Հոգեբանական դրամա

Հոգեբանական դրամա (անգլ.՝ Psychological drama) կամ հոգեդրամա (անգլ.՝ psychodrama)^[1], դրամայի ենթաժանրը, որի շեշտը դրվում է հոգեբանական տարրերի վրա^[2]։ Այն հաճախ համընկնում է այլ ժանրերի հետ, ինչպիսիք են դետեկտիվը, ֆենտեզին, սև հումորը և գիտաֆանտաստիկ ժանրերը, և սերտորեն կապված է հոգեբանական սարսափ և հոգեբանական թրիլլեր ժանրերի հետ։ Հոգեբանական դրաման օգտագործում է այս ժանրերի փոխաբերությունները, որպեսզի կենտրոնանա մարդու հոգեվիճակի և հոգեբանական ազդեցությունների վրա՝ սովորաբար հասուն և լուրջ տոնով։

Հոգեբանական դրաման ուսումնասիրում է այնպիսի թեմատիկ տարրեր, ինչպիսիք են՝ լքվածությունը, անցումային տարիքի խնդիրները, ժխտումը, հաշմանդամությունը, երազների հաջորդականությունը, հոգեկան հիվանդությունները, սեռականությունը, էմոցիոնալ անկայունությունը, վարքը, հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը, հոգեբանական բռնությունը, հոգեբանական արվեստը, սոցիալական հիվանդությունները և այլ լուրջ քննարկումներ, որոնք ընդգծում են ինչպես հերոսների կյանքի, այնպես էլ իրականության խնդիրները։

• Պոլ Թոմաս Անդերսոն^[3][4]
• Հիդեակի Աննո^[5]
• Դարրեն Արոնոֆսկի^[6][7][8]
• Ինգմար Բերգման^[9][10]
• Բեռնարդո Բերտոլուչի^[11]
• Սոֆյա Կոպպոլա^[12]
• Ալեխանդրո Գոնսալես Ինյարիտու^[13]
• Քշիշտոֆ Կիշլովսկի^[14]
• Ակիրա Կուրոսավա^[15][16][17]
• Յորղոս Լանտիմոս^[18]
• Թոմ Մաքարթի^[19]
• Գասպար Նոե^{[20][21][22][23]}
• Սթիվեն Սոդերբերգ^[24]
• Անդրեյ Տարկովսկի^[25]
• Դենի Վիլնյով^{[26][27][28][29]}
• Լարս ֆոն Թրիեր^[30][31][32]

Հոգեբանական դրաման հայտնի է որպես 20-րդ դարասկզբի ամենաքիչ հանդիպող և հնագույն ենթաժանրերից մեկը, որի ամենավաղ օրինակներն են «Շշնջացող երգչախումբը» (1918)^[33][34] և «Ագահությունը» (1924)^[35][36]։ 20-րդ դարի սկզբից մինչև դարի կեսերը հայտնի հոգեբանական դրամա ժանրի այլ վաղ ֆիլմերի օրինակներն են՝

• «Մեր կյանքի լավագույն տարիները» (1946)^[37]
• «Ջոնի Բելինդա» (1948)^[38]
• «Տրամվայ «Ցանկություն»» (1951)^[39]

• 1960-ականներ՝ «Լոլիտա» (1962)^[40], «Անձնավորություն» (1966)
• 1970-ականներ՝ «Թռիչք կկվի բնի վրայով» (1975)^[41], «Տաքսու վարորդ» (1976)^[42], «Էքվուս» (1977)^[43], «Ստալկեր» (1979)
• 1980-ականներ՝ «Հասարակ մարդիկ»^[44] «Իններորդ կոնֆիգուրացիա» (երկուսն էլ 1980)^[45],, «Pink Floyd - The Wall»^[46][47], «Սոֆիի ընտրությունը» (երկուսն էլ 1982)^[48][49]
• 1990-ականներ՝ «Երկնային արարածներ»(1994)^[50][51], «Ճեղքելով ալիքները» (1996), «Թրումանի շոուն» (1998)^[52], «Լայն փակված աչքերով»^[53][54], «Մարտական ակումբ» (երկուսն էլ 1999)^[55]
• 2000-ականներ՝ «Ռեքվիեմ երազանքի համար» (2000), «Անդարձելիություն», «Ժամեր» (երկուսն էլ 2002)^[56], «Թարգմանության դժվարությունները», «21 գրամ» «Փիղ» (երեքն էլ 2003)^[48][57], «Բաբելոն», «Փոքրիկ երեխաներ» (երկուսն էլ 2006)^[48][58], «Նավթ» (2007), «Ռեստլերը», «Նյու Յորք, Նյու Յորք» (երկուսն էլ 2008), «Զվարճալի մարդիկ»^[59], «Հակաքրիստոս», «Մերին և Մաքսը» (երեքն էլ 2009)^[60][61]
• 2010-ականներ՝ «Սև կարապ», «Բյութիֆուլ» (երկուսն էլ 2010), «Մելանխոլիա», «Ամոթ» (երկուսն էլ 2011)^[62], Թշնամի (2013), «Մոլեգնություն» (2014)^[48][63], «Անոմալիզա» (2015), «Ժամանում» (2016), «Մա՜յր» (2017)
• 2020-ականներ՝ «Հայրը» (2020)^[64], «Սպենսեր» (2021), «Շիկահեր» (2022)

• «Բոջեք Հորսմեն»` մեծահասակների համար նախատեսված տրագիկոմեդիկ անիմացիոն շարքը պատկերում է ավելի մութ հոգեբանական թեմաներ՝ դեպրեսիայի, տրավմայի, կախվածության, ինքնաոչնչացնող վարքի, ռասիզմի, սեքսիզմի, սեռականության և մարդկային վիճակի իրատեսական ընկալման համար^[65]։
• «Աղախնի պատմվածքը»^[66]
• «Սա մենք ենք»^[66]

• «To the Moon» (2011)^{[67][68][69][70][71]}
• «Irrational» (2019)^[72]
• «Rainswept» (2019)^[73]
• «Memories Of East Coast» (2021)^[74]

• «Ձայնի ձևը»^[75]
• «Ակագի»^[76]
• «Չիկագո»^[77]
• «Չարի ծաղիկները»^[78]
• «Մերժվածների գաղտնի ցանկությունները»^[79][80]

• Գրականություն՝ «Ձմեռային կանայք» (2021)^[81][82]
• Նովել՝ «Սուրբ X»^[83]
• Թատերական ներկայացում՝ «Չինացի տիկինը»^[84]

• Մելոդրամա
• Ողբերգություն
• Սոցիալական հիվանդություններ