Մեծ պասի կիրակիներ
Մեծ պասի կիրակիներ, Մեծ պասի շրջան, ուր ամեն կիրակին ունի իր խորհուրդը և բոլորը միասին ներկայացնում են Եդեմական պարտեզից մինչև Գողգոթա տանող ճանապարհը։ Մեծ Պասն ունի յոթ կիրակի՝ Բուն բարեկենդան, Արտաքսում, Անառակի, Տնտեսի, Դատավորի, Գալստյան և Ծաղկազարդ[1]։
Բուն բարեկենդան
խմբագրելՄեծ պահքի առաջին կիրակին կոչվում է Բուն բարեկենդան։ Ըստ Հայ Առաքելական եկեղեցու, պասի բոլոր շաբաթների կամ շրջանների նախընթաց օրը, բացառությամբ Ծննդյան պասի, միշտ կիրակի է լինում և կոչվում է բարեկենդան։ Մեծ պասի նախընթաց օրն էլ կոչվում է Մեծ կամ Բուն բարեկենդան[2]։ Բարեկենդանը մարդու երջանկության հիշատակն է, որը դրախտում վայելում էին Ադամն ու Եվան։ Այն նաև դրախտային կյանքի օրինակն է, որտեղ մարդուն արտոնված էր ճաշակել բոլոր պտուղները, բացառությամբ բարու և չարի գիտության ծառի պտղից, որը պահքի խորհրդանիշն է։ Բարեկենդանն առաքինությունների արտահայտություն է։ Այդ օրը մարդիկ սգից անցնում են ուրախության, չարչարանքից` խաղաղության։ Այս ընկալմամբ է, որ յուրաքանչյուր քրիստոնյա հոգու խոնարհումով, ապաշխարությամբ, պահքով և ողորմության հույսով սկսում է Մեծ պահքի ճանապարհը[3]։
Արտաքսման կիրակի
խմբագրել.jpg){kind=link}
Մեծ Պահքի երկրորդ կիրակին կոչվում է Արտաքսման։ Օրվա խորհրդի և անվան մասին Աստվածաշունչ մատյանի Ծննդոց Գրքում գրված է. «…Եվ արտաքսեց նրան Աստված Եդեմի պարտեզից, որպեսզի մշակի հողը, որից և ստեղծվել էր» (Ծննդ. 3:23)[4]:Այն հիշեցնում է անհնազանդության պատճառով Ադամի Դրախտից արտաքսման, ինչպես նաև մեղքի ու մահվան դառնության ճաշակման մասին։ Օրվա շարականը այդ դրվագի եղերերգությունն է.
| Որ զօրենս սրբութեան պահոց
Նախ ի դրախտին աւանդեցեր, Զոր ոչ պահելով նախաստեղծիցն` Ճաշակմամբ պտղոյն ճաշակեցին Զդառնութիւն մեղաց և մահու։ Վասն որոյ շնորհեա մեզ, Տէր, ճաշակել Զքաղցրութիւն Քոց պատուիրանաց։ Որ զանազան վիրօք մեղաց Հարաք յոգիս ի թշնամւոյն Եւ ի բազմապատիկ հիւանդութեանս Կարօտացաք Մարդասիրիդ Բառնալոյ զցաւս մեր։ Վասն որոյ բժշկեա զմեզ, Քրիստոս, Որպես մարդասեր[2]։ |
Նախապատմությունը հետևյալն է. մարդն (Ադամ) ունկնդիր լինելով Սատանայի խաբեբայական խոսքերին, պատվիրանազանց գտնվելով` համտեսեց արգելված պտղից։ Որպես պատիժ, մարդն իհարկե, անմիջապես չմահացավ, սակայն զրկվեց Աստծո կողմից շնորհված անմահությունից և անիծվեց։ Այսուհետ, մարդն իր քրտինքով պետք է վաստակի օրվա հացը և կինը պետք է ցավով ու տառապանքով զավակ ունենա և վերջում էլ ասվեց նրան. «...հող էիր և հող կդառնաս»(Ծննդ.3.19)[4]
Անառակ որդու կիրակի
խմբագրել
Մեծ Պահքի երրորդ կիրակին կոչվում է Անառակի, ըստ Ղուկասի Ավետարանում հիշատակվող անառակ որդու մասին պատմող առակի` (տես Ղուկ. 15:11-32)[5]
Տնտեսի կիրակի
խմբագրելՄեծ Պահքի չորրորդ կիրակին կոչվում է Տնտեսի՝ ըստ այդ օրվա խորհուրդը բացատրող անիրավ տնտեսի առակի։ «Անիրավ մամոնայից ձեզ համար բարեկամ արեք» (Ղուկ. ԺԶ 9)։ Առակը հիշատակում է միայն Ս. Ղուկաս ավետարանիչը։ Առակի բովանդակությունը հետևյալն է[6].
Դատավորի կիրակի
խմբագրել
Մեծ պահքի հինգերորդ կիրակին կոչվում է Դատավորի։ Այս օրվա խորհուրդը բացատրում է այրի կնոջ և դատավորի մասին առակը.
| Մի առակ էլ ասաց նրանց այն մասին, թէ նրանք ամէն ժամ պէտք է աղօթեն ու չձանձրանան։ Ասաց. «Մի քաղաքում մի դատաւոր կար. Աստծուց չէր վախենում եւ մարդկանցից չէր ամաչում։ Եւ նոյն քաղաքում մի այրի կար, որ գալիս էր նրա մօտ եւ ասում. իմ ոսոխի դէմ իմ դատը տես։ Եւ դատաւորը երկար ժամանակ չէր ուզում. դրանից յետոյ իր մտքում ասաց. թէեւ Աստծուց չեմ վախենում եւ մարդկանցից չեմ ամաչում, բայց այն բանի համար, որ այրի կինը ինձ յոգնեցնում է, նրա դատը տեսնեմ, որպէսզի անընդհատ չգայ եւ ինձ չանհանգստացնի»։ Եւ Տէրն ասաց. «Լսեցէ´ք, թէ ինչ էր ասում անիրաւ դատաւորը։ Իսկ Աստուած արդարութիւն չի՞ անի Իր այն ծառաներին, որոնք գիշեր եւ ցերեկ աղաղակում են. եւ նրանց հանդէպ միայն համբերատա՞ր կը լինի։ Այո´, ասում եմ ձեզ, նրանց իսկոյն արդարութիւն կանի. իսկ երբ մարդու Որդին գայ, արդեօք երկրի վրայ հաւատ կը գտնի՞» (Ղուկ. ԺԸ 1-8)[7]։ |
Գալստյան կիրակի
խմբագրելՄեծ Պահքի վեցերորդ կիրակին կոչվում է Գալստյան։ Այս կիրակին Հիսուս Քրիստոսի Առաջին Գալստյան` մարդեղության հիշեցումն է։ Այս կիրակին միևնույն ժամանակ Երկրորդ Գալստյան խորհուրդն ունի։ Ավետարաններում և առաքյալների թղթերում Երկրորդ Գալստյանը նվիրված շատ հատվածներ կան։ Տերը զգուշացնում է Երկրորդ Գալստյան և դրա նախանշանների մասին. «Զգույշ եղեք, գուցե մեկը ձեզ խաբի, որովհետև շատերը կգան իմ անունով ու կասեն, թե՝ ես եմ Քրիստոսը. և շատերին կմոլորեցնեն։ Լսելու եք պատերազմների ձայներ և պատերազմների լուրեր… Ազգ ազգի դեմ պիտի ելնի, և թագավորությունը՝ թագավորության դեմ, և պիտի լինեն սով, համաճարակ ու տեղ-տեղ երկրաշարժներ։ Սակայն այս ամենը սկիզբն է երկանց … Եվ բազում սուտ մարգարեներ պիտի ելնեն ու շատերին պիտի մոլորեցնեն։ Եվ անօրինության շատանալուց՝ շատերի սերը պիտի ցամաքի։ Բայց ով մինչև վերջ համբերեց, նա պիտի փրկվի» (Մատթ. 24:4-13)[8]:
Ծաղկազարդ
խմբագրել
Մեծ պահքի յոթերորդ կիրակին կոչվում է Ծաղկազարդ։ Ծաղկազարդը (ծառզարդար, ծառկոտրուկ) գարնանային բացօթյա տոնախմբությունների սկիզբն ազդարարող եկեղեցական և ժողովրդական տոն է։ Կատարվում էր Զատկից մեկ շաբաթ առաջ՝ ի հիշատակ Քրիստոսի «Երուսաղեմ մտնելու օրվա»։ Ծաղկազարդի օրը հայոց եկեղեցիները զարդարվում են ուռենու ճյուղերով, առավոտյան կատարվում է ժամերգություն և Անդաստանի կարգ, որից հետո օրհնված ճյուղերը բաժանվում են հավատացյալ ժողովրդին, որոնք պահվում էին մինչև հաջորդ ծաղկազարդ։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ «Տոներ, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ 2,0 2,1 Շնորհք արքեպիսկոպոս Գալուստյան, «Մեծ պահքի կիրակիների ոսկե շղթան»
- ↑ «Տոներ, Բուն բարեկենդան». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ 4,0 4,1 «Տոներ, Արտաքսման կիրակի». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ Անառակ որդու առակը
- ↑ Մեծ պահք. Տնտեսի կիրակի
- ↑ Պեծ պահք. Դատավորի կիրակի
- ↑ «Տոներ. Գալստյան կիրակի». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2019 թ․ մարտի 16-ին.