Lista de faraóns

As listas de faraóns modernas están baseadas en rexistros históricos, incluídas antigas listas de reis exipcios e historias posteriores, como a "Aegyptiaca" de Manetón, así como evidencias arqueolóxicas. Respecto a fontes antigas, exiptoólogos e historiadores reclaman precaución respecto da credibilidade, exactitude e exhaustividade destas fontes, moitas das cales fixéronse moito despois dos reinados que informan.^[4] Un problema adicional é que as antigas listas de reis adoitan estar danadas, ou son inconsistentes entre elas e/ou selectivas.

Coñécense as seguintes listas de reis (xunto coa dinastía na que foron creados)):^[5]

• Lista real da tumba de Den (I dinastía); atopado nun selo cilíndrico na tumba de Den. Enumera a todos os reis da I Dinastía desde Narmer ata Den co seu Nome de Horus.
• Pedra de Palermo (V dinastía); tallada nunha lousa de olivina-basalto. Rota en anacos e polo tanto incompleta.
• Lista real de Gizeh (VI dinastía); escrita con tinta vermella, verde e negra en xeso e madeira de cedro. Moi selectiva.
• Pedra Saqqara Sur (VI dinastía); tallada nunha lousa de basalto negro. Moi selectiva.
• Lista de reis de Karnak (XVIII dinastía); tallada en pedra calcaria. Moi selectiva.
• Lista Real de Abidos de Seti I (XIX dinastía); tallada en pedra calcaria. Moi detallado, pero omitindo o Primeiro Período Intermedio.
• Lista real de Abidos de Ramesses II (XIX dinastía); tallada en pedra calcaria. Moi selectiva.
• Lista real de Saqqara (XIX Dinastía), tallada en pedra calcaria. Moi detallada, pero omite a maioría dos reis da I Dinastía por razóns descoñecidas.
• Lista real de Turín (XIX Dinastía); escrita con tinta vermella e negra en papirus. É probable que sexa a lista real máis completa da historia, hoxe danada.
• A Aegyptiaca de Manetón (período grego); posiblemente escrito sobre papiro. Os escritos orixinais perdéronse a día de hoxe e moitas anécdotas asignadas a certos faraóns parecen ficticias.

O Baixo Exipto estaba xeográficamente composto polo norte do río Nilo e polo delta do Nilo. A seguinte lista pode estar incompleta:

Aquí se reagrupan gobernantes predinásticos do Alto Exipto pertencentes ao período tardío Naqada III, ás veces descrito informalmente como Dinastía 0.

A seguinte lista de gobernantes predinásticos pode estar incompleta. Dado que estes reis preceden a Primeira Dinastía, agrupáronse como "Dinastía 0".

O Primeiro período dinástico de Exipto esténdese entre o 3150 e o 2686 a.C.

A Primeira dinastía gobernou entre o 3150 e o 2890 a.C..

A Segunda dinastía gobernou desde o 2890 a.C. ata o 2686 a.C.

O Antigo Reino de Exipto é o punto de Exipto que sucedeu ao Período arcaico de EXipto e precede ao problemático primeiro período intermedio. O reino gobernou entre o 2686 a.C. e o 2181 a.C.

A Terceira dinastía gobernou entre o 2686 a.C. e o 2613 a.C.

A cuarta dinastía gobernou desde o 2613 a.C. ao 2498 a.C.

A quinta dinastía gobernou do 2498 a.c. ao 2345 a.C.

A sexta dinastía gobernou do 2345 a.c. ao 2181 a.C.

O Primeiro Período Intermedio (2181–2060 a.C.) é un período de desorde e caos entre o final do Antigo Reino e a chegada do Reino Medio.

O Antigo Reino derrubouse rapidamente despois da morte de Pepi II Neferkare. Reinou durante máis de 64 anos e probablemente ata 94 anos, máis que calquera monarca da historia. Os últimos anos do seu reinado estiveron marcados pola ineficacia debido á súa avanzada idade. A unión dos dous reinos caeu e os líderes rexionais tiveron que facer fronte á fame resultante.

Os reis das VII e VIII dinastías, que representaron aos sucesores da VI dinastía, intentaron manter algún poder en Menfis, pero debían gran parte del a poderosos nomarcas. Logo de 20 a 45 anos, foron derrocados por unha nova liña de faraóns con sede en Heracleópolis Magna. Algún tempo despois destes eventos, unha liña rival con sede en Tebas se revolveu contra os seus señores do norte e o Alto Exipto. Ao redor do 2055 a.C., Mentuhotep II, o fillo e sucesor do faraón Intef III derrotou aos faraóns Herakleopolitanos e uniu as dúas Terras, iniciando así o Reino Medio.

A VII e VIII Dinastías gobernou aproximadamente entre 20 e 45 anos (posiblemente entre 2181 e 2160 a. C.). A compoñen numerosos reis efémeros que rexían de Menfis sobre un Exipto posiblemente dividido e, en todo caso, só posuían un poder limitado debido ao sistema efectivamente feudal ao que evolucionou a administración. A seguinte lista está baseada na Lista Real de Abidos que data do reinado de Seti I e tomada da 'Handbuch der ägyptischen Königsnamen' de Jürgen von Beckerath^[55] así como da última reconstrución de Kim Ryholt do canon de Turín, outra lista de reis que data da Época de Ramesside.^[56]

A Novena dinastía^[60] gobernou dende o 2160 a.c. ata o 2130 a.C. A lista real de Turín ten 18 faraóns que reinaron nas novena e décima dinastías. Destes, faltan doce nomes e catro son parciais.^[60]

A X dinastía foi un grupo local que controlou o Baixo Exipto que gobernou entre o 2130 a.c. e o 2040 a.C.

A XI dinastía era un grupo local con raíces no Alto Exipto que gobernou entre o 2134 e o 1991 a.C. A XI dinastía tivo a súa orixe nunha dinastía de nomarcas tebanos que servían aos faraóns da VIII, IX e X dinastías.

Os sucesores de Intef o vello, comezando por Mentuhotep I, independizáronse dos seus señores do norte e finalmente conquistaron Exipto baixo o reinado de Mentuhotep II.

O Reino Medio (2060–1802 a.C.) é o período que vai desde o final do Primeiro período intermedio ata o comezo do segundo período intermedio. Ademais da Duodécima Dinastía, algúns estudosos inclúen a Once, a décimo terceira e a décimo cuarta dinastías do Reino Medio. O Reino Medio destaca pola expansión do comercio fóra do reino que se produciu durante este tempo.

A segunda parte da XI Dinastía considérase como parte do Reino Medio de Exipto.

A XII dinastía gobernou desde o 1991 a.C ata o 1802 a.C.

A posición dun posible gobernante adicional, Seankhibtawy Seankhibra, é incerta. Pode ser un rei efémero, ou unha variante do nome dun faraón da XII ou XIII dinastía.

O Segundo Período Intermedio (1802-1550 a.C.) é un período de desorde entre o final do Reino Medio e o comezo do Novo Reino . É o máis coñecido, a partir de cando os Hicsos, cuxo reinado formou parte da XV Dinastía, fixeron a súa aparición en Exipto.

A X dinastía foi moito máis débil que a XII Dinastía e non foi quen de soster as dúas terras de Exipto. Xa no inicio da dinastía, c. 1805 a.C. ou cara a metade dela no c. 1710 a.C., a familia gobernante provincial en Xois, situada nos pantanos do Delta do leste, separouse da autoridade central para formar a Cananea XIV dinastía.

Os Hicsos fixeron a súa primeira aparición durante o reinado de Sobekhotep IV, e ao redor de 1720 a.C. tomaron o control da cidade de Avaris (a moderna Tell El-Dab'a/Khata'na), conquistando o reino da XIV dinastía. Nalgún momento arredor do 1650 a.C. Hicsos, quizais dirixidso por Salitis o fundador da XV Dinastía, conquistaron Menfis, terminando así a XIII dinastía. O baleiro de poder no Alto Exipto resultante do colapso da XIII dinastía permitiu que a XVI dinastía declarase a súa independencia en Tebas, só para ser invadida polos faraóns Hicsos pouco despois.

Posteriormente, cando os Hicsos se retiraron do Alto Exipto, a casa gobernante exipcia nativa en Tebas erixíuse como a XVII dinastía. Esta dinastía co tempo levou aos Hicsos de volta a Asia baixo Seqenenre Tao, Kamose e finalmente Ahmose, primeiro faraón do Novo Reino.

A XIII dinastía (seguindo a Lista real de Turín) gobernou desde o 1802 a.C. ata arredor do 1649 a.C. e durou 153 ou 154 anos segundo Manetón. Esta táboa debería contrastarse cos reis coñecidos da XIII dinastía.

A posición dos seguintes faraóns é incerta:

A XIV Dinastía era un grupo local do Delta do Leste, con sede en Avaris, ^[82] que gobernou desde o 1805 a.C. ou c. 1710 a.C. ata arredor do 1650 a.C. A dinastía comprendía moitos gobernantes con nomes semíticos occidentais e polo tanto crese que tiña orixe cananeo. Segundo Ryholt, non obstante, esta reconstrución da dinastía é moi debatida coa posición dos cinco faraóns que precederon a Nehesy grandemente discutida.

A posición e identidade dos seguintes faraóns é incerta:

A Lista real de Turín fornece nomes adicionais, ningún deles comprobado máis alá da lista.

A XV dinastía xurdiu de entre os Hicsos chegados do Crecente fértil para establecer un goberno de curta duración sobre gran parte da rexión do Nilo e gobernou a partir de 1674 a.C. ata 1535 a.C.

O segundo período intermedio pode incluír unha dinastía independente reinante sobre Abidos a partir de c. 1650 a.C. ata o 1600 a.C.^[84][85][86] Catro faraóns testemuñados poden atribuirse á dinastía de Abidos, móstranse aquí sen ter en conta a súa orde (descoñecida) cronolóxica:

A XVI dinastía foi unha dinastía nativa de Tebas xurdida do colapso da XIII dinastía baseada en Memphis c. 1650 a.C. e finalmente conquistada pola XV dinastía de Hicsos c. 1580 a.C. A XVI dinastía só dominou sobre o Alto Exipto.

A XVI Dinastía tamén pode ter comprendido os reinados dos faraóns Sneferankhre Pepi III^[91] e Nebmaatre. A súa posición cronolóxica é incerta.^[88][89]

A XVII dinastía baseouse no Alto Exipto e gobernou entre 1650 e 1550 a.C.:

Os inicios da XVII Dinastía tamén puido incluír o reinado do faraón Nebmaatre, cuxa posición cronolóxica é incerta.^[75]

O Novo Reino (1550–1077 BC) é o período que abrangue a XVIII, a XIX e a XX dinastía exipcia, do século XVI a.C. ao XI a.C., entre o Segundo Período Intermedio e o Terceiro Período Intermedio.

A través do dominio militar no estranxeiro, o Novo Reino viu a maior extensión territorial de Exipto. Expandíase moi lonxe cara a Nubia no sur e ocupou amplos territorios no Próximo Oriente. Os exércitos exipcios loitaron cos exércitos hititas ploo control da actual Siria.

Tres dos faraóns máis coñecidos do Novo Reino son Akhenatón, tamén coñecido como Amenhotep IV, cuxo culto en exclusiva a Atón adoita interpretarse como a primeira forma de monoteísmo, Tutankhamon coñecido polo descubrimento da súa tumba case intacta, e Ramesses II que intentou recuperar os territorios das modernas Israel / Palestina, Líbano e Siria que foran conquistados pola XVIII Dinastía. A súa reconquista provocou a Batalla de Qadesh, onde liderou os exércitos exipcios contra o exército do rei hitita Muwatalli II.

A XVIII dinastía gobernou a partir do c. 1550 a 1292 a.C.:

a XIX dinastía gobernou desde o 1292 a.C. ao 1186 a.C. e inclúe a un dos grandes faraóns: Ramsés II o Grande.

A XX dinastía gobernou do 1190 a.C. ao 1077 a.C.:

O Terceiro Período Intermedio (1077–664 BC) marcou o final do Novo Reino despois do colapso do imperio exipcio. Gobernou un certo número de dinastías de orixe Libia, dando a este período o nome alternativo de período libio.

A XXI dinastía tiña a súa sede en Tanis e era un grupo relativamente débil. Teoricamente eran gobernantes de todo Exipto, pero na práctica a súa influencia limitábase ao Baixo Exipto. Gobernaron dende o 1069 a.C. ata o 943 a.C.

Aínda que oficialmente non eran faraóns, os Sumos Sacerdotes de Amón en Tebas foron os gobernantes de facto do Alto Exipto durante a XXI dinsatía e XXII dinastía, escribindo os seus nomes en cartuchos e sendo enterrados nas tumbas reais.

Os faraóns da XXII dinastía foron libios, gobernando entre o 943 a.C. e o 728 a. C.:

A XXIII Dinastía foi un grupo local, novamente de orixe Libia, con sed en Herakleópolis e Tebas que gobernaron desde o 837 a.C ata o 735 a.C.:

Rudamun foi sucedido en Tebas por un gobernante local:

A XXIV dinastía foi unha dinastía rival de curta duración situada no delta occidental ( Sais, con só dous faraóns gobernando dende o 732 a.C. ata o 720 a C.).

Os nubios invadiron o Baixo Exipto e tomaron o trono de Exipto baixo o reinado de Piye aínda que xa controlaban Tebas e o Alto Exipto nos primeiros anos do reinado de Piye. A conquista de Piye do Baixo Exipto estableceu a XXV dinastía que gobernou ata o 656 a.C.

Finalmente regresaron a Nubia, onde estableceron un reino en Napata (656-590) e, máis tarde, a Meroë (590 a.C. - 500 d.C.).

A Baixa Época transcorre entre o 664 a.C. e o 332 a.C., e inclúe períodos de dominio por exipcios nativos e persas.

A XXVI dinastía gobernou entre o 664 a.C. e o 525 a.C.^[101]

O fillo e sucesor de Necho I, Psamtik I, conseguiu reunificar Exipto e é normalmente considerado como o fundador da Vixésimo Sexta Dinastía.

Exipto foi conquistado polo Imperio Persa no 525 a.C. e constituíu unha satrapía como parte deste imperio ata o 404 a.C. Os Xás aqueménidas foron recoñecidos como faraóns nesta época, formando a XXVII Dinastía:

A vixésimo oitava dinastía durou só 6 anos, desde o 404 a.c. ata o 398 a.C., cun só faraón:

A XXIX dinastía gobernou desde o 398 a.C. ao 380 a.C.:

A XXX dinastía gobernou desde o ano 380 a.C. ata que Exipto volveu a estar baixo o dominio persa no 343 a.C.:

Exipto volveu a estar baixo o control dos persas aqueménidas. Despois da práctica de Manetón, os gobernantes persas do 343 a.C. ao 332 a.C. son designados ocasionalmente como a XXXI dinastía:

Os gregos macedonios baixo Alexandre o grande marcaron o inicio do período helenístico coa conquista de Persia e Exipto. Os Arxéeadas gobernaron entre o 332 a.C. e o 309 a.C.:

O segundo período helenístico, o tolemaico, gobernou Exipto desde o 305 a.C. ata que Exipto pasou a ser unha provincia de Roma antiga no 30 a.C (sempre que se sobrepoñen dúas datas, isto significa que houbo unha rexencia). O membro máis famoso desta dinastía foi Cleopatra VII, na época moderna coñecida simplemente como Cleopatra, que foi sucesivamente a consorte de Xulio César e, despois da morte de César, de Marco Antonio tendo fillos con ambos.

Cleopatra esforzouse por crear unha unión dinástica e política entre Exipto e Roma, pero o asasinato de César e a derrota de Marco Antonio frustrou os seus plans.^{[Cómpre referencia]}

Caesarion (Ptolomeo XV Philopator Philometor César) foi o último rei da Dinastía tolemaica de Exipto, e reinou xunto coa súa nai Cleopatra VII de Exipto, desde o 2 de setembro do 47 a.C. Era o fillo maior de Cleopatra VII, e posiblemente o único fillo de Xulio César, de quen foi nomeado. Entre a suposta morte de Cleopatra, o 12 de agosto do 30 a.C., ata a súa suposta morte o 23 de agosto do 30 a.C., foi nominalmente o único faraón. É tradición que foi perseguido por orden de Octavio Augusto, que se convertería no emperador romano Augusto, pero non existe evidencia histórica.^{[Cómpre referencia]}

Cleopatra VII tivo relacións co ditador romano Xulio César e co xeneral romano Marco Antonio, pero non foi ata despois do seu suicidio (despois de que Marco Antonio fose derrotado por Augusto, que máis tarde sería o emperador Augusto César, que Exipto se converteu nunha provincia da República romana no 30 a.C. Os posteriores emperadores romanos recibiron o título de faraón, aínda que exclusivamente en Exipto.

O último emperador romano en recibir o título de faraón foi Maximino Daia (reinado 311-313 d.C.).^[2][107]

Referencias

• Historia de Exipto

• J. H. Breasted, History of Egypt from the Earliest Time to the Persian Conquest, 1909
• J. Cerny, 'Egypt from the Death of Ramesses III to the End of the Twenty-First Dynasty' in The Middle East and the Aegean Region c.1380–1000 BC, Cambridge University Press, ISBN 0-521-08691-4
• Clayton, Peter A. (1995). Chronicle of the Pharaohs: The Reign-by-Reign Record of the Rulers and Dynasties of Ancient Egypt. The Chronicles Series (Reprinted ed.). London: Thames and Hudson. ISBN 978-0-500-05074-3. 
• Dodson, Aidan and Hilton, Dyan. The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. 2004. ISBN 0-500-05128-3
• Sir Alan Gardiner Egyptian Grammar: Being an Introduction to the Study of Hieroglyphs, Third Edition, Revised. London: Oxford University Press, 1964. Excursus A, pp. 71–76.
• Nicolas Grimal, A History of Ancient Egypt, (Blackwell Books: 1992)
• Murnane, William J. Ancient Egyptian Coregencies, Studies in Ancient Oriental Civilization. No. 40. The Oriental Institute of the University of Chicago, 1977
• Michael Rice, Who's Who in Ancient Egypt, Routledge 1999
• Ryholt, Kim & Steven Bardrum. 2000. "The Late Old Kingdom in the Turin King-list and the Identity of Nitocris." Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde 127
• Shaw, Garry. The Pharaoh, Life at Court and on Campaign, Thames and Hudson, 2012.
• Toby A. H. Wilkinson, Early Dynastic Egypt, Routledge 1999, ISBN 0-415-18633-1
• Verner, Miroslav,The Pyramids – Their Archaeology and History, Atlantic Books, 2001, ISBN 1-84354-171-8
• Egypt, History & Civilisation By Dr. R Ventura. Published by Osiris, PO Box 107 Cairo.

• Xenealoxía real exipciaArquivado 07 de abril de 2009 en Wayback Machine.
• Manetón e a lista de faraóns Revisión de diferentes listas primarias de reis
• Chronology Table - 0 Dynasty&History Period, by Dariusz Sitek Multi-páxinas da lista de faraóns en diferentes listas de faraóns, sen os reis deuses, en xeróglifos exipcios e ingleses
• Egyptian Journey 2003: Historia: Listas de faraóns Textos de hipervínculo das listas de faraóns de Manetón, Abidos e Turín, sen os reis-deuses
• Exipto dixital para universidades
• Lista de todas as mulleres faraoas Arquivado 18 de xaneiro de 2020 en Wayback Machine.