Կոկռոշենի

Տարբեր բարձրության (մինչև 1 մետր) թփեր են։ Ընձյուղները պատած են բաց կարմրավուն փշերով, տերևները մանր են, հերթադիր, բլթակավոր, ատամնաեզր։ Տերևները մանր են, հերթադիր, բլթակավոր, ատամնաեզր։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է, ծաղիկները՝ մանր, երկսեռ։ Ծաղիկները հաճախ երկսեռ են, 1-ից 3-ական՝ հավաքված ողկույզներում։ Ծաղկում է մայիս-հունիսին։ Պտուղը սպիտակ, դեղին, կարմիր կամ սև կեղծ հատապտուղ է՝ մազմզուկներով կամ մերկ։ Հատապտուղները գնդաձև են, կանաչավուն, դեղնավուն կամ ծիրանագույն, լավ ընդգծված գծիկներով։ Բազմանում է սերմերով, մացառներով, կտրոններով, թփի կիսմամբ, անդալիսով։ Լուսասեր է, ցրտա-, ստվերադիմացկուն։ Երաշտադիմացկուն չէ։

Ծաղկի բանաձև՝ ${\displaystyle \ast K_{(5)}\;C_{5}\;A_{5}\;G_{({\overline {2}})}}$  ^[1]։

Տերևահանգույցներում ունի 2—4 առանձին փշեր, մինչև 2,4 սմ երկարությամբ։ Տերևներն ունեն 1—6 սմ լայնություն, կազմված են 3—5 բլթակներից։ Ծաղիկները հավաքված են 1—3 փնջերում տեղավորված տերևածոցերում, կանաչասպիտակավուն են կամ կարմրավուն։ Հատապտուղները գնդաձև են կամ լայն էլիպսաձև, կանաչավուն, դեղին կամ ծիրանագույն, 1,3—1,5 սմ տրամագծով։ Ծաղկում է մայիս-հունիս ամիսներին, պտուղները հասունանում են հուլիսին։ Բազմանում է ուղղաձիգ և հորիզոնական անդալիսի միջոցով, ինչպես նաև կանաչ կտրոններով։

Էկոլոգիական խումբը XIII: Մշակության հավանական շրջանները՝ 1—32^[2]:

Պարունակում է շաքարներ, օրգանական թթուներ, պեկտինային նյութեր, վիտամիններ C, B, P, կարոտին (A-նախավիտամին), ֆոսֆոր, երկաթի աղեր և այլն։ Հատապտուղն օգտագործում են թարմ և սննդի մեջ (մուրաբա, կոմպոտ)։

Թարմ պտուղները պարունակում են ազատ թթուներ, պեկտինային նյութեր, կարոտին, 100 մգ/տոկոս A վիտամին և 150—200 մգ/տոկոս C վիտամին, ժողովրդական բժշկության մեջ օգտագործում են թոքերի բուժման նպատակով։ Կոկռոշենին երաշտադիմացկուն և ցրտադիմացկուն բույս է, որի շնորհիվ էլ որպես թուփ կարող է օգտագործվել կանաչապատման մեջ և անտառային մշակույթների բազմաթիվ տիպերում։

Թարմ պտուղները պարունակում են 5-12% զանազան շաքարներ, մինչև 2% օրգանական թթուներ, մինչև 55 մգ% C վիտամին, ֆոսֆորի, կալցիումի և երկաթի աղեր։ Շնորհիվ պեկտինային նյութերի առկայության կոկռոշը հանդիսանում է հակառադիանտ, հակաճառագայթային հատապտուղ, որն օժանդակում է մարդու օրգանիզմից ռադիոնուկլիոդների դուրս մղմանը, ուժեղացնում է օրգանիզմի նյութափոխանակությունը։ Հողի և կլիմայի նկատմամբ քիչ է պահանջկոտ^[3]։

Կոկռոշենին ծագումով Արևմտյան Եվրոպայից և հյուսիսային Աֆրիկայից է։ Որպես վայրի բույս տարածված է Կովկասում, Անդրկովկասում, Ասիայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում և Հյուսիսային Ամերիկայում։ Հանդիպում է Արագածոտնի, Լոռու, Գեղարքունիքի (Սևանի ավազան) և այլ մարզերի անտառներում, անտառեզրերին. գրանցված է Հայաստանի կարմիր գրքում։

Բուժիչ նպատակներով օգտագործում են սակավարյունության, ախորժակի բարձրացման, լյարդի և աղեստամոքսային ուղու հիվանդությունների և պալարախտի դեպքում։

Նյութափոխանակության խախտման և գիրության ժամանակ խորհուրդ են տալիս 3-4 շաբաթվա ընթացքում մեծ քանակությամբ կոկռոշի հատապտուղներ օգտագործել ցանկացած այլ կալորիական սննդի փոխարեն։ Դրա հատապտուղներն օգտակար են հաճախակի արյան զեղումների կանխման, նաև մաշկային հիվանդությունների ժամանակ։

Սրտամկանային ինֆարկտ տարած հիվանդներին օգտակար է ամսվա ընթացքում մեծ քանակությամբ կոկռոշի հատապտուղների օգտագործումը։ Հատապտուղների եփուկն օգտագործում են աղեստամոքսային ուղու հիվանդությունների ժամանակ։

Կովկասյան ժողովրդական բժշկության մեջ կոկռոշի տերևները օգտագործել են որպես թոքերի պալարախտի բուժման միջոց։ Կոկռոշը նպաստում է զարկերակային ճնշման կարգավորմանը, հակազդում է օրգանիզմի նորագոյացությունների աճին։

Ժամանակակից բժշկության մեջ կոկռոշի հատապտուղներն օգտագործում են իբրև արժեքավոր սննդարար և բուժիչ դիետիկ մթերք։ Օգտակար է հատկապես ծերերին, որպես քրոնիկ փորկապության կանխման միջոց, սակավարյունության և քթի, բերանի լորձաթաղանթի ժամանակ։

Հատապտուղներն օգտագործում են հում, մարինացված, շաքարով ծածկված և թթու դրած տեսքով^[4]։

Վաղ դասակարգման մեջ առանձնացնում են 2 տեսակ՝ Ribes և Grossularia^[5]։ Ըստ մենագրությունների ավելի շատ տարածված է 1 տեսակը՝ Ribes^[6]։

• Grossularia glandulososetosa Opiz
• Grossularia hirsuta Mill.
• Grossularia intermedia Opiz
• Grossularia pubescens Opiz
• Grossularia reclinata (L.) Mill.
• Grossularia spinosa (Lam.) Rupr.
• Grossularia uva Scop. nom. illeg.
• Grossularia uva-crispa (L.) Mill.
• Grossularia vulgaris Spach nom. illeg.
• Oxyacanthus sativus Chevall.
• Oxyacanthus uva-crispa (L.) Chevall.
• Ribes aculeatum Salisb.
• Ribes caucasicum Adams ex Schult.
• Ribes crispum Dulac nom. illeg.
• Ribes dubium Jacques
• Ribes grossularia L.
• Ribes grossularium St.-Lag.
• Ribes hybridum Besser
• Ribes reclinatum L.
• Ribes spinosum Lam.

De Janczewski-ը (1907) Ribes տեսակը բաժանել է 6 ենթատեսակի^[7]։

• Coreosma,
• Ribesia,
• Grossularia,
• Grossularioides,
• Parilla,
• Berisia։

• Губанов И. А. и др. 717. Grossularia reclinata (L.) Mill. (Ribes reclinatum L.) — Крыжовник отклонённый // Иллюстрированный определитель растений Средней России. В 3 т. — М.։ Т-во науч. изд. КМК, Ин-т технолог. иссл., 2003. — Т. 2. Покрытосеменные (двудольные։ раздельнолепестные). — С. 353. — ISBN 9-87317-128-9.

• Королевский протеже. О крыжовнике. Журнал «Садовник» № 7, 2006 Արխիվացված 2008-12-28 Wayback Machine
• Описание сортов крыжовника