Թերեզա Ֆյոդորովնա Ռիս

Թերեզա Ֆյոդորովնա Ռիս; ռուս.՝ Тереза Фёдоровна Рис
Ծնվել է	հունվարի 30, 1874, հունվարի 30, 1866 կամ հունվարի 31, 1877
Ծննդավայր	Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն և Բուդապեշտ
Վախճանվել է	հուլիսի 16, 1956
Մահվան վայր	Լուգանո, Տիչինո, Շվեյցարիա
Քաղաքացիություն	Ավստրիա
Կրթություն	Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարան
Մասնագիտություն	նկարչուհի և քանդակագործ
Ոճ	Վիեննական սեցեսիոն
Ուսուցիչ	Edmund von Hellmer?
Անդամակցություն	Verein der Schriftstellerinnen und Künstlerinnen Wien?
	Teresa Feodorowna Ries Վիքիպահեստում

Թերեզա Ֆյոդորովնա Ռիս (գերմ.՝ Teresa Feoderovna Ries, հունվարի 30, 1874(1874-01-30)^[1], հունվարի 30, 1866(1866-01-30)^[2] կամ հունվարի 31, 1877(1877-01-31)^[3], Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն^[4] և Բուդապեշտ^[2] - հուլիսի 16, 1956(1956-07-16)^[5], Լուգանո, Տիչինո, Շվեյցարիա^[6]^[5])^[7], ռուսական-հրեական ծագմամբ ավստրիացի նկարչուհի։

Կենսագրություն

Թերեզա Ֆյոդորովնա Ռիսը ծնվել է 1874 թվականին Ռուսաստանում, հրեական ընտանիքում։ Սովորել է Մոսկվայի նկարչության, քանդակագործության և ճարտարապետության ուսումնարանում, որտեղից արտաքսվել է ուսուցիչներից մեկի նկատմամբ անհարգալից վերաբերմունքի համար^[8]^[9]։ 21 տարեկան հասակում տեղափոխվել է Վիեննա, որտեղ կայացել է նրա առաջին ցուցահանդեսը։ Ներկայացրել է «Վհուկը» քանդակը՝ եղունգները կտրող մերկ կնոջ ֆիգուր^[10], որը գրավել է Ֆրանց Յոզեֆ I կայսեր ուշադրությունը^[9], և շուտով Ռիսը հայտնի է դարձել Վիեննայում^[10]։ Ցուցահանդես է այցելել նաև Վիեննական սեցեսիոնի ակտիվ անդամ Գուստավ Կլիմտը, ով առաջարկել է Ռիսին հանդես գալ իրենց հետ^[9]։ Ռիսը խնդրել է Էդմունդ ֆոն Հելմերին դառնալ իր ուսուցիչը, որը սկզբում մերժել է նրան՝ ասելով «անօգուտ է կնոջը դասավանդել, քանի որ նրանք ամուսնանում են»^[7], սակայն օգնել է Ռիսին ցուցադրել իր աշխատանքները և պատվերներ ստանալ^[7]։

1900 թվականին Ռիսը ցուցահանդես է ունեցել Փարիզի Համաշխարհային և 1911 թվականի Թուրինի Համաշխարհային ցուցահանդեսներում Ռուսաստանի և Ավստրիայի հրավերով^[9]։ Լիխտենշտեյնի իշխան Ալոիզն առաջարկել է Ռիսին իր սեփական պատկերասրահին կից սենյակներն օգտագործել որպես ստուդիա^[9]։

Ռիսն աշխատել է քարով, մարմարով, գիպսով, բրոնզով^[11]՝ ստեղծելով հանրային և մասնավոր աշխատանքներ։ Նրա հայտնի մերկ քանդակներից են՝ «Լուսնոտը» (մինչև 1894),^[12], «Լյուցիֆեր» (1897)^[13], «Մահ» (1898)^[14]։ Ստեղծել է քանդակներ, կիսանդրիներ հանրային տարածքների համար։ Նրա ստեղծած Յարոմիր Մուդիի կիսանդրին (1897) տեղադրված է Վիեննայի Հրշեջ ընկերության շենքի առջև^[15]։ Ռիսը հատկապես հայտնի է Մարկ Տվենի կիսանդրիի և նրան լուսանկարելու համար այն ժամանակահատվածում, երբ Տվենն ապրել է Վիենայում^[16]^[17]^[18]։

Ըստ արվեստաբան Կառլ Կրաուսի՝ «Ռիսի ցուցահանդեսներն ունեցել են չափազանց շատ հրապարակայնություն»^[9]։ 1928 թվականին Ռիսը տպագրել է իր հուշերը՝ վերնագրված «Die Sprache des Steines» («Քարի լեզուն»)^[19]։ 1938 թվականին նացիստական քաղաքականության պատճառով Ռիսն արտաքսվել է իր պատկերասրահից ու ստուդիայից։ Մինչև 1942 թվականը շարունակել է աշխատել Վիեննայում^[9], այնուհետև արտագաղթել է Լուգանո, Շվեյցարիա^[11]^[18]։

Անձնական կյանք

Մոսկվայում, դեռահաս տարիքում, Ռիսն ամուսնացել, կորցրել է երեխային և ամուսնալուծվել է^[8]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 https://fraueninbewegung.onb.ac.at/node/1085
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 http://www.artrz.ru/menu/1804660060/1804786114.html
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Baumgartner M. 114 // Der Verein der Schriftstellerinnen und Künstlerinnen in Wien (գերմ.) — Böhlau Verlag, 2015. — ISBN 978-3-205-20168-7, 978-3-205-79702-9 — doi:10.7767/9783205201687
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.fraueninbewegung.onb.ac.at/Pages/PersonDetail.aspx?p_iPersonenID=11255899
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 (unspecified title) — doi:10.32020/ARTANDDOC/21/2019/17
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Répertoire des artistes (ֆր.)
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Ben-Eli, Birgit (2009 թ․ մարտի 1). «Austria: Jewish Women Artists». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Jewish Women's Archive. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
↑ ^8,0 ^8,1 Johnson, 2012, էջ 205
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ^9,6 «The Forgotten Women Artists of Vienna 1900». 2012 թ․ հունիսի 24.
↑ ^10,0 ^10,1 Johnson, 2012, էջ 209
↑ ^11,0 ^11,1 Johnson, 2012, էջ 203
↑ Johnson, 2012, էջ 207
↑ Johnson, 2012, էջեր 1–2
↑ Johnson, 2012, էջեր 203–204
↑ Johnson, 2012, էջ 208
↑ Johnson, 2012, էջեր 218–219
↑ «Literary Pickups». Book Notes: A Monthly Literary Magazine and Review of New Books. 1: 288. November 1898.
↑ ^18,0 ^18,1 Ivry, Benjamin (2013 թ․ հունվարի 12). «Turn-of-Century Vienna Artists Deserve Second Look». The Forward. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.
↑ Johnson, 2012, էջ 2

Աղբյուրներ

Johnson, Julie M. (2012). The Memory Factory: The Forgotten Women Artists of Vienna 1900. Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-613-6.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Թերեզա Ֆյոդորովնա Ռիս» հոդվածին։

[_b42c077469a23575-1] 1,0 ^1,1 https://fraueninbewegung.onb.ac.at/node/1085

[_0bb2f65301eaec77-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 http://www.artrz.ru/menu/1804660060/1804786114.html

[_0b783c2239a79199-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Baumgartner M. 114 // Der Verein der Schriftstellerinnen und Künstlerinnen in Wien (գերմ.) — Böhlau Verlag, 2015. — ISBN 978-3-205-20168-7, 978-3-205-79702-9 — doi:10.7767/9783205201687

[_e6a6813790547a27-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 http://www.fraueninbewegung.onb.ac.at/Pages/PersonDetail.aspx?p_iPersonenID=11255899

[_5bf919dd8b48257c-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 ^5,4 ^5,5 (unspecified title) — doi:10.32020/ARTANDDOC/21/2019/17

[_e9ce152ab0508b73-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Répertoire des artistes (ֆր.)

[jwa-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Ben-Eli, Birgit (2009 թ․ մարտի 1). «Austria: Jewish Women Artists». Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Jewish Women's Archive. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.

[Johnson—2012——205-8] 8,0 ^8,1 Johnson, 2012, էջ 205

[art-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 ^9,4 ^9,5 ^9,6 «The Forgotten Women Artists of Vienna 1900». 2012 թ․ հունիսի 24.

[Johnson—2012——209-10] 10,0 ^10,1 Johnson, 2012, էջ 209

[Johnson—2012——203-11] 11,0 ^11,1 Johnson, 2012, էջ 203

[Johnson—2012——207-12] Johnson, 2012, էջ 207

[Johnson—2012——1–2-13] Johnson, 2012, էջեր 1–2

[Johnson—2012——203–204-14] Johnson, 2012, էջեր 203–204

[Johnson—2012——208-15] Johnson, 2012, էջ 208

[Johnson—2012——218–219-16] Johnson, 2012, էջեր 218–219

[17] «Literary Pickups». Book Notes: A Monthly Literary Magazine and Review of New Books. 1: 288. November 1898.

[for-18] 18,0 ^18,1 Ivry, Benjamin (2013 թ․ հունվարի 12). «Turn-of-Century Vienna Artists Deserve Second Look». The Forward. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 26-ին.

[Johnson—2012——2-19] Johnson, 2012, էջ 2

[1]