Ազգային ինքնորոշում միավորում
| Ազգային ինքնորոշում միավորում | |
|---|---|
| Տեսակ | կուսակցություն |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Հիմնադիր | Պարույր Հայրիկյան |
| Հիմնադրված | 1987 |
| Գաղափարախոսություն | Եվրոպամետություն |
| Քաղաքական հայացք | Լիբերալիզմ |
| Պաշտոնական գույն(եր) | սև |
| Շտաբ | Երևան, Հայաստան |
| Թերթ | «Անկախություն» շաբաթաթերթ |
| Նախորդ | Ազգային միացյալ կուսակցություն |
| Կայք | aim.am |
Ազգային ինքնորոշում միավորում (քրիստոնեավարներ) (կրճատ՝ ԱԻՄ(ք)), հայկական քաղաքական կուսակցություն, հիմնվել է 1987 թվականի սեպտեմբերին, կուսակցության համահիմնադիրը և առաջնորդը Պարույր Հայրիկյանն է։ Այն Խորհրդային Միության տարածքում բացահայտ գործող առաջին ազգային-քաղաքական-ժողովրդավարական կազմակերպությունն էր։ ԱԻՄ-ը հրատարակում էր «Անկախություն» շաբաթաթերթը, որը ԽՍՀՄ տարածքում առաջին այլընտրանքային քաղաքական պարբերականն էր։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1966 թվականի ապրիլի 24-ին Խորհրդային այլախոհներ Հայկազն Խաչատրյանը Ստեփան Զատիկյանը և Շահեն Հարությունյանը հիմնադրում են «Ազգային միացյալ կուսակցություն» ընդհատակյա քաղաքական կազմակերպությունը, 1966 թվականին Ազգային միացյալ կուսակցության հիմնադիրների ձերբակալումից և բանտարկությունից հետո Պարույր Հայրիկյանը դառնում է ԱՄԿ ղեկավար։ 1987 թվականի սեպտեմբերին Պարույր Հայրիկյանը դուրս է գալիս ընդհատակից և իր համախոհներ Մովսես Գորգիսյանի, Ռազմիկ Մարկոսյանի, Սուսաննա Ավագյանի և Մեխակ Գաբրիելյանի հետ ԱՄԿ-ի հենքի վրա ստեղծում Ազգային ինքնորոշում միավորումը։ ԱԻՄ-ի նպատակն էր ազգային անկախության վերականգնումը՝ հանրաքվեի ճանապարհով ինքնորշման միջոցով[1]։
Ազգային ինքնորոշում միավորումը մեծ դեր է ունեցել 1988 թվականի փետրվարին սկսված «Ղարաբաղյան շարժման» մեջ։ Նույն տարվա հուլիսի 21-ին, կուսակցության առաջնորդ Հայրիկյանը արտաքսվել է Եթովպիա[2]։ Կուսակցության համահիմնադիր, Հայաստանի ազգային հերոս Մովսես Գորգիսյանը եղել է շարժման առաջնորդներից մեկը։
Այնուհետև ԱԻՄ-ը մասնակից է եղել 1988-1994 թվականնների Արցախյան պատերազմին, որոնք ծավալվել էին Արցախի հարցի շուրջ[3]։ Կուսակցության դիքորոշմամբ այդ պատերազմը հրահրել է պաշտոնական Մոսկվան՝ Խորհրդային Միության քաղաքական ղեկավարությունը[3], սակայն Հայ ազգի ինքնորոշմանը և մարդու իրավունքների պաշտպանությանը կողմնակից լինելով՝ ԱԻՄ–ը ճիշտ էր համարում զենքով պաշտպանել Հայ ժողովրդի խախտոված իրավունքները[3]։ ԱԻՄ–ական Մովսես Գորգիսյանը զոհ գնաց հենց այդ կռիվների ընթացքում. 1990 թվականի հունվարի 19–ին Երասխավանում՝ պաշտպանելով Հայաստանի՝ Նախիջևանին սահմանակից տարածքները ադրբեջանա–թուրքական և ռուս–խորհրդային զինյալ ուժերի հարձակումից, Գորգիսյանին հետմահու՝ 1996 թվականի սեպտեմբերի 20–ին շնորհվել է Հայաստանի ազգային հերոսի կոչում[3]։ ԱԻՄ–ի նախագահը՝ Պարույր Հայրիկյանը Լաչինի միջանցքում ազատագրական և ինքնապաշտպանական մարտեր մղող ջոկատներից մեկի հրամանատարն էր, իսկ 1992 թվականին նշանակվեց Լաչինի պարետ։ Հետագայում Հայրիկյանը դարձավ այդ շրջանի վարչական ղեկավարը՝ Հայաստանի խորհրդարանի և նախագահի որոշմամբ[3]։ Ընդ որում՝ Հայրիկյանը խնդիր էր ստացել այդտեղ ստեղծելու փախստականների ճամբարներ։ Արցախյան պատերազմի ընթացքում զոհվել է ավելի քան 50 ԱԻՄ–ական, որոնք հիմնականում պաշտպանում էին Ադրբեջանից մազապուրծ փախած հայերին[3]։
1991-1998 թվականներին ԱԻՄ-ը հանդես է եկել որպես ընդդիմություն։ 1991 թվականին տեղի ունեցած Հայաստանի անդրանիկ նախագահական ընտրություններում Պարույր Հայրիկյանը զբաղեցրեց երկրորդ տեղը, զիճելով միայն Լևոն Տեր-Պետրոսյանին։ Վերջինիս երդմնակալությանը ԱԻՄ-ականները պատասխանեցին սև դրոշների երթով։
1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո, կուսակցությունը 3 տեղ ստացավ Ազգային ժողովում։ Սակայն, կուսակցությունը կորցերեց Ազգային ժողովում իր քաղաքական ներկայացվածությունը 1999 թվականի խորհրդարանական ընտրություններից հետո։
Ազգային ինքնորոշում միավորումը Հայաստանի կառավարության պետական ռեգիստրում գրանցվել է 2003 թ. նոյեմբերի 17-ին[4]։
2016 թվականի ապրիլին, Պարույր Հայրիկյանը ունեցավ մամլո ասուլիս Տիգրան Խզմալյանի հետ. նրանք հայտարարեցին զանգվածային ստորագրահավաք սկսելու մասին, որով քաղաքացիները պետք է պահանջեն կառավարությունից դադարեցնել Ռուսաստանի հետ համագործակցությունը և խորացնեն Եվրոպական կառույցների հետ կապը[5]։
2018 թվականի փետրվարին, ԱԻՄ-ը կտրականապես դեմ է արտահայտվել Արմեն Սարգսյանի՝ որպես Հայաստանի նախագահի թեկնածու առաջադրմանը։ Իր հայտարարության մեջ մասնավորապես կոչ անելով մարտի 2-ին ժամը 10:00-ին սև դրոշներով հավաքվել ԱԺ դիմաց և թույլ չտալ, որ «Սահմանադրությունը կոպտորեն խախտվի»։ Կուսակցության նախագահության անդամ Արկադի Վարդանյանը Արմեն Սարգսյանի՝ «Հայաստանի Չորրորդ Հանրապետության առաջին նախագահ» արտահայտության համար անվանել է «տխմար կամ լրտես»[6]։
2019 թվականի հունիսին, մամլո ասուլիսի ժամանակ, Հայրիկյանը հորդորեց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին ուժեղացնել ժողովրդավարական արժեքները Հայաստանում[7]։
2019 թվականի նոյեմբերի 30-ին, Հայրիկյանը Երևանում գտնվող Ուկրաինայի դեսպանատնում ելույթի ժամանակ Գոլոդոմորը որպես ցեղասպանություն ճանաչելու կոչ արեց Հայաստանի կառավարությանը[8]։
2020 թվականի նոյեմբերին, Ազգային ինքնորոշում միավորումը, Հայաստանի Եվրոպական կուսակցության և Սասնա Ծռեր համահայկական կուսակցության հետ երթ անցկացրեց Երևանի կենտրոնում։ Այդ երեք կուսակցությունները կոչ արեցին ռուսական քաղաքական զավթմանը վերջ տալու միջոցով իրական ինքնիշխան Հայաստան ստեղծելու և Եվրոպայի հետ մերձեցման ժամանակ Ռուսաստանից կառչելուց խուսափելու[9]։
Ընտրության արդյունքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Կուսակցությունը երեք անգամ (1991, 1998, 2013) առաջադրել է Պարույր Հայրիկյանին որպես Հայաստանի նախագահի թեկնածու։ 1991 թվականի հոկտեմբերի 17-ին կայացած նախագահական ընտրություններում Հայրիկյանը հավաքեց 7.2% ձայն և զբաղեցրեց երկրորդ տեղը, զիճելով միայն Գերագույն խորհրդի նախագահ Լևոն Տեր-Պետրոսյանին։
Հայաստանի 1995 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում ԱԻՄ–ը հավաքեց 5.7% ձայն, կարողանալով ստանալ երեք տեղ Հայաստանի խորհրդարանում և սեպտեմբերի 12–ին կազմեց իր սեփական՝ ԱԻՄ–ի խորհրդարանական խմբակցությունը։ Խմբակցության նախագահն էր Պարույր Հայրիկյանը, խմբակցության քարտուղարն էր Ներսես Զեյնալվանդյանը, խմբակցության անդամ էր Արամազդ Զաքարյանը[10]։
1999 թվականի խորհրդարանական ընտրություններին կուսակցությունը հավաքեց 2.2% ձայն, չկարողանալով հաղթահարել 5%-անոց անցողիկ շեմը և կորցրեց իր ներկայացվածությունը Ազգային ժողովում, ինչը մինչ օրս չունի։
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Գաղափարախոսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Իր գաղափարախոսությամբ կուսակցությունը Եվրոպամետ է, ինչպես նաև Արևմտամետ։ ԱԻՄ-ն առաջնորդվում է քրիստոնեավարական գործելակերպով։ Ներկայումս ԱԻՄ-ի առաջնային նպատակը Հայաստանը «ռուսական գաղութացումից» փրկելն է։
ԱԻՄ կուսակցությունը և մասնավորապես նրա նախագահ Պարույր Հայրիկյանը կողմնակից են Հայերենի դասական ուղղագրության վերականգնմանը[11]։ Դրան է ուղղված նաև ԱԻՄ–ի մասնակցությամբ «Հարություն» տեսաֆիլմի ստեղծումը 2010 թվականին[12]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Ղարաբաղյան ազատագրական պատերազմ հանրագիտարան. Երևան, Հայաստան: «Հայկական Հանրագիտարան» հրատարակչություն. 2004. էջ 42.
- ↑ Verluise, 1995, էջ 93
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 The views of Armenian and Azerbaijani Political Parties on the Nagorno-Karabakh conflict and conflict resolution process․ This study was conducted by LINKS in the framework of the European Partnership for the peaceful settlement of the conflict over Nagorno-Karabakh UNION OF NATIONAL SELF DETERMINATION PARTY․[1] Արխիվացված 2019-06-19 Wayback Machine
- ↑ «Հայաստանի Կառավարության պետական ռեգիստր». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 11-ին.
- ↑ «"Citizens Concerned…": Pro-Europe activists in Armenia demand end to ties with Russia». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 22-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 9-ին.
- ↑ ԱԻՄ-ը առաջարկում է ի դեմս նոր նախագահի՝ մերժել կրեմլյան կադրերին (տեսանյութ)
- ↑ [2]
- ↑ «Yerevan speaks of Ukrainian Genocide».
- ↑ «Rally in front of Foreign Ministry calling for "resistance to Russian-Turkish occupation" in parallel with Co-Chairs' visit».
- ↑ ՀՀ Ազգային ժողովի պաշտօնական կայք։ «Ազգային ինքնորոշում միավորում» խմբակցություն, 1995 թուական։ [3]
- ↑ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ / (Խ․ Աբովեանի պատգամով) / 2010-2018 թթ․։
- ↑ ՅԱՐՈՒԹԻՒՆ։ 2011 թ․։