O punjabi^[2] (nome local: ਪੰਜਾਬੀ / pañjābī ou پنجابی / panjābī) é unha lingua indoeuropea da rama das linguas indoiranias falada na India (rexión do Punjab) e no Paquistán, por preto de 100 millóns de falantes (entre todos os dialectos; ese número pode ser ben máis pequeno de excluírmos certos dialectos); deriva de prácritos, como o hindi, pero é máis arcaico, e, xa que logo, máis irregular que este.

Para a súa escritura emprega principalmente o semisilabario gurmukhî, así como o devanágari ou o alfabeto árabe na súa variante persa.

Esta lingua sería, co hindi, a lingua nai do romaní, a lingua dos xitanos. O panjabiano é unha lingua con acento de altura, á maneira do sánscrito outrora, e funciona con tres entoacións. É unha das poucas linguas indoarias modernas dese tipo.

O punjabi actual

Na India, o punjabi é unha das 22 linguas con estatuto oficial da India. É a primeira lingua oficial do Punjab e do Estado do Territorio da Unión (Union Territory State) Chandigar (Chandigarh)) e a segunda lingua oficial de Hariana (Haryana), Estado de Himachal (mal chamado Himachal Pradesh, xa que pradesh quere dicir estado, país) e Delhi. no Paquistán, o punjabi é a lingua provincial do Punjab (Paquistán), a principal provincia paquistaniana.

Entre os escritores modernos en lingua punjabi de nacionalidade paquistaniana, destacan:

Algúns coñecidos poetas modernos do Punjab indio son:

Fonoloxía

**Vogais**
	Anterior	Case anterior	Central	Case posterior	Posterior
pechada	iː				uː
semipechada	eː	ɪ		ʊ	oː
media			ə
semiaberta	ɛː				ɔː
aberta			aː

A lingua punjabi tamén conta con vogais nasalizadas.

**Consoantes**
		Bilabial	Labiodental	Dental/ Alveolar	Retroflexa	Palatal	Velar	Glotal
Nasal		m		n	ɳ	ɲ	ŋ
Oclusiva e africada	xorda	p		t̪	ʈ	ʧ	k
	aspirada xorda	pʰ		t̪ʰ	ʈʰ	ʧʰ	kʰ
	sonora	b		d̪	ɖ	ʤ	g
Fricativa			(f)	s (z)		(ʃ)		ɦ
Vibrante				ɾ	ɽ
Aproximante			ʋ	l	ɭ	j

Gramática punjabi

Punjabi; ਪੰਜਾਬੀ ou پنجابی
Pronuncia:	pañjābī, panjābī
Falado en:	Paquistán, India, e noutros países con inmigrantes punjabis.
Rexións:	Punjab
Total de falantes:	104 millóns (aprox.)
Posición:	10
Familia:	Indoeuropea; Indoirania; Indoaria; Punjabi
Escrita:	Gurmukhi, Shahmukhi
Status oficial
Lingua oficial de:	Punjab, Haryana, Chandigarh e Delhi.
Regulado por:	sen regulador oficial
Códigos de lingua
ISO 639-1:	pa
ISO 639-2:	pan
ISO 639-3:	varios:; pan — Punjabi (xenérico); pnb — Punjabi (oeste); pmu — Punjabi (Mirpuri); lah — Landés
Mapa
Status
	; O punjabi está clasificado como "en estado seguro" polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO

Morfoloxía

Substantivos

O punjabi distingue dous xéneros, dous números, e cinco casos que son o directo, oblicuo, vocativo, ablativo e locativo/instrumental. Os dous últimos casos son basicamente vestixios na lingua actual: o ablativo só aparece no singular, en variación libre co caso oblicuo máis ablativo posposición, e o locativo/instrumental déixase só para expresións adverbiais. É posible facer unha subdivisión entre os substantivos, dividíndoos entre subclases declinables extensibles e inextensibles, cuxo remate característico é para os masculinos en -ā átono e para os femininos -ī.

Adxectivos

Os adxectivos divídense en categorías declinables e indeclinables. As declinables márcanse na súa terminación, para o xénero, número e caso do substantivo que define. En comparación, o número de terminacións dos adxectivos declinables é similar a dos substantivos aínda que máis simplificado

			Pl.	Sg.
Declin.	Masc.	Dir.	-ā	-e
	Masc.	Obl.	-e	-e, -iā̃
	Fem.		-ī	-īā̃
Indeclin.

Os adxectivos indeclinables son totalmente invariables e poden rematar tanto en consoantes coma vogais (incluíndo ā e ī ). Dir. masc. sing. (-ā) é a forma que aparece nos dicionarios.

Adxectivo declinable caṅgā "bo" en caso atributivo

		Dir.	Obl.	Voc.	Abl.	Loc./ Instr.
Masc.	Sg.	caṅgā kòṛā	caṅge kòṛe	caṅge kòṛiā	caṅge kòṛiõ	(caṅge kòṛe)
Masc.	Pl.	caṅge kòṛe	caṅgiā̃ kòṛiā̃	caṅgiā̃ kòṛio
Fem.	Sg.	caṅgī sakhī		caṅgī sakhīe
Fem.	Pl.	caṅgīā̃ sakhīā̃		caṅgīā̃ sakhīo

		Dir.	Obl.	Voc.	Abl.	Loc./ Instr.
Masc.	Sg.	caṅgā kàr	caṅge kàr	caṅge kàrā	caṅge kàrõ	caṅge kàre
Masc.	Pl.	caṅge kàr	caṅgiā̃ kàrā̃	caṅgiā̃ kàro		caṅgiā̃ kàrī̃
Fem.	Sg.	caṅgī gall		(caṅgī galle)	caṅgī gallõ	caṅgī galle
Fem.	Pl.	caṅgīā̃ gallā̃		caṅgīā̃ gallo		caṅgīā̃ gallī̃

Adxectivo indeclinable xarāb "malo" en uso atributivo (o son "x" equivale ao "j" castelán)

		Dir.	Obl.	Voc.	Abl.	Loc./ Instr.
Masc.	Sg.	xarāb kòṛā	xarāb kòṛe	xarāb kòṛiā	xarāb kòṛiõ	(xarāb kòṛe)
Masc.	Pl.	xarāb kòṛe	xarāb kòṛiā̃	xarāb kòṛio
Fem.	Sg.	xarāb sakhī		xarāb sakhīe
Fem.	Pl.	xarāb sakhīā̃		xarāb sakhīo

		Dir.	Obl.	Voc.	Abl.	Loc./ Instr.
Masc.	Sg.	xarāb kàr		xarāb kàrā	xarāb kàrõ	xarāb kàre
Masc.	Pl.	xarāb kàr	xarāb kàrā̃	xarāb kàro		xarāb kàrī̃
Fem.	Sg.	xarāb gall		(xarāb galle)	xarāb gallõ	xarāb galle
Fem.	Pl.	xarāb gallā̃		xarāb gallo		xarāb gallī̃

Notas

↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
↑ "Entrada punjabi en Digalego". Arquivado dende o orixinal o 15 de marzo de 2017. Consultado o 14 de marzo de 2017.

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

O semisilabario gurmukhî con Unicode

[1] Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.

[2] "Entrada punjabi en Digalego". Arquivado dende o orixinal o 15 de marzo de 2017. Consultado o 14 de marzo de 2017.

[2]

Lingua punjabi

Índice