Գլեդիչիա
| Գլեդիչիա | |
| |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Բակլածաղկավորներ (Fabales) |
| Ընտանիք | Բակլազգիներ (Fabaceae) |
| Ենթաընտանիք | Caesalpinioideae |
| Տրիբա | Caesalpinieae |
| Ցեղ | Գլեդիչիա (Gleditsia) L., 1753 |
Գլեդիչիա, ընդավորների ընտանիքի տերևաթափ ծառերի ցեղ։ Բունը և ճյուղերը ծածկված են պարզ կամ ճյուղավորված խոշոր փշերով։ Տերևները բարդ փետրաձև են։ Ծաղիկները երկսեռ և միասեռ են, մանր, կանաչավուն, հավաքված ողկուզանման ծաղկաբույլում։ Պտուղը գորշ-կարմրավուն ունդ է։ Սերմերը փայլուն են, ոսպաձև։ Հայտնի է 12 տեսակ, տարածված Ասիայում, հյուսիսային և հարավային Ամերիկայում, Արևադարձային Աֆրիկայում։ ԽՍՀՄ-ում տարածված է վայրի տեսակներից մեկը (G․ caspia), որն աճում է Թալիշի անտառներում (Արևելյան Անդրկովկաս), իսկ կուլտուրական տեսակներից՝ հյուսիսամերիկյան սովորական գլեդիչիա, տարածված է ԽՍՀՄ հարավային Եվրոպական մասում և Միջին Ասիայի պուրակներում, այգիներում։ Ջերմասեր է, լուսասեր, երաշտադիմացկուն։ Բնափայտն օգտագործվում է ատաղձագործության մեջ։
Կենսաբանական նկարագիր
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տերևաթափ՝ մինչև 35-40 մ բարձրությամբ ծառ է, ունի մինչև 1 մ բնի տրամագիծ։ Բունը և բազմամյա ճյուղերը պատված են խոշոր, ճյուղավորված փշերով։ Տերևները բարդ են, կրկնակի փետրաձև, 8-15 զույգ ձվաձև կամ նշտարաձև տերևիկներ։
Ծաղիկները դեղնանարնջագույն են։ Պտուղները խոշոր են, երկարավուն՝ մինչև 20-45 սմ երկարությամբ ունդ։ Ծաղկում է մայիսին, պտուղները հասունանում են հոկտեմբերին։ Հայաստանում հանդես է գալիս որպես էկոլոգիապես ճկուն ծառատեսակ։ Հաջողությամբ աճում է հատկապես ցածրադիր շրջաններում՝ մինչև 1400-1600 մ բարձրություններում։
Ունի բարդ տերևներ, կրկնակի փետրաձև 8-15 զույգ ձվաձև կամ նշտարաձև տերևիկներ։ Ծաղիկները դեղնանարնջագույն են, մանր, տարասեռ, հավաքված ծաղկաբույլերում։ Սերմերը մուգ աղյուսագույն են, ունեն ձվաձև տեսք։ Ընձյուղի բնի վրա աճում են 3-ական սրագագաթ ասեղներ։
Կիրառում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Լայնորեն օգտագործվում է տարբեր տիպի ու կատեգորիայի տնկարկներում, առանձնապես պաշտպանական անտառաշերտեր ստեղծելիս։ Լուսասեր է, չորադիմացկուն, ջերմասեր, ոչ պահանջկոտ հողի նկատմամբ։ Գնահատվում է որպես բարձր գեղազարդ և դիմացկուն ծառատեսակ, հատկապես սլացիկ՝ ուղիղ բնի, նոսր սաղարթի և գեղեցիկ, խոշոր պտուղների շնորհիվ։ Առանձնապես գեղազարդ են գլեդիչիային անփուշ պարտիզային ձևերը։
Բժշկության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Տերևների թուրմը օգտագործվում է արյան բարձ ճնշումը իջեցնելու, խոլիցտիրինի, ստամոքսի համար։ Տերևները պարունակում են մեծ քանակույամբ C վիտամին և տրիականտին ալկալոիդ, որը վերացնում է մկանների սպազման։
Գյուղատնտեսության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գլեդիչան՝ ջերմասեր, լուսասեր, հողի նկատմամբ քիչ պահանջկոտ ծառատեսակ է։ Ցածրադիր և միջին գոտու շրջաններում (ծովի մակերևույթից 1600մ բարձրության վրա այն լայնորեն օգտագործվում է կանաչապատման և ցանկապատ ստեղծելու համար։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ծառագիտություն, Ժ. Հ. Վարդանյան
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 93)։ 
|
 | Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլեդիչիա» հոդվածին։ |
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլեդիչիա» հոդվածին։ |
| ||||||||||
