Dinastía XVIII de Exipto

A próspera XVIII dinastía componse de catorce, ou quince faraóns, case todos bastante ben documentados, fundouna Ahmose I, o irmán ou fillo de Kamose, o último gobernante da XVII dinastía. Ahmose rematou a campaña para expulsar aos gobernantes de Hicsos. O seu reinado é visto como o fin do Segundo período intermedio de Exipto e o comezo do Reino Novo. Ahmose foi sucedido polo seu fillo, Amenhotep I, cuxo reinado foi relativamente tranquilo.^[2]

Amenhotep I probablemente non deixou ningún herdeiro masculino e o seguinte faraón, Thutmose I, parece estar relacionado coa familia real a través do matrimonio. Durante o seu reinado, as fronteiras do imperio de Exipto alcanzaron a súa maior extensión, estendéndose no norte ata Karkemish no Éufrates e no sur ata Kurgus máis alá da cuarta catarata do Nilo. Thutmose I foi sucedido por Thutmose II e a súa raíña, Hatshepsut, que era filla de Thutmose I. Despois da morte do seu marido e un período de rexencia para o seu fillastro menor (que despois se convertería en faraón como Thutmose III) Hatshepsut converteuse en faraón por si mesma e gobernou durante máis de vinte anos.

Thutmose III, que se coñece como o maior faraón militar da historia, tivo un longo reinado despois de converterse en faraón. Tivo unha segunda rexencia na súa vellez co seu fillo Amenhotep II. Amenhotep II foi sucedido por Thutmose IV, que á súa vez foi seguido polo seu fillo Amenhotep III, cuxo reinado é visto como o punto álxido desta dinastía. Amenhotep III realizou programas de construción a grande escala, cuxa medida só se pode comparar cos do reinado moito máis longo de Ramsés II durante a XIX Dinastía.^[3]

Pode que Amenhotep III compartise o trono ata doce anos co seu fillo Amenhotep IV. Hai moito debate sobre esta correxencia proposta, con diferentes expertos considerando que houbo unha longa rexencia, unha curta ou ningunha.

No quinto ano do seu reinado, Amenhotep IV cambiou o seu nome por Akhenatón (ꜣḫ-n-jtn, "Efectivo para Atón") e trasladou a súa capital a Amarna, a que chamou Akhetatón. Durante o reinado de Akhenatón, Atón ( jtn, o disco solar) converteuse, en primeiro lugar, na divindade máis destacada, e finalmente chegou a ser considerado o único deus.^[4] Se isto equivalía a un verdadeiro monoteísmo segue a ser obxecto de debate dentro a comunidade académica. Algúns afirman que Akhenatón creou un monoteísmo, mentres que outros sinalan que só se suprimiu un culto solar dominante para substituilo por outro, mentres que nunca abandonou por completo ás outras deidades tradicionais.

Os exipcios posteriores consideraron este "período Amarna" como unha desgraciada aberración. Os eventos posteriores á morte de Akhenatón non están claros. Os individuos chamados Smenkhkare e Neferneferuatón ​​coñécesen, pero a súa colocación relativa e papel na historia aínda son moi debatidos. Neferneferuatón era a [[Grande Esposa Real] de Akhetatón, posteriormente chamada Nefertiti como faraón. Tutankhamón finalmente tomou o trono pero morreu novo.^[5] As súas fillas fillas, momias 317a e 317b, representan a xeración final xeneticamente relacionada da XVIII Dinastía.

Os dous últimos membros da XVIII Dinastía, Ay e Horemheb, convertéronse en gobernantes saíndo das filas de funcionarios na corte real, aínda que Ay tamén podería ser o tío materno de Akhenatón como descendente de Yuya e Tjuyu.

Ay puido casar coa Grande esposa real viúva e media irmá de Tutankhamón, Ankhesenamón, para chegar ao poder, ela non viviu moito tempo. Ay entón casou con Tey, que era orixinalmente a ama de leite de Nefertiti.

O reinado de Ay foi curto. O seu sucesor foi Horemheb, un xeneral durante o reinado de Tutankhamón a quen o faraón podería ter nomeado como o seu sucesor no caso de que non tivese fillos sobreviventes, o que sucedeu.^[6] Horemheb puido quitar o trono a Ay nun golpe de Estado. Aínda que o fillo ou fillastro de Ay Nakhtmin foi nomeado como príncipe herdeiro do seu pai/padrasto, Nakhtmin parece que morreu durante o reinado de Ay, deixando a oportunidade a Horemheb para reclamar o trono a continuación.

Horemheb tamén morreu sen fillos que o sobreviviran, designando o seu visir, Pa-ra-mes-su, como herdeiro. Este visir subiu ao trono no 1292 a.C. como Ramsés I, e foi o primeiro faraón da XIX Dinastía.

Este exemplo, á dereita, representa a un home chamado Ay que alcanzou as maiores posicións relixiosas de Segundo Profeta de Amón e Sumo Sacerdote de Mut en Tebas. A súa carreira floreceu durante o reinado de Tutankhamón, cando se fixo a estatua. Os cartuchos do faraón Ay, o sucesor de Tutankhamón que aparece na estatua, foron un intento dun artesán de "actualizar" a escultura.^[7]

A datación por radiocarbono suxire que a XVIII Dinastía puido comezar uns anos antes que a data convencional de 1550 a.C. O intervalo de datas de radiocarbono para o seu comezo é 1570-1544 a.C., o punto medio dos cales é o 1557 a.C.^[8]

Modelo:Vexase tamén

Os nomes dos faraóns que figuran a continuación son os helenizados, os máis comúns, seguidos das transcricións en galego dos seus títulos: o Nome de Trono ou de Nesut-Bity, e o Nome de nacemento ou de Sa-Ra, os máis utilizados por estes faraóns en inscricións e monumentos.

Amosis I, Nebpehtyra Ahmose

Fillo do rei Seqenenra da XVII Dinastía, foi o liberador de Exipto, que levaba uns cen anos parcialmente dominado polo pobo asiático dos hicsos. Gobernou 25 anos, durante os cales puido restaurar o sistema político anterior á conquista hicsa, así como protexer as fronteiras con numerosas fortalezas.

Amenofis I, Dyeserkara Amenhotep

Fillo do anterior. Os seus 21 anos de reinado foron de continuidade respecto dos do seu pai. Emprendeu algunhas campañas en Nubia e desenvolveu unha importante actividade arquitectónica, que lle valeu ser considerado o fundador do poboado de construtores de tumbas de Deir el-Medina.

Thutmose I, Aajeperkara Thutmose

Descoñécense os lazos que o unían ao seu antecesor (fillo natural, xenro, cuñado...) Tívose que casar cunha princesa real para poder lexitimar o seu ascenso ao trono. Gobernou durante uns 13-15 anos, nos que converteu o país nunha superpotencia mundial, conquistando toda a Siria-Palestina e chegando á cuarta catarata en Nubia. Fundou o Val dos Reis e, foi en definitiva, un dos máis grandes faraóns da historia.

Thutmose II, Aajeperenra Thutmose

Fillo do anterior cunha esposa secundaria. Descoñécese o tempo exacto do seu reinado, que oscila entre 3 e 13 anos. Deixou abandonado o goberno de país a favor da súa grande esposa real e dos seus ministros, e parece ser que foi un faraón moi inactivo, que pasou sen pena nin gloria.

Hatshepsut, Maatkara Hatshepsut

Esposa do anterior e quinta gobernante da XVIII dinastía reinou de c. 1479 a. C. a 1457 a. C.^[9]. Era a filla nacida de Thutmose I coa súa grande esposa real, e xa que logo, a única portadora da lexitimidade. É un dos personaxes máis atractivos de Exipto polo feito de coroarse raíña-faraón á morte do seu marido, e establecer unha correxencia co lexítimo faraón durante 20 anos. Foi unha gran construtora, que soubo rodearse de homes eficaces, pero deu excesivos poderes ao clero de Amón.

Thutmose III, Menjeperra Thutmose

Fillo de Thutmose II e dunha concubina real. Tivo que compartir o trono coa súa tía-madrasta durante 20 dos 54 anos do seu reinado. Á morte de Hatshepsut, borrou todo rastro da súa memoria e usurpou os seus monumentos, pasou á historia como o "Napoleón exipcio", polas súas vitoriosas campañas asiáticas e africanas, que o converteron no faraón máis importante xamais nado e no terror dos demais pobos. Durante o seu reinado, Exipto alcanzou a súa máxima expansión territorial.

Amenofis II, Aajeperura Amenhotep

Fillo do anterior. Proseguiu o ronsel de gloria do seu pai con excelentes resultados, pero se negou a seguir avanzando nas conquistas, conformándose con ter baixo o seu poder Nubia e toda Siria. Reinou preto de 26 anos, nos que logrou manter o país na cima e no centro de todo o mundo coñecido.

Thutmose IV, Menjeperura Thutmose

Fillo do anterior. Os seus 10 anos de reinado consagrounos a manter as cousas como estaban, e asinando beneficiosos tratados de paz con Mitanni e Babilonia. Non habería máis conquistas exipcias, era o tempo de recoller o sementado. Thutmose IV foi o primeiro dos faraóns que comezou a afastarse perceptiblemente dos todopoderosos sacerdotes de Amón, establecendo como alternativa o culto solar.

Amenofis III, Nebmaatra Amenhotep

Fillo do anterior. É, por excelencia, o faraón máis poderoso do mundo e de toda a dinastía, e sen dúbida o monarca máis rico da época. Encargouse de enriquecer como nunca o estado grazas ás conquistas dos seus antecesores. O seu longo reinado de 38 anos consagrouno a unha intensa actividade construtora, só superada por Ramsés II. Ao final do seu reinado é deificado en vida e implantou o culto a Atón, o disco solar, como claro opoñente a Amón, comezando as tensións internas.

Akhenatón, Neferjeperura Amenhotep, ou Neferjeperura Akhenaton

Fillo do anterior, coroouse como Amenhotep IV pero cambiou o seu nome durante o cuarto ano de reinado. O seu reinado é único na historia, por implantar por primeira vez un culto monoteísta ao redor de Atón e suprimir en maior ou menor grao o resto de credos, en especial o do deus Amón. Cambiou a capital de Tebas a Ajetatón, fundada por el mesmo, e ignorou as ameazas exteriores. Nos seus 17 anos de reinado perdeuse o imperio exterior exipcio e todas as posesións sirias debido ás conquistas hititas.

Neferneferuatón, Anjetjeperura Neferneferuatón

Nome que tomou a grande esposa real de Akhenaton, a bela Nefertiti, e tamén nome co que se designou ao primeiro correxente de Akhenaton. Como ás veces aparece co nome dunha muller, pensouse que Nefertiti foi ascendida ao rango de correxente, igual que Hatshepsut, conservando o seu título de Neferneferuatón.

Semenkhkare, Anjjeperura Semenkhkare

Foi o último correxente de Akhenaton, durante o espazo dos seus últimos anos de reinado. Descoñécese todo acerca deste rei pantasma, e chegouse a pensar que non é máis que a raíña Nefertiti con outro nome. Fóra home ou muller, o certo é que tras a morte de Akhenaton parece que gobernou en solitario uns meses máis, nos que ao parecer xa comezaron os contactos cos sacerdotes de Amón. O soño de Akhenaton finalizara.

Tutankhamón, NebjeperuraTutankhamon

Posiblemente fose fillo de Akhenaton (Akenatón) e dunha esposa secundaria de nome Kiya. Foi un rei-neno manexado polos grandes personaxes da corte. Os seus 10 anos de reinado foron moi intensos no sentido de que se tratou de recuperar todo o perdido durante a época herética de Akhenaton: Tebas recuperou a capitalidade, Amón volveu ser a cabeza do panteón, restauráronse todos os monumentos... Tras a súa prematura morte, extinguiuse definitivamente a liñaxe real descendente de Ahmose.

Ay, Jeperjeperura Ay

O visir de Tutankhamon (Tutankamón), un dos personaxes máis importantes da corte. Era o irmán da raíña Tiy, a esposa principal de Amenhotep III, e quizais fose o pai de Nefertiti. Xa era de moi avanzada idade cando logrou o ansiado trono, e só gobernou 4 anos, que ao parecer foron de continuidade cos do seu mozo antecesor.

Horemheb, Dyeserjeperura Horemheb

Considerado por algúns o fundador da dinastía seguinte, este xeneral casou coa filla de Ai e medio-irmá de Nefertiti para lexitimar o seu ascenso ao trono. O seu reinado foi duns 27 anos, nos que se encargou de suprimir os nomes de Akhenatón, Smenkara, Tutankhamón e Ai, mostrándose como o sucesor de Amenhotep III. Tivo numerosas actividades bélicas, e recuperou parte do sur de Palestina, pero xamais se volvería a alcanzar a expansión lograda por Thutmose I e III.

O sucesor de Horemheb foi o seu visir, o ancián Paramesu, quen tomou o nome de Ramsés I e foi fundador da Dinastía XIX.

Nomes transcritos dos epígonos de Manetón e xeroglíficos coetáneos.

• Entre paréntese a orde real, seguido do número de anos de reinado asignados.
• Algúns epígonos de Manetón inclúen na dinastía XVIII varios faraóns da dinastía XIX.
• Referencias: W. G. Waddell: Manetho; Cambridge, 1940.

Cronoloxía estimada polos seguintes exiptólogos:

• Primeiro faraón: Ahmose
  • 1570-1546 (Wente)
  • 1569-1545 (Redford)
  • 1554-1529 (Parker)
  • 1552-1527 (Hornung)
  • 1552-1526 (Grimal)
  • 1550-1525 (Reeves, Arnold, von Beckerath, Shaw, Kitchen)
  • 1549-1524 (Dodson)
  • 1540-1525 (Malek)
  • 1540-1515 (Aldred)
  • 1539-1514 (Krauss, Murnane)
  • 1530-1504 (Helck)
• Último faraón: Horemheb
  • 1343-1315 (Redford)
  • 1335-1308 (Gardiner, Arnold)
  • 1335-1304 (Parker)
  • 1334-1306 (Hornung)
  • 1333-1305 (O'Connor)
  • 1328-1298 (Dodson)
  • 1327-1295 (Kitchen)
  • 1326-1299 (Aldred)
  • 1323-1295 (British Museum, Grimal, Lehner, Málek, Shaw)
  • 1321-1294 (von Beckerath)
  • 1321/19-1292/91 (Wente)
  • 1319-1292 (Krauss, Murnane)
  • 1305-1292 (Helck)
• Véxase: Dinastías de Exipto: Cronoloxía comparada

• Xenealoxía, Faraóns e Reinos: XVIII Dinastía de Exipto Arquivado 30 de novembro de 2007 en Wayback Machine.