Golpe de Estado

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde novembro de 2017.)

Un golpe de Estado^[1] (do francés coup d'État,^[2]) ou putsch (do alemán) é a usurpación do poder vixente, violando e vulnerando a legalidade institucional nun Estado por parte dun grupo de persoas, xeralmente forzas armadas sublevadas ou sectores da sociedade non conformes co sistema de goberno ou co goberno mesmo.

O golpe de Estado en moitas ocasións termina co establecemento dunha ditadura, aínda que isto non sempre é así. O golpe de Estado por definición prodúcese contra calquera goberno, autoritario ou non, e pode buscar instaurar calquera outro diferente, normalmente tamén autoritario. Con todo, o sentido despectivo fai que se utilice na maior parte das ocasións a referirse a intentos de instauración de ditaduras.

Este ataque á legalidade e soberanía dun país implica a retención dos organismos depositarios daquelas. Estes órganos poderían ser o Goberno ou o Parlamento, no caso de países democráticos, ou o rei ou ditador noutros sistemas de goberno distintos. Tamén é habitual o control dos medios de comunicación, a prohibición de calquera tipo de oposición e a suspensión do Estado de dereito, polo menos temporalmente.

Algúns^[quen?] diferencian o golpe de Estado do pronunciamento militar baseándose en que este último procura cambiar o Goberno, pero sen levar a cabo unha usurpación nin derrocar o sistema vixente.

Os golpes de Estado foron moi frecuentes durante os séculos XIX e XX ao longo de todo o mundo.

Na sección seguinte relaciónanse algúns dos golpes máis importantes do século XX e XXI.

• 1913: Golpe de Estado de Victoriano Huerta en México.
• 1913: Golpe de Estado dos Mozos Turcos no Imperio Otomán.
• 1914: Golpe militar no Perú. Oscar R. Benavides derroca a Guillermo Billinghurst.
• 1919: Golpe de Estado no Perú. Augusto B. Leguía e Salcedo derroca a José Pardo e Barreda.
• 1923: Errado golpe de Estado de Adolf Hitler en Alemaña.
• 1923: Golpe de Estado de Primo de Rivera en España.
• 1926: Golpe de Estado de Jozef Pilsudski en Polonia.
• 1930: Golpe de Estado na Arxentina. Derrocamento do goberno de Hipólito Yrigoyen (primeiro golpe de Estado exitoso no país).
• 1932: Errado golpe militar en España, protagonizado polo xeneral Sanjurjo, denominado «sanjurjada».
• 1932: Golpe militar en Chile. Implantándose a República Socialista de Chile.
• 1933: Golpe de Estado de Gabriel Terra na República Oriental do Uruguai.
• 1935: Golpe de Estado en Grecia.
• 1936: Golpe militar en España en contra do Goberno republicano, que deu inicio á guerra civil española. O bando sublevado, conducido por Francisco Franco, asumiu o control do país tras vencer no conflito en 1939.
• 1943: Golpe militar na Arxentina, encabezado por Arturo Rawson. Derrocamento do goberno de Ramón Castelo.
• 1944: Bulgaria co apoio do réxime soviético.
• 1947: Golpe de Estado en Tailandia.
• 1948: Golpe militar no Perú. Manuel A. Odría derroca a José Luís Bustamante e Rivero.
• 1952: Golpe militar en Exipto.
• 1952: Golpe de Estado en Cuba.
• 1953: Golpe militar en Colombia. Asume o xeneral Gustavo Rojas Pinilla quen será derrocado en 1957.
• 1954: Golpe militar en Paraguai. Asume o ditador Alfredo Stroessner quen se manterá no poder ata 1989.
• 1955: Golpe de Estado na Arxentina. Derrocamento do goberno de Juan Domingo Perón.
• 1959: Golpe de Estado en Cuba. Derrocamento da ditadura de Fulgencio Batista por tropas guerrilleiras dirixidas por Fidel Castro.
• 1960: Golpe militar en Turquía.
• 1961: Golpe do 16 de maio en Corea do Sur. Park Chung Hee asume como presidente.
• 1962: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de Arturo Frondizi
• 1962: Golpe militar no Perú. Ricardo Pérez Godoy derroca a Manuel Prado Ugarteche.
• 1963: Golpe militar en Vietnam do Sur. Derrocamento do goberno de Ngo Dinh Diem.
• 1963: Golpe militar en Ecuador.
• 1963: Golpe militar en Siria.
• 1963: Golpe de Estado en Iraq, seguido por un segundo golpe.
• 1964: Golpe militar no Brasil. Derrocamento do goberno de Joao Goulart. Iníciase unha ditadura que durará ata 1985.
• 1964: Golpe militar en Vietnam do Sur. Derrocamento do goberno de Duong Van Minh.
• 1965: Golpe militar na República Democrática do Congo (Zaire), liderada por Mobutu Sese Seko
• 1966: Golpe militar en Ghana.
• 1966: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de Arturo Umberto Illia.
• 1967: Golpe militar en Grecia.
• 1968: Golpe de Estado en Iraq. Establece o control do Partido Ba'ath.
• 1968: Golpe militar no Perú. Juan Velasco Alvarado derroca a Fernando Belaúnde Terry.
• 1968: Golpe militar en Panamá. O alto mando da Garda Nacional derroca a Arnulfo Arias.
• 1969: Golpe de Estado en Libia. Muammar Al-Gadafi derroca o réxime monárquico.
• 1970: Golpe de Estado en Bolivia, seguido rapidamente por un contragolpe dos izquierdistas.
• 1971: Errado golpe de Estado en Marrocos (matanza de Sjirat )o 10 de xullo. Golpe militar en Turquía.
• 1973: Golpe de Estado no Uruguai. Juan María Bordaberry disolve a Asemblea Xeral co apoio das Forzas Armadas. Iníciase unha ditadura que durará ata o 1 de marzo de 1985.
• 1973: Golpe de Estado en Chile. Derrocamento do goberno de Salvador Allende e inicio do réxime militar.
• 1974: Golpe militar en Portugal.
• 1975: Golpe militar no Perú. Francisco Morais Bermúdez derroca a Juan Velasco Alvarado.
• 1976: Golpe militar en Ecuador.
• 1976: Golpe militar na Arxentina. Derrocamento do goberno de María Ronsel Martínez de Perón.
• 1979: Outubro, golpe de Estado no Salvador.
• 1979: Golpe do 12 de decembro en Corea do Sur. Chun Doo-hwan asume a presidencia.
• 1980: Golpe militar en Turquía.
• 1980: Golpe de Estado en Bolivia.
• 1981: Errado golpe de Estado en España, máis coñecido polo 23-F.
• 1991: Errado golpe de Estado na Unión Soviética, contra Mikhaíl Gorbachov.
• 1992: Auto-golpe no Perú. Alberto Fujimori disolve o Congreso da República.
• 1992: Errado golpe de Estado no Perú, de Jaime Salinas Sedó en contra de Alberto Fujimori.
• 1992: Errado golpe de Estado en Venezuela, de Hugo Chávez en contra de Carlos Andrés Pérez.
• 1997: Errado golpe de Estado en Zambia.
• 1999: Golpe militar en Paquistán.
• 2000: Golpe militar en Fidxi.
• 2000: Errado golpe militar no Perú, de Ollanta Humala en contra de Alberto Fujimori.

• 2002: Errado golpe de Estado en Venezuela contra Hugo Chávez.
• 2002: Errado golpe de Estado en Costa do Marfil.
• 2002: Golpe militar en República Centroafricana.
• 2003: Golpe de Estado en Mauritania.
• 2003: Golpe militar en San Tomé e Príncipe.
• 2003: Golpe militar en Guinea-Bissau.
• 2004: Golpe militar en Haití contra Jean-Bertrand Aristide.
• 2005: Errado golpe de Estado no Perú, de Antauro Humala en contra de Alejandro Toledo Manrique.
• 2005: Golpe de Estado en Mauritania.
• 2006: Errado golpe militar en Filipinas, contra de Gloria Macapagal-Arroio.
• 2006: Golpe de Estado en Tailandia, levado a cabo polo Exército Tailandés contra o goberno do primeiro ministro Thaksin Shinawatra.
• 2006: Golpe de Estado en Fidxi.
• 2009: Golpe de Estado en Honduras.
• 2014: Golpe de Estado en Tailandia contra o goberno do primeiro ministro Niwatthamrong Boonsongpaisan.

• Malaparte, C. (1964): Technique du coup d'État 1ª edición en 1931. París, Éd. 10/18 (en francés).