Նասրեդդին Թուս Ի Աբու Ջաֆար Մուհամեդ իբն Մուհամեդ իբն Հասան Բաքր (պարս.՝ محمد ابن محمد ابن حسن طوسی, փետրվարի 18, 1201[1][2], Թուս, Nizari Ismaili state[3][1] - հունիսի 26, 1274[1][2], Kadhimiya, Բաղդադ, Հուլավյան Իլխանություն[1]), առավել հայտնի Նասր ալ-Դին Թուսի (نصیر الدین طوسی) անվամբ, պարսիկ գիտնական-հանրագիտակ և պետական գործիչ։

Նասր ալ-Դին Թուսի
պարս.՝ نصيرالدین طوسی
Դիմանկար
Ծնվել էփետրվարի 18, 1201[1][2]
ԾննդավայրԹուս, Nizari Ismaili state[3][1]
Մահացել էհունիսի 26, 1274[1][2] (73 տարեկան)
Մահվան վայրKadhimiya, Բաղդադ, Հուլավյան Իլխանություն[1]
ԳերեզմանAl-Kadhimiya Mosque
ՔաղաքացիությունԽորեզմի թագավորություն,  Աբբասյան խալիֆայություն,  Nizari Ismaili state և  Հուլավյան Իլխանություն
Մայրենի լեզուպարսկերեն
Կրոնշիա իսլամ[4]
Ազդվել էԱվիցեննա, Fakhr al-Din al-Razi? և Mu'ayyad al-Din al-'Urdi?
ԵրկերZij-i Ilkhani?, Akhlaq-i Nasiri?, Sharh al-isharat?, Tajrīd al-Iʿtiqād?, Tusi couple? և Sayr wa Suluk?
Մասնագիտությունփիլիսոփա, գիտնական, մաթեմատիկոս, աստղագետ, աստղագուշակ, Խորագետ, ճարտարապետ, բժիշկ, da'i, աստվածաբան, marji', բանաստեղծ, թարգմանիչ, գրող, հեղինակ և քաղաքական գործիչ
ԱշխատավայրAlamut Library? և Մարաղայի աստղադիտարան[3]
Զբաղեցրած պաշտոններՎեզիր
 Nasir al-Din Tusi Վիքիպահեստում

1256 թվականից եղել է Հուլավու խանի անձնական խորհրդականն ու դպիրը։ Նասրեդդին Թուսի ղեկավարությամբ կառուցվել է Մարաղայի աստղադիտարանը, կազմվել են աստղացուցակներ (Էլխանյան կամ Իլխանյան աղյուսակներ), որոնք պարունակում են նաև Արեգակի, Լուսնի և այլ մոլորակների ապագա դիրքերի որոշման աղյուսակներ։ «Մեկնություն Էվկլիդեսի» աշխատությունում Նասրեդդին Թուսը ցույց է տվել, որ Էվկլիդեսի զուգահեռ ուղիղների պոստուլատը կապված է եռանկյան անկյունների գումարի հետ։ «Տրակտատ ամբողջական քառանկյան մասին» աշխատությունում շարադրել է հարթ ու ոլորտային եռանկյունաչափությունը՝ որպես ինքնուրույն առարկա։ Գրել է նաև երկրաբանությանը, բժշկությանը, տրամաբանությանը, բարոյագիտությանը, պոեզիային վերաբերող աշխատություններ։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  2. 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 الزركلي خ. ا. الأعلام (արաբ.): قاموس تراجم لأشهر الرجال والنساء من العرب والمستعربين والمستشرقين — 15 — بيروت: دار العلم للملايين, 2002. — Vol. 7. — P. 30.
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 Berry A. A Short History of Astronomy (բրիտ․ անգլ.)London: John Murray, 1898.
  4. Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Նասր ալ-Դին Թուսի» հոդվածին։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 183