Adiós, María

Xohana Torres ofrece unha vista do mundo desde os ollos de María, unha rapaza de quince anos que actúa como protagonista-narradora. A novela presenta o mundo interior da rapaza e a súa interacción co mundo exterior. Ela é forzada a madurar prematuramente debido á perda de traballo do seu pai, debido á supresión dos tranvías na cidade de Vigo e mentres conta a súa historia en forma de monólogo cumpre quince anos. Durante a lectura aparecen un gran número de descricións que parecen intranscendentes pero reflicten o ámbito doméstico e da vila onde ocorre a narración reflectindo a clase social traballadora. O emprego do tempo está suxeito á percepción da protagonista polo que acaba con partes longas e con moito detalle e tamén con algunhas que se reducen a pequenas impresións. Os feitos seguen unha orde cronolóxica pois a novela comeza cos pais xa emigrados a Francia e é despois cando se volve atrás no tempo para compartir cos lectores acontecementos da memoria da narradora.

A estrutura externa está formada por capítulos pero tamén se pode falar doutras coma a de Manuel Forcadela, no seu libro sobre a Nova Narrativa Galega^[1] distingue dúas partes: antes da marcha dos pais (p. 59) e despois da marcha dos pais. Dentro da segunda parte Maxa fai unha subdivisión (p. 131): antes do pote do Petrigrí e despois do pote do Petigrí.

A primeira edición foi feita por Ediciones Galicia en Buenos Aires en 1971. En 1976 foi reeditada por Edicións Castrelos. En 1989 foi editada por Galaxia, e un ano despois publicouse outra edición na mesma editorial. En 2001 La Voz de Galicia vendeu Adiós, María na Biblioteca Galega 120.

• Inés María “Maxa” Briz: unha nena de quince anos que soña con ser secretaria ata que é forzada a deixar os estudos e coidar da súa familia.
• Xermán Briz (irmán máis vello): un adolescente inmerso na vida urbana que non fai caso a súa familia.
• Bruno “Kaiser” Briz (avó): aparece como o patriarca que resolve problemas e sabe de todo.
• Inés Briz (avoa): unha muller con ideoloxía anticuada, simple, pouco xusta e difícil de soportar.
• Pai (Román) e nai (Inés) de Maxa: teñen un papel secundario debido a que emigran a Francia.

O título describe o proceso polo cal pasa a protagonista ao longo do libro, en que perde o seu nome, “María”, para ser referida como “Maxa”, como explica Ana Garrido González^[2] na súa interpretación da obra.^[3]

Neste libro nada é arbitrario, e así se demostra na elección do nome “María”. Na tradición cristiá todas as mulleres son Marías e sobre todo na ditadura franquista eran comúns nomes como María Luísa ou María Dolores, que reafirmaban o poder da Igrexa, institución que prescribía pautas para o comportamento social das mulleres. Estes patróns de conduta estaban proporcionados por asociacións como a Sección Femenina e Acción Católica.

Maxa é a “María Dolorosa” que vive para os demais, deixa de lado o seu futuro, amizades e aspiracións para axudar a súa familia e nas cartas aos seus pais, que están en Francia, usa escusas para que non se preocupen. A vida dunha nena estase pouco a pouco a converter no modelo da viúva franquista que vive encerrada en catro paredes, vai comprar, vai a misa ou visita o cemiterio.

A protagonista cando fala de si mesma como virxe e muda utiliza o nome Maxa, non María. Esta duplicidade é interesante porque “María Briz” é limitado para o uso público e social mentres que “Maxa” é para o ámbito íntimo e privado; este último é o nome que se utiliza na maioría da novela. O uso do nome “María” é significado porque aparece en momentos relevantes como cando a súa profesora, Márgara, vai á casa dos Briz para dicirlles que é moi lista e debería continuar estudando abríndolle a porta ao ámbito social e laboral que non se lle permite debido á situación familiar. O título pódese referir á perda do ámbito social que converte a Maxa nunha viúva despois da emigración dos pais.

A novela presenta un bildungsroman feminino. Bildungsroman feminino é definido como novela que conta a experiencia dunha protagonista na adolescencia (ou incluso antes) ata lograr a madurez. No caso de Adiós María a protagonista, Maxa, é forzada a madurar debido a súa situación.

O status social da protagonista é o que a leva a sufrir unha dobre emigración (a marcha dos pais de Galicia a Francia despois do paso da familia do rural á cidade). O resto da familia non axuda a Maxa, pois o avó ve a situación na que se encontra a súa neta, pero decide non intervir. O irmán máis vello, Román, é privilexiado por ser home e decide que non se vai facer cargo da familia e mentres tanto a avoa Inés dille a Maxa que debe quedar na casa, abandonar os seus soños, amigas, felicidade para limpar a casa, criar o seu irmán máis novo e tamén os seus avós. Maxa describe o mundo con moito realismo aínda que, coa marcha dos pais, deixa de asistir á escola e só sae da casa por obrigacións, polo que ese mundo descrito por ela, cada vez o coñece menos. Outro punto moi importante é a idade da protagonista. É unha adolescente, e o que a diferencia doutras adolescentes é que o seu conflito interno está na ausencia dos pais e, sobre todo, da nai.

En xeral, esta novela conta cunha boa recepción e crítica. Algúns autores destacan que a novela reflicte perfectamente a traxedia da emigración, que é o punto principal da novela^[4]. Tamén, que a autora, Xohana Torres, se diferencia do estereotipo de escritora galega poeta, intimista e bilingüe, para ser considerada un modelo innovador coa súa novela Adiós María, que marca o nacemento da novela feminista monolingüe en lingua galega. Cabe destacar tamén que esta novela é unha crítica ao franquismo e trata temas como a relixión.^[5]

En 1970 recibiu o Premio Galicia de novela, outorgado polo Centro Gallego de Buenos Aires.

Outras novelas que acudiron ao certame foron O silencio redimido (de Silvio Santiago), O mesón do birollo (de Fariña Jamardo) e Xente ao lonxe de Blanco Amor que non foi aceptada.

O tema da emigración contado desde unha voz feminina xa sucedeu con Rosalía de Castro e agora sucede de novo con Adiós María. Cómpre facer unha lectura comparada destas dúas autoras como innovadoras e senlleiras do relato da emigración explicado desde unha voz e experiencias femininas e que constitúen o imaxinario de nación. Ambas as dúas tratan este tema como unha inxustiza, algo que tamén considerou o pensamento galeguista. Outro tema tratado é a vontade da muller de ser un suxeito, rompendo así co papel da muller doméstica e carente de desexos.

• Unha lectura comparada de Adiós, María - Helena González Fernández
• "Sobre a Estructura de Adiós, María" Noia, Camiño, Festa da Palabra Silenciada, 4, 1987, pp. 7–10.
• "No corenta aniversario de Xente ao lonxe" de Manuel Rodríguez Alonso
• Vilavedra, Dolores, ed. (2000). Diccionario da Literatura Galega. Obras III. Vigo: Galaxia. ISBN 84-8288-365-8. 
• Vilavedra, Dolores (2010). A narrativa galega na fin de século. Vigo: Galaxia. ISBN 9788498653151.

• Diáspora galega

• Burgoa, Juan J. (3/12/2017). "Xohana Torres Fernández" Diario de Ferrol.
• López Foxo, Manuel (17/2/2017). "De Rosalía a Xohana Torres" Arquivado 23 de abril de 2018 en Wayback Machine. Sermos Galiza.