Raíña Lupa

A Raíña Lupa, (tamén coñecida como Raíña Lopa, Raíña Luparia, Raíña Luca e Raíña Loba) é un personaxe da mitoloxía galega.

Lenda

Faro de Vigo do 24/7/1927. Alegoría de Camilo Díaz no Día de Galicia. Os touros da Raíña Lupa conducen os restos de Sant-Iago ao sagrado Libredón.

Mapa sobre a lenda xacobea da translación en Historia del Apostol de Iesus Christo Sanctiago Zebedeo de Mauro Castellá Ferrer (1610).

Aparece no Códice Calixtino, no que se conta como en chegando os restos do apóstolo Santiago a Iria Flavia, son depositados na propiedade dunha señora chamada Lupa. Esta envíaos cabo do gobernador de Duio coa intención de que se desfaga deles, mais o gobernador non só non consegue tornalos de alí, senón que morre no intento.

Tempo despois volven os discípulos co corpo xunta de Lupa e esta, coa intención de enganalos por segunda vez, mándaos ó Monte Ilicino (o Pico Sacro) para que collan dous dos seus bois que lles carrexen o material necesario para o sepulcro. No Monte Ilicino hai unha cova que é a entrada do inferno e está custodiada por un dragón, mais a presenza da cruz fulmínao e os touros bravos que levaban os discípulos amansan milagrosamente^[1].

Lupa, ó coñecer que o seu plan fracasara, convértese ó cristianismo e axuda na construción da morada do apóstolo no Libredón^[2].

Interpretación

A súa figura esta suxeita a múltiplas interpretacións. Desde a que defende a creación do seu mito pola igrexa católica, até quen pensa que Lupa podería ser a representación dunha deusa precristiá, probablemente a versión feminina de Lug.^[3] En calquera caso documéntase a súa presenza ao longo dos séculos, de tal xeito que no medievo boa parte da aristocracia galega afirmaba descender dela.^[4]

Na música

O 2 de xullo de 2016 estreouse no Teatro Colón da Coruña a ópera A Raíña Lupa, con música do compositor galego Fernando V. Arias e libreto de Xoán Pérez.^[5]

Galería de imaxes

A raíña Lupa perante o carro cos restos do apóstolo Santiago, 1.ª metade séc. XIV, Museo Diocesano e Comarcal de Solsona.
Chegada do corpo de Santiago ao castelo da raíña Lupa, 1376-1379, Altichiero, basílica de Santo Antonio de Padua.
Os discípulos de Santiago perante a raíña Lupa e o rei, 1376-1379, Altichiero, basílica de Santo Antonio de Padua.
Milagre dos touros e chegada do corpo de Santiago ao castelo da raíña Lupa, 1376-1379, Altichiero, basílica de Santo Antonio de Padua.
Bautismo da raíña Lupa, 1376-1379, Altichiero, basílica de Santo Antonio de Padua.
Chegada do corpo de Santiago onda a raíña Lupa, comezos séc. XV, atribuído a Joan Mates, Museo Diocesano de Tarragona.
Translación do corpo de Santiago perante a raíña Lupa, Blasco de Grañén (†1459), mosteiro de San Pedro de Siresa.
Sartego de Santiago conducido cabo da raíña Lupa, 2.ª metade séc. XV, Paolo de San Leocadio, igrexa de Sant Jaume de Vila-real.
Os discípulos de Santiago e a raíña Lupa perante o corpo de Santiago, c. 1480, Keresztény Múzeum (Museo Cristián) de Esztergom.
Translación do corpo de Santiago por diante do pazo da raíña Lupa, 1480-1490, Martín Bernat, Museo do Prado de Madrid.
A raíña Lupa, finais séc. XV, museo da catedral de Astorga.
O corpo de Santiago é levado onda a raíña Lupa, 1506, Marx Reichlich, Coleccións de Pinturas do Estado de Baviera.
A raíña Lupa perante a translación do corpo de Santiago, comezos séc. XVI, retablo plateresco da igrexa de Santa María la Real de Sasamón.
O corpo de Santiago no pazo da raíña Lupa, 1.º cuarto séc. XVI, Mestre de Astorga, Museo Lázaro Galdiano de Madrid.
O Corpo de São Tiago conduzido ao Paço da Rainha Loba, 1520-1530, Mestre da Lourinhã, Museu Nacional de Arte Antiga de Lisboa.
A raíña Lupa vendo pasar o corpo do Apóstolo Santiago, 1.ª metade séc. XVI, Museo das Peregrinacións e de Santiago.
Bautismo da raíña Lupa polo apóstolo Santiago, séc. XVII, atribuído a Francisco Martín, igrexa de Santiago de Ávila.
Os discípulos de Santiago piden axuda á raíña Lupa para enterrar o corpo, séc. XVII, Pablo Camino, igrexa de Santiago de Ávila.

Notas

↑ Eladio Rodríguez atribúe a esta lenda a orixe do dito popular "Boi bravo, vente ó carro, que o manda o Señor Santiago" (Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo 1958-1961, s. v. boi).
↑ Senén, Felipe (2016-06-05). "O "Bosque de Galicia": os bosques animados, Libredón, Ilicino....". La Opinión de A Coruña (en castelán). Consultado o 2020-12-20.
↑ Xoán Ramiro CUBA, Xosé MIRANDA e Antonio REIGOSA (1999). Dicionario dos seres míticos galegos. Vigo. p. 212.
↑ Gago Mariño, Manuel. "Hai unha muller no corazón mítico de Galicia (Raíña Lupa).". Twitter (fío). Consultado o 09/03/2023.
↑ "«A Raíña Lupa» de Fernando Arias". La Voz de Galicia (en castelán). 2 de xullo de 2016. Consultado o 22 de decembro de 2020.

Véxase tamén

Bibliografía

Xoán Ramiro CUBA, Xosé MIRANDA e Antonio REIGOSA (1999). Dicionario dos seres míticos galegos. Vigo: Edicións Xerais de Galicia. p. 212. ISBN 84-8302-363-6.

Outros artigos

[1] Eladio Rodríguez atribúe a esta lenda a orixe do dito popular "Boi bravo, vente ó carro, que o manda o Señor Santiago" (Diccionario enciclopédico gallego-castellano, Galaxia, Vigo 1958-1961, s. v. boi).

[2] Senén, Felipe (2016-06-05). "O "Bosque de Galicia": os bosques animados, Libredón, Ilicino....". La Opinión de A Coruña (en castelán). Consultado o 2020-12-20.

[CUBA52-3] Xoán Ramiro CUBA, Xosé MIRANDA e Antonio REIGOSA (1999). Dicionario dos seres míticos galegos. Vigo. p. 212.

[4] Gago Mariño, Manuel. "Hai unha muller no corazón mítico de Galicia (Raíña Lupa).". Twitter (fío). Consultado o 09/03/2023.

[5] "«A Raíña Lupa» de Fernando Arias". La Voz de Galicia (en castelán). 2 de xullo de 2016. Consultado o 22 de decembro de 2020.

[1]