بانه

بانه
کشور	ایران
استان	کردستان
شهرستان	بانه
بخش	مرکزی
سال شهرشدن	۱۳۰۸ شمسی[۱]
مردم
جمعیت	270240 نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۵۵۴ متر
اطلاعات شهری
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۸۷–۳۴۲[۲]
کد آماری	۱۴۵۴
بانه روی نقشه ایران ۳۵°۵۹′۲۲″شمالی ۴۵°۵۳′۴۳″شرقی / ۳۵٫۹۸۹۴°شمالی ۴۵٫۸۹۵۳°شرقی / 35.9894; 45.8953

بانه شهری در استان کردستان و مرکز شهرستان بانه واقع در  غرب کشور ایران است. بانه به فاصلۀ ۴۸۸ کیلومتری غرب تهران و ۱۲۴ کیلومتری شمال غربی سنندج، سر راه سردشت به سقّز و مریوان و سنندج، قرار دارد.^{[۳][۴][۵][۶]}

اسم شهر بانه بدین دلیل انتخاب ‌شده است که بان در زبان کردی یعنی بام و بلندی است که اشاره به ارتفاعات و موقعیت شهر بانه دارد. نام بانه همان خانه است و منظور از خانه یعنی اقامتگاه و آبادی و اردو نیز همان اردوگاه سربازان و پادگان است، این نیز بدین معنی است که این شهر دو قلعه بزرگ داشته است. ارتفاع ۱۵۵۴ متری شهر از سطح دریا و چشم‌انداز بلندی‌های پیرامون آن موجب شده‌است که مردم (در محلهٔ بانه کۆن) برای رسیدن به شهر مسیر زیادی را به طرف سربالایی طی کنند. نام بانه را به معنی خانه (منظور اقامتگاه و آبادی و مسکن است) و اردو (منظور اردوگاه سربازان است) و پادگان (شهر دو قلعهٔ بزرگ داشته) نیز تفسیر کرده‌اند. در جنگ جهانی اول که سپاه عثمانی بانه را به مدت چند ماه تسخیر کرد، نام آن را قشله (از کلمه ترکی قشلاق به معنی گرمسیر) گذاشت.^[۷]

بانه از شمال به سردشت، از شرق به سقز و از جنوب و غرب به کشور عراق محدود می‌گردد.

این شهر از نظر جغرافیایی در ۳۶درجه و ۶۰ دقیقهٔ عرض شمالی همچنین در ۴۵ درجه و ۵۳ دقیقهٔ طول شرقی قرار گرفته و ۱۵۴۰ متر از سطح دریا فاصله دارد.

بانه محصور به کوه های بلندی است که دور تا دور آن را احاطه نموده است. ورود و خروج از آن مستلزم عبور از گردنه های مرتفع می باشد که در قسمت غربی از ارتفاعات کاسته می شود.

بانه زمستانی سرد و تابستانی معتدل دارد . اختلاف دمای هوا از 20 درجه زیر صفر تا 36 درجه بالای صفر است . بارندگی از نیمه دوم پاییز شروع می شود و تا 2 ماه بهار به طور متناوب ادامه می یابد این بارندگی ها از ابرهایی ایجاد می شود که از دریای مدیترانه به سوی غرب ایران به حرکت در می آید . مقدار بارندگی سالانه به طور متوسط 720 میلی متر است . به طور کلی می توان گفت که آب و هوای بانه نسبتا سرد و مرطوب است.

این شهر دارای جنگل‌های طبیعی و بزرگ بلوط می‌باشد.^[۸] تمامی ارتفاعات بانه پوشیده از جنگل طبیعی است که به جنگل های سردشت و مریوان می پیوندد.

شهر بانه و برخی از آبادی‌های اطراف آن در دوران جنگ عراق و ایران توسط هواپیماهای عراقی در روز ۱۵ خرداد سال ۱۳۶۳، ساعت ۱۰:۰۵ صبح روز سه‌شنبه، بمباران هوایی شد.^[۹] در طی این بمباران، ۶۰۵ نفر شامل ۳۹۰ نفر پرسنل نظامی و ۲۱۵ نفر بومی جان باختند.^[۱۰][۱۱]

در طول جنگ عراق و ایران با توجه به موقعیت راهبردی کوه آربابا (محل استقرار ستاد امنیت منطقه غرب کشور) همواره شهر بانه تحت حملات مستقیم توپخانه‌ای و هوایی ارتش عراق قرار داشت.^[۱۲][۱۳]

شهر بانه در سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۱۵۰،۲۱۸ نفر جمعیت بوده است.^[۱۴]

مردم بانه کُرد هستند و زبان آنها کُردی با گویش سورانی می باشد و همان زبانی است که ساکنان سنندج، سقز، سردشت و مهاباد با آن صحبت می کنند و تنها کمی در لهجه با سردشت و مهاباد اختلاف دارد.^[۱۵][۱۶]

در شهر بانه، زبان کردی به‌عنوان زبان گفتاری و زبان فارسی به‌عنوان زبان آموزش و نوشتار رسمی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اکثریت مردم بانه مسلمان و اهل سنت و جماعت و پیرو مذهب امام شافعی هستند.^{[۱۵][۱۷][۱۸][۱۹]}

در بانه یک اقلیت یهودی وجود داشت که تعدادشان بالغ بر چهل خانوار می‌شد. آن‌ها بعد از اعلام استقلال اسرائیل در سال ۱۹۴۸م و تقسیم فلسطین، در سال ۱۳۲۷هـ. ش به فکر مهاجرت به فلسطین افتادند و در اواخر سال ۱۳۲۸هـ. ش به کلی بانه را ترک نموده و به فلسطین مهاجرت کردند. هم‌زمان با مهاجرت یهودیان بانه، یهودیانِ سردشت، سقز، بوکان و مریوان و قسمتی از یهودیان پیرانشهر و سنندج و مهاباد نیز مهاجرت کردند.^[۱۵] دو نظریه دربارهٔ سکونت یهودیان در غرب ایران وجود دارد: اولی بیان می‌دارد که سکونت یهودیان در بانه از سال ۱۳۶م در زمان شورش بارکوشباس بر ضد حکومت روم و پراکنده‌شدن یهودیان در اطراف جهان اتفاق افتاده^[۲۰][۲۱] و دومی این موضوع را به زمان تیگلات پلاسر پادشاه آشور ۷۴۱ تا ۷۴۹ق. م نسبت می‌دهد که بعد از فتح اورشلیم به دست پلاسر بالغ بر شصت هزار یهودی به بخش‌های غرب ایران، سرزمین ماد و جنوب دریای مازندران و دامنهٔ کوه‌های قفقاز تبعید شدند.^[۲۲]

• روستای دول ارزن: این روستا در ۳۰ کیلومتری شهرستان بانه واقع است و با داشتن جنگل‌های انبوه و زیبا، یکی از زیباترین روستاهای شهرستان بانه می‌باشد.
• پارک دوکانان و پیر مراد در دامنهٔ کوه آربابا: پارک دوکانان دارای شهر بازی است که خانواده‌ها می‌توانند روزهای تعطیل را در کنار همدیگر، به شادی بگذرانند همچنین توسط شهرداری بانه در پارک دوکانان یک ایستگاه سلامت ایجاد شده‌است که ابزارهای ورزشی برای ورزش‌های همگانی را در آن نصب کرده‌اند و افراد می‌توانند در ساعات مختلف روز به تمرین و ورزش در آنجا بپردازند. پارک پیرمراد، که در دامنهٔ کوه جنیره (جنێره) قرار دارد قبلاً به عنوان زیارتگاه بیشتر مشهور بود تا پارک جنگلی اما امروزه به عنوان یک پارک در میان اهالی و جوانان شناخته شده‌است. این پارک یکی از مکان‌هایی است که شهرداری بودجهٔ خاصی را به آن اختصاص داده و عملیات عمرانی برای بهتر کردن نما و ظاهر این پارک هنوز هم ادامه دارد.
• دریاچهٔ سد بانه
• غار شْوِی (غاری شْوێ): این غار در ۱۲ کیلومتری بانه در نزدیکی روستائی به همین نام قرار دارد. بنا به گفته باستان‌شناسان دارای طول ۲۶۷ متر است و در انتهای آن دریاچهٔ کوچکی قرار دارد. طبق گفتهٔ سازمان گردشگری بازدید از این غار فقط با تجهیزات فنی میسر است اما در آینده برای بازدید عموم آماده خواهد شد.
• تفریح‌گاه سورین: این تفریح‌گاه در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر بانه قرار دارد و پوشش جنگلی و چشم‌انداز طبیعی آن در فصل بهار و حتی تابستان نیز بسیار جلب توجه می‌کند.

کدهای استان کردستان برای شماره‌گذاری خودرو ۵۱ و ۶۱ است که کد ۵۱ برای شهرستان سنندج و کد ۶۱ برای شهرستان‌های آن می‌باشد. پلاک خودروهای بانه (ایران ۶۱ د) و (ایران ۶۱ ه) است.

پرچم	نام کشور	شهر خواهرخوانده
	ایران	آستارا[۲۳]

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد بانه https://web.archive.org/web/20161110221800/http://iaubaneh.ac.ir/
• دانشگاه علمی کاربردی بانه https://web.archive.org/web/20191024201738/http://b-uast.ir/
• دانشگاه پیام نور مرکز بانه https://web.archive.org/web/20161120005656/http://www.banehpnu.ac.ir/^[۲۴]

• پایگاه اینترنتی فرمانداری شهرستان بانه بایگانی‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
• پایگاه اینترنتی رسمی شهرداری بانه