգ Արարատ Բարսեղյանի պիեսի հիման վրա), բեմադրիչ՝ Գայանե Բարսեղյան, Հակոբ Պարոնյանի անվան երաժշտական կոմեդիայի պետական թատրոն, 2016

• «Հայ ժողովրդական բանահյուսություն», «Գիտելիք», 1979։
• «Պըլը Պուղի», Մակար Բարխուդարյանց, Վաղարշապատ, 1904։
• «Հայկական ազգագրության և բանահյուսություն»։ Հատոր 2, Երևան, 1971։
• «Ղարաբաղցի կատակախոս Պըլը Պուղի», Ս․ Իսրայելյան, Երևան, 1956։
• «Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդական բանահյուսություն», Մ. Գրիգորյան-Սպանդարյան, Երևան, 1971։

Չափորոշչային վերահսկողություն ՀԳՀԳ: 19587

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 9, էջ 288)։