Estómago

A súa forma e disposición no corpo humano veñen predispostas polo seu desenvolvemento embrionario. O estómago comeza no segundo mes de xestación coma unha simple dilatación do intestino anterior. A continuación sofre unha rotación sobre un eixo lonxitudinal, facéndose a cara esquerda do estómago anterior, e a parte dereita posterior. Por esta razón o tronco vagal do lado esquerdo, que no tórax descende polo lado esquerdo do esófago, pasa a unha localización anterior, mentres que o dereito se sitúa no estómago na parte posterior. O estómago ten ademais outra rotación sobre un eixo posterior, de tal xeito que a parte inferior, por onde continúa co duodeno, ascende colocándose á dereita, baixo o fígado. Nesa fase embrionaria o estómago ten un meso na parte posterior (mesogastrio dorsal) e outro na parte anterior (mesogastrio ventral), que chega até a porción superior do duodeno.

Ambos mesos tamén sofren as rotacións anteriores, de tal xeito que determinan unha serie de pregos no peritoneo visceral que os recobre. O mesogastrio dorsal forma o omento maior (tras fusionarse co meso do colon transverso), o que determina o peche pola parte inferior da bolsa omental. O mesogastrio ventral dá orixe ao omento menor, que se estende entre a beira dereita do estómago e a porción superior do duodeno até o fígado e a porta hepática.

O estómago sitúase na parte alta do abdome. Ocupa a maior parte da cela subfrénica esquerda. A parte de estómago que queda oculta baixo as costelas recibe o nome de triángulo de Traube, e a porción non oculta chámase triángulo de Labbé.

O cardias (extremo por onde penetra o esófago) sitáse á altura da vértebra D11, e o píloro á da L1. Porén, hai certa variación entre uns individuos e outros.

O esófago determina a incisura cardial, que serve de válvula para previr o refluxo gastroesofáxico. Cara á esquerda e arriba (baixo a cúpula diafragmática) esténdese o fondo, ocupado por aire e visible nas radiografías simples. Continúa co corpo, porción alongada que pode "pender" máis ou menos no abdome. Despois segue un traxecto máis ou menos horizontal e cara á dereita, para continuar coa porción pilórica, que consta do antro pilórico e do conduto pilórico separado do dudeno polo esfínter pilórico. Neste punto a parede engrósase de modo considerable pola presenza de abundantes fibras circulares da capa muscular que forman o esfínter pilórico.

A forma aplanada do estómago en repouso determina a presenza dunha cara anterior, visible no situs abdominis, e unha cara posterior que mira a transcavidade dos epíploons (cavidade omental), situada detrás. Así mesmo, determina a presenza dunha marxe inferior (curvatura maior) que mira abaixo e á esquerda, e unha marxe superior (curvatura menor) que mira arriba e á dereita. Como consecuencia dos xiros do estómago en período embrionario, pola curvatura maior continúa o estómago co omento (epíploon) maior, e a menor co omento (epíploon) menor.

A luz do estómago ten uns pregos de mucosa lonxitudinais, sendo os máis importantes dous paralelos e próximos á curvatura menor, que forman a canle do estómago. Os pregos diminúen no fundus e na porción pilórica.

A parede gástrica consta dunha serosa que recobre tres capas musculares (lonxitudinal, circular e oblicua, citadas desde a superficie cara á profundidade). A capa submucosa dá ancoraxe á mucosa, que consta de células que producen moco, ácido clorhídrico e enzimas dixestivos.

O estómago ten uns sistemas de fixación nos dous extremos, que quedan unidos pola curvatura menor a través do omento (epíploon) menor. A nivel do cardias existe o ligamento gastrofrénico pola parte posterior, que o une ao diafragma.

Pola parte pilórica queda unido á cara inferior do fígado polo ligamento gastrohepático, parte do tumulto menor. Estes sistemas de fixación determinan as súas relacións con outros órganos abdominais. Non obstante, debido non só aos xiros do estómago, senón tamén ao desenvolvemento embrionario do fígado, as relacións do estómago establécense a través dun espazo que queda por detrás, a cavidade omental ou transcavidade dos epíploons.

A irrigación corre a cargo de ramas da aorta abdominal. O tronco celíaco dá lugar á arteria gástrica esquerda, que percorre a curvatura menor até anastomosarse coa arteria gástrica dereita, rama da arteria hepática común (que á súa vez sae tamén do tronco celíaco); estas dúas arterias chegan a formar a coronaria gastricamente superior. Desta arteria hepática común xorde tamén a arteria gastroduodenal, que dá lugar á arteria gastroepiploica dereita que percorre a curvatura maior até anastomosarse coa arteria gastroepiploica esquerda, rama da arteria esplénica (que provén do tronco celíaco); estas forman a coronaria gástrica inferior. Esta irrigación vén complementada polas arterias gástricas curtas, procedentes da arteria esplénica, que alcanzan o fundus do estómago.

O retorno venoso é bastante paralelo ao arterial, con veas gástricas dereita e esquerda, ademais da vea prepilórica, que drenan na vea porta; veas gástricas curtas e gastroepiploica esquerda que drenan na vea esplénica; vea gastroepiploica dereita que termina na mesentérica superior. A través das veas gástricas curtas establécese unha entre o sistema da vea porta e da vea cava inferior por medio das veas da submucosa do esófago. En casos de hipertensión portal (o sangue que penetra no fígado por medio da vea porta non pode alcanzar a cava inferior, polo que se acumula retrogradamente nas veas que drenan e forman a vea porta), o sangue dilata estas anastomoses normalmente moi pequenas, dando lugar ás varices esofáxicas. Se estas varices se rompen poden provocar unha hemorraxia mortal.

A drenaxe linfática vén dada por cadeas ganglionares que percorren a curvatura maior (nódulos gastroepiploicos dereitos e esquerdos e nódulos gástricos dereito e esquerdo). Compleméntanse cos ganglios linfáticos celíacos e pilóricos. Estes ganglios teñen grande importancia no cancro gástrico, e cómpre extirpalos en caso de extensión do cancro. A extirpación faise de acordo ás barreiras ganglionares, existindo 15 grupos ganglionares. A extirpación oncolóxica sempre debe obter a última barreira ganglionar libre.

A parede do estómago está formada polas capas características de todo o tubo dixestivo: a túnica mucosa, a tea submucosa, a túnica muscular e a túnica serosa.

O estómago está controlado polo sistema nervioso autónomo, sendo o nervio vago o principal compoñente do sistema nervioso parasimpático. A acidez do estómago está controlada por tres moléculas, a acetilcolina, a histamina e a gastrina.

• Gastrite: irritación da mucosa gástrica, que adoita provocar a súa inflamación.
• Úlcera: ferida orixinada pola destrución da mucosa gástrica.
• Cancro gástrico
• Enfermidade de Menetrier