Harns (gemeente)
Harns (Nederlânsk en offisjeel: Harlingen; Harnzersk: Harlingen) is in gemeente oan 'e noardwestlike kust fan Fryslân. De gemeente Harns hat 16.235 ynwenners (1 jannewaris 2024, boarne: CBS). Fierders hat de gemeente Harns in oerflak fan 387,67 km². Dêrfan bestiet fierwei it grutste part, 362,64 km², út oerflaktewetter, en mar 25,03 km² út lân.
| Harns | |
|---|---|
 De Noarderhaven yn Harns. | |
| flagge | wapen |
|
 Wapen fan Harns |
| lokaasje | |
.svg)
| |
| polityk | |
| lân |  Nederlân
|
| provinsje |  Fryslân
|
| boargemaster | Ina Sjerps (PvdA) |
| sifers en geografy | |
| haadplak | Harns |
| grutste plak | Harns |
| ynwennertal | 16.235 (1 jannewaris 2024) |
| befolkingstichtens | 633,2 / km² |
| oerflak | 387,67 km² |
| ● wêrfan lân | 25,03 km² |
| ● wêrfan wetter | 362,64 km² |
| tal stêden | 1 |
| tal doarpen | 2 |
| ferkearsieren | A31, N358, N393 |
| skiednis | |
| oprjochte | 1234 |
| 1971 | útwr. mei Almenum en Mullum |
| 1984 | útwreide mei Winaam |
| oar | |
| netnûmer | 0517 |
| postkoade | 8856–8872 |
| tiidsône | UTC +1 |
| simmertiid | UTC +2 |
| webside | www.harlingen.nl |
Dizze side giet oer de gemeente Harns. Foar de stêd, sjoch: Harns (stêd).
Geografy
bewurkje seksje
De gemeente Harns leit yn it noardwesten fan 'e Nederlânske provinsje Fryslân, oan 'e kust fan 'e Waadsee. De haven fan Harns wurdt brûkt foar frachtoerslach en fiskerij. Ek farre dêrwei de fearboaten fan Rederij Doeksen op sawol Skylge as Flylân. Oan 'e lânkant wurdt de gemeente anno 2017 begrinzge troch de gemeente Frjentsjerteradiel yn it noarden en easten en troch Súdwest-Fryslân yn it suden. Per 1 jannewaris 2018 sil Frjentsjerteradiel lykwols opgean yn 'e nije fúzjegemeente De Waadhoeke.
De gemeente Harns beslacht in oerflak fan yn totaal 387,67 km². Dêrfan bestiet fierwei it grutste part, 362,64 km², út it diel fan it Waad dat ûnder Harns falt, en mar 25,03 km² út lân. Der lizze trije plakken yn 'e gemeente Harns: de stêd Harns, dêr't it gemeentehûs stiet, en de doarpen Mullum en Winaam. Fierders meitsje ek de buorskippen Almenum, De Blynse, Foarryp, Keningsbuert en Ungaboer diel út fan 'e gemeente.
Skiednis
bewurkje seksjeDe stêd Harns krige yn 1234 stedsrjochten (en dêrmei in eigen bestjoer), wat sjoen wurde kin as it begjin fan 'e gemeente Harns. Iuwenlang stie Harns mei de rêch nei Fryslân en it gesicht nei de see ta, en hie it net in protte op of te krijen mei syn efterlân. Fan âlds bestiet der dan ek in gruttere bining mei de Waadeilannen Skylge en Flylân as mei it Fryske fêstelân. Dat dy beide eilannen oant 1942 ta de provinsje Noard-Hollân hearden, makke de kleau tusken Harns en Fryslân noch djipper.
Oant djip yn 'e tweintichste iuw wie it sa dat de gerjochtichheid fan 'e gemeente Harns fuort bûten de Harnzer stedgrinzen einige. Pas yn 1971 krige de gemeente gebietsútwreiding yn it neidiel fan 'e buorgemeenten, wêrby't de doarpen Almenum (fan Barradiel) en it grutste part fan Mullum (fan it âlde Frjentsjerteradiel) by Harns kamen te hearren.[1] Almenum, dat fan âlds in wichtich plak wie, waard neitiid foar in diel ôfbrutsen sadat der nije havenfasiliteiten oanlein wurde koene. It restant ferlear de status fan doarp en waard in buorskip.
_-_Harns_read.png){kind=link}
By de grutte gemeentlike weryndieling fan 1984 koe de gemeente Harns fierder útwreidzje en kaam it doarp Winaam, dat earder ta Barradiel heard hie, derby te hearren. Fierders krige Harns der doe oan 'e eastkant ek in grutte stripe plattelânby mei it eastlike part fan Mullum, in gebiet dat earder ta de âlde gemeente Frjentsjerteradiel heard hie.
Yn 'e jierren 2010 wie der lange tiid sprake fan dat Harns mei It Bilt, Frjentsjerteradiel, Menameradiel en in stikmannich doarpen fan Littenseradiel opgean soe yn 'e nije fúzjegemeente De Waadhoeke, dy't op 1 jannewaris 2018 ûntstiet. Uteinlik besleat de gemeenterie fan Harns dêr lykwols fan ôf te sjen en selsstannich te bliuwen, net yn it lêste plak om't it dúdlik wie dat it gemeentehûs fan 'e nije gemeente yn Frjentsjer komme soe, wat foar in protte Harnzers min te ferkropjen wie mei it each op 'e tradisjonele rivaliteit tusken de beide stêden. Koartsein woe Harns gjin "Franeker an see" wurde.[2]
Kultuer
bewurkje seksjeYn 'e gemeente Harns wurdt njonken Frysk en Nederlânsk ek Stedsk sprutsen, nammentlik it Harnzerske dialekt. Simmerdeis wurde de Harnzer Fiskerijdagen holden, mei aktiviteiten as tobbedûnsjen, wrikken en foarstellings fan poadiumkeunsten.
Demografy
bewurkje seksjeOp 30 april 2017 hie de gemeente Harns in befolking fan 15.848 minsken, mei in befolkingstichtens fan 633,2 de km². Fan 'e ynwenners wennen op 1 jannewaris 2004 14.450 yn 'e stêd Harns, 510 yn Mullum en 380 yn Winaam.
Untwikkeling ynwennertal
bewurkje seksjeFerdieling gemeenteried
bewurkje seksjeDe gemeenteried fan Harns bestiet út 17 sitten. De útslaggen fan de gemeenteriedsferkiezings binne sûnt 2018:
| partij | ferkiezings 2018[3] | ferkiezings 2022[4] | ||
|---|---|---|---|---|
| % | sitten | % | sitten | |
| PvdA | 26,2 | 5 | 20,9 | 4 |
| CDA | 15,3 | 3 | 16,8 | 3 |
| Harnzer Belang | 13,4 | 2 | 18,1 | 3 |
| VVD | 12,8 | 2 | 13,6 | 2 |
| Waadpartij | 7,4 | 1 | 8,9 | 2 |
| GrienLinks | 7,2 | 1 | 5,7 | 1 |
| HOOP | 6,7 | 1 | 7,4 | 1 |
| D66 | 6,3 | 1 | 4,4 | 1 |
| KristenUny | 4,6 | 1 | 3,4 | 0 |
| ûnjildich & blanko | 0,8 | 0,6 | ||
| opkomst/totaal sitten | 56,1% | 17 | 53,39% | 17 |
Sjoch ek
bewurkje seksje- Harns (stêd)
- list fan boargemasters fan Harns
- wapen fan Harns (gemeente)
- Fryske doarpen
- Fryske gemeenten
| Boarnen, noaten en/as referinsjes: | ||
|
| Harns | ||
|---|---|---|
| Stêd: Harns | ||
| Doarpen en útbuorrens: Mullum • Winaam | ||
| Buorskippen en wiken: Almenum • De Blynse • Easterpark • Foarryp • Ieslumbuorren • Keningsbuert • Ludum • Roptasyl (foar in part) • Ungaboer | ||
| · · | ||