نمایش مبدأ برای جنگ جهانی دوم

→ جنگ جهانی دوم
به دلایل زیر، اجازهٔ ویرایش این صفحه ندارید:
این صفحه اکنون نیمه حفاظت شده و فقط کاربران تأیید شده یا کاربران تأیید خودکار می‌توانند آن را ویرایش کنند.
چرا این صفحه محافظت شده است؟

با اینکه اغلب صفحه‌های ویکی‌پدیا قابل ویرایش توسط همه هستند، اما گاهی برای جلوگیری از اختلافات ویرایشی، برخی از الگوها و صفحه‌های رابط پرکاربرد در مقابل ویرایش عموم محافظت می‌شوند.
دلیل حفاظت معمولاً در سیاههٔ محافظت موجود است. اگر چنین چیزی را نیافتید، احتمالاً این صفحه بعد از محافظت منتقل شده است.
من چه می‌توانم بکنم؟

دربارهٔ این صفحه با دیگران بحث کنید.
درخواست خروج از محافظت صفحه را بدهید.
به صفحه راهنمای ما بروید تا چیزهای بیشتری درباره ویکی یاد بگیرید.
اگر متوجه اشتباهی شده‌اید یا پیشنهادی دارید می‌توانید با کلیک بر پیوند زیر درخواست ویرایش دهید تا یک مدیر از طرف شما این ویرایش را انجام دهد. لطفاً ابتدا بررسی کنید که آیا دربارهٔ موضوع پیشنهادی شما قبلاً بحث شده است یا نه.
درخواست ویرایش بدهید
Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.
The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.
- Start of block: ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۴۸
- Expiry of block: ۲ ژوئیهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۰۸:۴۸
Your current IP address is 206.189.44.186. The blocked range is 206.189.32.0/20.
در صورت طرح هرگونه پرسش، لطفاً تمامی جزئیات فوق را در پرسش خود ذکر کنید. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.
Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.
می‌توانید مبدأ این صفحه را ببینید و رونوشت بردارید:
{{جعبه جنگ
| درگیری            = جنگ جهانی دوم
| عرض               = 
| بخشی از           = 
| تصویر             = [[پرونده:Infobox collage for WWII.PNG|350px|بی‌قاب]]
| توضیح تصویر       = بالا چپ: نیروهای چینی در [[نبرد چانگدی]]؛ بالا راست: [[توپ کیواف ۲۵-پوندر|توپ پوندر-۲۵]] استرالیایی در اوایل [[نبرد شمال آفریقا|نبرد العلمین]]؛ وسط چپ: نیروهای [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] در [[نبرد استالینگراد]]؛ وسط راست: [[بمب‌افکن]]‌های [[یونکرس ۸۷]] آلمانی در [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی نبرد]] در دسامبر ۱۹۴۳؛ پائین چپ: فیلدمارشال [[ویلهلم کایتل]] در حال امضای مفاد تسلیم آلمانی‌ها؛ پائین راست: یک واحد از [[نیروی دریایی آمریکا]] در جریان [[تهاجم نظامی به خلیج لینگاین|نبرد خلیج لینگاین]]
| تاریخ             = ۱ سپتامبر ۱۹۳۹ تا ۲ سپتامبر ۱۹۴۵
| مکان              = [[اروپا]]، [[جنگ اقیانوس آرام|اقیانوس آرام]]، [[نبرد اقیانوس اطلس (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|اقیانوس اطلس]]، جنوب شرق آسیا، [[جنگ دوم چین و ژاپن|چین]]، غرب آسیا، دریای [[مدیترانه]]، [[نبرد شمال آفریقا|شمال آفریقا]]، شمال شرقی آفریقا و نبردهای اندکی در آمریکای شمالی و جنوبی
| علت               = [[تهاجم آلمان به لهستان]]
* اعلان جنگ بریتانیا و فرانسه به آلمان
| قلمرو             = 
| نتیجه             = پیروزی [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]]
* شکست [[آلمان نازی|رایش آلمان]]، [[امپراتوری ژاپن]] و متحدانشان
* [[آلمان تحت اشغال متفقین|اشغال آلمان]]، [[اشغال ژاپن|ژاپن]] و ایتالیا توسط متفقین.
* برچینش [[جامعه ملل]] و تأسیس [[سازمان ملل متحد]]
* کاهش نفوذ سیاسی و [[هژمونی|فَرادستی]] بین‌المللی [[بریتانیا]] و [[فرانسه]] همزمان با [[استعمارزدایی]]
* تبدیل [[اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی]] و [[ایالات متحده آمریکا]] به دو [[ابرقدرت|ابرقدرت جهانی]]
* تأسیس [[سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری]]
* [[تقسیم کره|تقسیم شبه‌جزیره کره]] به [[کره شمالی|شمالی]] و [[کره جنوبی|جنوبی]]
* پایان [[پادشاهی رضاشاه]] و آغاز پادشاهی [[محمدرضا شاه]]
* آغاز [[عصر هسته‌ای]]، [[عصر جت]] و [[عصر فضا]].
* آغاز [[جنگ سرد]]
* محکومیت و ممنوعیت اندیشه‌های [[فاشیسم]] و [[ناسیونال سوسیالیسم]] در سراسر جهان به ویژه در [[اروپا]].
* و پیامدهای [[جنگ جهانی دوم#پیامدها|بسیار دیگر]]
| درگیر۱            = '''[[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]]'''{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Soviet Union.svg|22px]] [[اتحاد جماهیر شوروی]]{{سخ}}[[پرونده:US flag 48 stars.svg|22 px]] [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the United Kingdom.svg|22 px]] [[امپراتوری بریتانیا]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Republic of China.svg|22 px]] [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|جمهوری چین]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of France.svg|22 px]] [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]]{{سخ}} [[نیروهای متفقین|و دیگر متفقین]]
| درگیر۲            = '''[[نیروهای محور|متحدین]]'''{{سخ}}{{پرچمک|آلمان نازی}} [[آلمان نازی|آلمان]]{{سخ}}{{پرچمک|امپراتوری ژاپن}} [[امپراتوری ژاپن|ژاپن]]{{سخ}}{{پرچمک|پادشاهی ایتالیا}} [[پادشاهی ایتالیا|ایتالیا]]{{سخ}} [[نیروهای محور|و دیگر نیروهای محور]]
| فرمانده۱          = [[پرونده:Flag of the Soviet Union.svg|22px]] [[ژوزف استالین]]{{سخ}}[[پرونده:US flag 48 stars.svg|22 px]] [[فرانکلین روزولت]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the United Kingdom.svg|22px]] [[وینستون چرچیل]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of the Republic of China.svg|22 px]] [[چیانگ کای‌شک]]{{سخ}}[[پرونده:Flag of France.svg|22 px]] [[شارل دوگل]]
| فرمانده۲          = {{پرچمک|آلمان نازی}} [[آدولف هیتلر]]{{سخ}}[[پرونده:Merchant flag of Japan (1870).svg|23 px]] [[هیروهیتو]]{{تسلیم}}{{سخ}}[[پرونده:Flag of Italy (1861-1946).svg|22 px]] [[بنیتو موسولینی]]{{Executed}}
| قوا۱              = 
| قوا۲              = 
| تلفات۱            = '''تلفات نظامی'''{{سخ}}بیش از ۱۶٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''غیر نظامیان'''{{سخ}}بیش از ۴۵٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''مجموع'''{{سخ}}بیش از ۶۱٬۰۰۰٬۰۰۰ (۱۹۳۷–۱۹۴۵)
| تلفات۲            = '''تلفات نظامی '''{{سخ}}بیش از ۸٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''غیر نظامیان'''{{سخ}}۴٬۰۰۰٬۰۰۰{{سخ}}'''مجموع'''{{سخ}}۱۲٬۰۰۰٬۰۰۰ (۱۹۳۵–۱۹۴۵)
| تلفات۳            = [[کشته‌شدگان جنگ جهانی دوم]]
| پانویس            = 
}}
[[پرونده:WWII.gif|بندانگشتی|چپ|400px|نقشه جناح‌بندی‌ها در جنگ جهانی دوم و نمایش اشغال سرزمین‌ها،

{{legend|#00008b|[[نیروهای متفقین|متفقین]] [[جهان غرب|غربی]] (کشورهای مستقل اصلی)}}
{{legend|#87cefa|[[نیروهای متفقین|متفقین]] غربی (مناطق اشغال‌شده و کلونی‌های ایجاد شده)}}
{{legend|#cd5c5c|[[نیروهای متفقین|متفقین]] [[بلوک شرق|شرقی]] (کشورهای اصلی و مناطق اشغال‌شده)}}
{{legend|#000000|[[نیروهای محور]] (کشورهای اصلی)}}
{{legend|#696969|[[نیروهای محور]] (مناطق اشغال‌شده و کلونی‌های ایجاد شده، شامل [[فرانسه ویشی]])}}
{{legend|#c8ccd1|کشورهایی که اعلام بی‌طرفی کردند}}]]
'''جنگ جهانی دوم''' دومین [[جنگ جهانی]] بین سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵ (۹ شهریور ۱۳۱۸ تا ۱۰ شهریور ۱۳۲۴ خورشیدی) بود. در این [[جنگ تمام‌عیار]] بیشتر کشورهای جهان از جمله همهٔ [[قدرت بزرگ جهانی|قدرت‌های بزرگ]] در قالب دو [[اتحاد نظامی]]: [[نیروهای محور]] و [[متفقین جنگ جهانی دوم|نیروهای متفقین]] در برابر هم قرار گرفتند. {{پم|جنگ هوایی جنگ جهانی دوم|عنوان=هواپیما|Air warfare of World War II}} نقش مهمی در این جنگ ایفا کرد؛ و [[بمباران راهبردی در جریان جنگ جهانی دوم|بمباران راهبردی]] مراکز جمعیتی و استفاده از [[بمباران اتمی هیروشیما و ناگاساکی|دو سلاح هسته‌ای]] که تا به حال در هیچ جنگی استفاده نشده بود را ممکن ساخت. این مرگبارترین [[جنگ|درگیری]] تاریخ بود که منجر به [[تلفات جنگ جهانی دوم|کشته شدن ۷۰ تا ۸۵ میلیون نفر]] شد، که بیشتر آنها غیرنظامی بودند. میلیون‌ها نفر به دلیل [[نسل‌کشی]]‌ها، از جمله [[هولوکاست]] و همچنین [[گرسنگی شدید|گرسنگی]]، [[کشتار جمعی]] و [[بیماری]] جان خود را از دست دادند. در پی شکست [[نیروهای محور]]، [[آلمان تحت اشغال متفقین|آلمان]]، [[اتریش تحت اشغال متفقین|اتریش]] و [[اشغال ژاپن|ژاپن]] اشغال شدند و دادگاه‌های جنایات جنگی علیه رهبران [[دادگاه نورنبرگ|آلمانی]] و [[دادگاه توکیو|ژاپنی]] تشکیل شد.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|publisher=BBC – Tyne| title= Roots – Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|website=www.bbc.co.uk|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019071935/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=19 October 2017|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><!-- These references need distinction, as it is extremely unlikely all four support that specific list of occurrences as stated, as implied by their concatenation at the end of the passage. -->

عموماً تاریخ آغاز جنگ جهانی دوم، ۱ سپتامبر سال ۱۹۳۹<ref>{{citation |last=Axelrod |first=Alan |year=2007 |title=Encyclopedia of World War II |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |page=659 |isbn=978-0-8160-6022-1}}</ref> دانسته می‌شود که [[یورش آلمان به لهستان|حملهٔ آلمان به لهستان]] و در نتیجه اعلام جنگ [[جمهوری سوم فرانسه|فرانسه]] و [[بریتانیا]] به [[آلمان نازی|آلمان]] رخ داد. آلمانی‌ها توانستند تا میانهٔ سال ۱۹۴۱ با مجموعه‌ای از حملات نظامی و معاهدات، بر بخش زیادی از [[اروپا]] [[اروپای تحت اشغال آلمان نازی|چیره]] شوند. پس از [[نبرد فرانسه|سقوط فرانسه]] در اواسط سال ۱۹۴۰ و بروز نبردهای آفریقای شمالی و شرقی، جنگ عملاً برای مدتی میان نیروهای محور و بریتانیا صورت می‌گرفت. عملیات [[بلیتس]] و [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد اقیانوس اطلس]] در همین دوران به وقوع پیوست.

۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۱ نیروهای محور در جریان [[عملیات بارباروسا]] تهاجم گسترده‌ای علیه اتحاد شوروی آغاز کردند تا با ورود رسمی این کشور به جنگ، [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]] گشوده شود. ماه دسامبر سال ۱۹۴۱، [[حمله به پرل هاربر|تهاجم ناگهانی امپراتوری ژاپن به پرل هاربر]]، موجب وارد شدن علنی [[ایالات متحده]] به درگیری‌ها و اعلان جنگ آن علیه [[امپراتوری ژاپن]] شد. در پی این حوادث، مابقی نیروهای محور نیز به عنوان متحدان امپراتوری ژاپن، به ایالات متحده اعلام جنگ کردند.

پیشروی نیروهای محور پس از شکست امپراتوری ژاپن در [[نبرد میدوی]] و شکست آلمان و ایتالیا در [[نبرد دوم العلمین]] در مصر و [[نبرد استالینگراد]] در خاک اتحاد جماهیر شوروی، متوقف شد. مجموعهٔ این رویدادها ابتکار عمل را از نیروهای محور گرفته و آنها را مجبور ساخت تا با گرفتن حالت تدافعی، در همهٔ جبهه‌ها تنها پاسخگو به راهبردهای طرف مقابل باشند.

سال ۱۹۴۴ متفقین به فرانسه اشغال شده توسط آلمان، در [[پیاده‌سازی در نرماندی|عملیاتی در نرماندی]] حمله کرده و ضد حملات شوروی توانست قلمروهای ازدست رفته را بازپس بگیرد. سال‌های ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۵ میلادی، امپراتوری [[ژاپن]] مجبور به عقب‌نشینی از بسیاری از سرزمین‌های اشغالی در مرکز و جنوب چین و [[برمه]] شد. متفقین نیز توانستند [[نیروی دریایی امپراتوری ژاپن]] را مجبور به عقب‌نشینی کنند و کنترل جزایر راهبردی غرب اقیانوس آرام را به‌دست بگیرند.

جنگ در اروپا با [[تهاجم متفقین به آلمان|تهاجم متفقین غربی به آلمان]] از ۲۲ مارس تا ۸ مه ۱۹۴۵، به پایان رسید. در نتیجه این تهاجم، حاکمیت نازی‌ها پایان یافت و آلمان به اشغال دشمنانش درآمد. [[آدولف هیتلر]]، [[پیشوای آلمان]] پیش از این که توسط مهاجمان به اسارت دربیاید، [[مرگ آدولف هیتلر|خودکشی]] کرد. پس از ابلاغ [[اعلان پوتسدام|اعلامیه شرایط تسلیم]] در ۲۶ ژوئیه ۱۹۴۵ توسط متفقین، ژاپن از پذیرش نتیجه جنگ خودداری کرد و به دنبال آن، ایالات متحده در ۶ و ۹ اوت سال ۱۹۴۵ اقدام به [[بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی|بمباران اتمی]] شهرهای [[هیروشیما]] و [[ناگاساکی (بندر)|ناگاساکی]] نمود. شوروی نیز که تا پیش از این به پیمان عدم تجاوز دو طرفه پایبند بود، علیه [[ژاپن]] اعلان جنگ کرد و [[تهاجم نظامی شوروی به منچوری|به منچوری یورش برد]]. پس از تسلیم ژاپن در ۱۵ اوت ۱۹۴۵، پیروزی متفقین در آسیا نهایی شد.

پس از پایان جنگ، [[دادگاه نورنبرگ]] برای بررسی خسارت‌ها و [[جنایات جنگی]] وارد شده از سوی [[آلمان]] و متحدانش برگزار شد.

جنگ جهانی دوم، ساختار اجتماعی و نظام قدرت در جهان را دگرگون کرد و پس از آن برای جلوگیری از بروز چنین رویدادهایی [[سازمان ملل متحد]] تأسیس شد.<ref name="The UN Security Council">{{Citation|title=The UN Security Council|url=http://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|accessdate=15 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620101548/http://www.unfoundation.org/what-we-do/issues/united-nations/the-un-security-council.html|archive-date=20 June 2012|dead-url=yes|df=dmy-all}}</ref> پس از پایان جنگ جهانی دوم، نزدیک به نیم سده، آمریکا و [[اتحاد جماهیر شوروی]] با یکدیگر در [[جنگ سرد]] به سر بردند. در جریان تلاش اروپا برای جبران خسارات و آسیب‌های جنگ جهانی دوم، تأثیر قدرت‌های اروپایی در جهان کمرنگ شد و مستعمرات آفریقایی و آسیایی آن‌ها مستقل گردیدند. همچنین کشورهای اروپایی تلاش کردند با انعقاد پیمان‌های چند جانبه، هویت سیاسی واحدی به خود ببخشند و از دشمنی‌ها بکاهند.<ref>{{cite web|title=From War to Peace: A European Tale|url=https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2012/eu-lecture_en.html|publisher=Nobel Lecture by the European Union|accessdate=4 January 2014|author=Herman Van Rompuy, President of the European Council|author2=José Manuel Durão Barroso, President of the European Commission|date=10 December 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20140104020723/http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/2012/eu-lecture_en.html|archive-date=4 January 2014|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

== گاه‌نگاری ==
{{نوشتار اصلی|جدول زمانی جنگ جهانی دوم}}

جنگ در اروپا، اساساً از ۱ سپتامبر ۱۹۳۹ میلادی با [[تهاجم آلمان به لهستان]] بنا به دلایلی همچون درگیری‌های مرزی پیشین آغاز شد،{{Sfn|Weinberg|2005|p=6}}<ref>Wells, Anne Sharp (2014) ''Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy''. Rowman & Littlefield Publishing. p. 7.</ref> و دو روز پس از آن نیز بریتانیا و فرانسه علیه آلمان اعلان جنگ کردند. اما آغاز [[جنگ اقیانوس آرام]] را می‌توان پیش از آن یعنی از [[جنگ دوم چین و ژاپن]] در ۷ ژوئیه ۱۹۳۷،<ref>{{Cite book|first1=John|last1=Ferris|first2=Evan|last2=Mawdsley|title=The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War|location=[[کمبریج|Cambridge]]|language=English|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|year=2015|ref=harv}}</ref>{{Sfn|Förster|Gessler|2005|p=۶۴}} یا [[حمله ژاپن به منچوری]] در ۱۹ سپتامبر ۱۹۳۱ دانست.<ref>Ghuhl, Wernar (2007) ''Imperial Japan's World War Two'' Transaction Publishers pp. 7, 30</ref><ref>Polmar, Norman; Thomas B. Allen (1991) World War II: America at war, 1941–1945 {{شابک۲|978-0-394-58530-7}}</ref>

بسیاری از پژوهشگران، دیدگاه‌های مورخ بریتانیایی، [[ای. جی. پی. تیلور]] را مستند می‌دانند. برپایهٔ نظرات تیلور، جنگ چین و ژاپن و جنگ در [[اروپا]] و مستعمره‌هایش، همزمان بوده و در سال ۱۹۴۱، این جنگ‌ها با یکدیگر ادغام شدند. برخی دیگر از تاریخ‌نگاران [[حمله ایتالیا به اتیوپی|حملهٔ ایتالیا به اتیوپی]] در ۳ اکتبر ۱۹۳۵ را آغازگر جنگ جهانی دوم می‌دانند.<ref>{{Harvard citation no brackets|Ben-Horin|1943|p=169}}; {{Harvard citation no brackets|Taylor|1979|p=124}}; Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). ''Asian and African Studies'', p. 191.{{سخ}}For 1941 see {{Harvard citation no brackets|Taylor|1961|p=vii}}; Kellogg, William O (2003). ''American History the Easy Way''. Barron's Educational Series. p. 236 {{شابک۲|0-7641-1973-7}}.{{سخ}}دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که جنگ جهانی دوم و [[جنگ جهانی اول]] را بخشی از «[[جنگ داخلی اروپایی]]» یا «[[جنگ‌های سی ساله دوم|درگیری‌های سی سالهٔ دوم]]» می‌داند:{{Harvard citation no brackets|Canfora|2006|p=155}}; {{Harvard citation no brackets|Prins|2002|p=11}}</ref> تاریخ‌نگار بریتانیایی، [[آنتونی بیوور]] آغاز جنگ جهانی دوم را [[نبرد خالخین گل]] می‌داند که نیروهای [[امپراتوری ژاپن|ژاپن]]، [[جمهوری خلق مغولستان|مغولستان]] و [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|شوروی]] از ماه مه تا سپتامبر ۱۹۳۹ درگیر آن بودند.{{Sfn|Beevor|2012|p=۱۰}}

در مورد تاریخ دقیق پایان جنگ جهانی دوم نیز اجماعی همگانی وجود ندارد. به‌طور کلی گفته می‌شود که [[ترک مخاصمه]] در ۱۴ اوت ۱۹۴۵ ([[روز پیروزی بر ژاپن]]) را باید تاریخ پایان جنگ جهانی دوم دانست و نه [[تسلیم ژاپن|تسلیم رسمی ژاپن]] که در ۲ سپتامبر ۱۹۴۵ به [[پایان جنگ جهانی دوم در آسیا|جنگ در آسیا پایان داد]]. شش سال بعد در ۸ سپتامبر ۱۹۵۱ [[قرارداد سان‌فرانسیسکو|قرارداد صلح سانفرانسیسکو]] توسط ۴۹ ملّت رسماً امضا شد.{{Sfn|Masaya|1990|p=۴}} پیمانی در مورد آیندهٔ آلمان که بعدها باعث [[اتحاد دوباره آلمان]] شد نیز با کشور آلمان بسته شد.<ref>{{cite web|title=History of German-American Relations» 1989–1994 – Reunification " "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990|url=http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|publisher=usa.usembassy.de|accessdate=6 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120507180629/http://usa.usembassy.de/etexts/2plusfour8994e.htm|archive-date=7 May 2012|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> هیچ‌گونه پیمان صلحی میان اتحاد جماهیر شوروی و ژاپن به امضا نرسید.<ref>[http://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180604072306/http://www.atimes.com/article/fact-box-japan-russia-never-signed-wwii-peace-treaty/ |date=4 June 2018}}. ''Asia Times''.</ref>

== پیش‌زمینه ==
{{اصلی|علل جنگ جهانی دوم}}

=== اروپا ===
[[جنگ جهانی اول]] نقشهٔ [[ژئوپلیتیک|سیاسی]] اروپا را دستخوش تغییراتی اساسی کرد.{{sfn | Buckton | 2014 | p=۱۶}} [[قدرت‌های مرکز]] (شامل امپراتوری‌های [[امپراتوری آلمان|آلمان]]، [[اتریش-مجارستان]]، [[امپراتوری عثمانی|عثمانی]] و [[پادشاهی بلغارستان]]) شکست خوردند و تجزیه شدند یا بخشی از قلمروی خود را از دست دادند.{{sfn | Buckton | 2014 | p=۱۶}} در [[روسیه]] نیز با [[انقلاب اکتبر]] ۱۹۱۷ [[بلشویک]]‌ها بر سر کار آمدند و در نهایت [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی]] را تأسیس کردند.{{sfn | Buckton | 2014 | p=۱۶}} برخی از [[متفقین جنگ جهانی اول|متفقینِ]] پیروز این جنگ (مانند فرانسه، [[بلژیک]]، ایتالیا، رومانی، و یونان) سرزمین‌های تازه‌ای را به قلمرو خود افزودند. از تجزیهٔ سرزمین‌های سابق امپراتوری‌های اتریش-مجارستان، عثمانی و روسیه هم [[دولت ملی|دولت‌های ملی]] جدیدی سر برآوردند.{{sfn | Buckton | 2014 | p=۱۶}}

[[پرونده:Bundesarchiv Bild 102-09042, Genf, Völkerbund, Sitzungssaal.jpg|بندانگشتی|جلسهٔ مجمع عمومی [[جامعه ملل]] در [[ژنو]] [[سوئیس]]، ۱۹۳۰]]
در پی [[کنفرانس صلح پاریس]] (که رسماً به جنگ جهانی اول پایان داد) [[جامعه ملل]] تأسیس شد. اهداف این سازمان، چنان‌که در [[میثاق جامعه ملل|میثاق نامه]] آن آمده است، جلوگیری از وقوع جنگ از طریق [[امنیت دسته‌جمعی]]، خلع سلاح، حل اختلافات بین‌المللی از راه مذاکره و حکمیّت بود.{{sfn | Housden | 2014 | p=}}

ایتالیا که از متفقین جنگ جهانی اول بود، پس از جنگ، سرزمین‌هایی را به دست آورد، با این حال ملی‌گرایان ایتالیایی از این که بریتانیا و فرانسه در کنفرانس به [[پیمان لندن (۱۹۱۵)|وعده‌هایشان]] در ازای ورود [[ایتالیا]] به جنگ عمل نکردند، خشمگین بودند.

از ۱۹۲۲ تا ۱۹۲۵، جنبش [[فاشیسم ایتالیایی|فاشیسم]] به رهبری [[بنیتو موسولینی]] قدرت را در ایتالیا تصاحب کرد. این جنبش که سیاست ملی‌گرایی، [[تمامیت‌خواهی]] و [[ائتلاف طبقاتی]] داشت، [[دموکراسی نیابتی|مردم‌سالاری نیابتی]] را لغو کرد، فعالان [[سوسیالیست]]، چپ‌گرا و [[لیبرال]] را سرکوب و سیاست خارجه‌ای به‌شدت [[توسعه‌طلبی|توسعه‌طلبانه]] در پی گرفت که هدف آن تبدیل ایتالیا به یک [[ابرقدرت]] بود و وعدهٔ پایه‌گذاری «[[امپراتوری ایتالیا|امپراتوری روم نو]]» را می‌داد.{{sfn|Shaw|2000|p=۳۵}}

[[پرونده:Nürnberg Reichsparteitag Hitler retouched.jpg|بندانگشتی|upright|چپ|[[آدولف هیتلر]] در همایش [[نازیسم|نازی]]‌ها در [[نورمبرگ]] آلمان، اوت ۱۹۳۳]]

پس از [[کودتای مونیخ|کودتایی ناموفق در ۱۹۲۳]]، سرانجام در ۱۹۳۳ [[آدولف هیتلر]] [[به قدرت رسیدن هیتلر|صدراعظم آلمان شد]]. هیتلر، که خواستار [[نظم نوین (نازیسم)|تجدید نظری ریشه‌ای و نژادگرایانه در نظم جهانی]] بود، مردم‌سالاری را منحل کرد و اندکی پس از به قدرت رسیدن دست به [[تجدید تسلیحاتی آلمان|تجدید گستردهٔ تسلیحاتی در آلمان]] زد.{{sfn|Brody|1999|p=۴}} همزمان فرانسه در پی مماشات و حفظ اتحادش با ایتالیا، دست این کشور را در استعمار [[اتیوپی]] باز گذاشت. در اوایل سال ۱۹۳۵ وضعیت وخیم‌تر شد؛ چرا که [[قلمرو حوضه زار]] رسماً ضمیمه خاک آلمان شد و هیتلر در ضدیت با پیمان ورسای برنامهٔ تجدید تسلیحاتی آلمان را شدت داد و [[خدمت وظیفه عمومی]] را به اجرا گذاشت.{{sfn|Zalampas|1989|p=۶۲}}

اگر چه دوران پس از جنگ جهانی اول آمیخته به احساسات [[صلح‌جویی|صلح‌جویانه]] بود،{{sfn|Ingram|2006|pp=[https://books.google.com/books?id=bREQibN9i-sC&pg=PA76 ۷۶–۷۸]}} در چند کشور اروپایی این دوران به موج [[بازپیوندخواهی]] و [[ملی‌گرایی]] [[انتقام‌گرایی|انتقام‌گرایانه]] دامن زد. این احساسات به‌ویژه در آلمانی به چشم می‌خورد که به واسطهٔ [[پیمان ورسای]] زیان‌های سرزمینی، مستعمراتی و مالی عمده‌ای دیده بود. بنابر این پیمان آلمان ۱۳ درصد از خاک میهنی خود و همهٔ [[مستعمرات امپراتوری آلمان|مستعمراتش]] را از دست داد، انضمام سرزمین‌های دیگر به خاک آلمان ممنوع شد، [[غرامت جنگی|غرامات جنگی]]‌ای بر این کشور وضع شد، و محدودیت‌هایی بر اندازه و توان [[رایشسوهر|نیروهای مسلح آن]] مقرر شد.{{sfn|Kantowicz|1999|p=۱۴۹}}
با وقوع [[انقلاب ۱۹۱۸–۱۹۱۹ آلمان]]، امپراتوری آلمان منحل شد و بر جای آن دولتی [[دموکراسی|مردم‌سالار]] تأسیس شد که بعدها [[جمهوری وایمار]] نام گرفت. دوران بین دو جنگ صحنهٔ کشمکش بین هواداران و مخالفان این جمهوری جدید بود.<ref name="ohn5h">{{یادکرد وب | عنوان=نگاهی به برآمد و زوال جمهوری وایمار - 13.11.2018 | وبگاه=DW.COM | پیوند=https://www.dw.com/fa-ir/germany/a-46243266 | کد زبان=fa | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۲۲ مارس ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220322150630/https://www.dw.com/fa-ir/germany/a-46243266 | url-status=live}}‏</ref>

بریتانیا، فرانسه، و ایتالیا برای مقابله با اقدامات آلمان در آوریل ۱۹۳۵ [[جبهه استرسا]] را تشکیل دادند که قدمی مهم در راستای [[جهانی شدن نظامی]] بود. با این حال در ژوئن همان سال بریتانیا [[توافق‌نامه دریایی انگلیس و آلمان|توافق‌نامهٔ دریایی مستقلی با آلمان]] امضاء کرد که از محدودیت‌های پیشین بر آلمان می‌کاست. شوروی، که از [[درانگ ناخ استن|چشم طمع آلمان به مناطق وسیعی از اروپای شرقی]] بیمناک بود، پیمانی مبنی بر همکاری مشترک با فرانسه بست، گر چه [[پیمان همکاری مشترک فرانسه و شوروی|این پیمان]] پیش از رسمیّت یافتن بایستی از دستگاه اداری جامعهٔ ملل می‌گذشت و این امر آن را عملاً بی‌اثر می‌کرد.<ref>{{Harvnb|Mandelbaum|1988|p=96}}; {{Harvnb|Record|2005|p=50}}.</ref> [[ایالات متحده آمریکا|آمریکا]] هم که از افزایش تنش‌ها در اروپا و آسیا مضطرب شده بود در اوت همان سال [[لوایح بی‌طرفی دهه ۱۹۳۰|لوایحی را مبنی بر بی‌طرفی این کشور]] تصویب کرد.{{sfn|Schmitz|2000|p=۱۲۴}}

هیتلر با [[بازنظامی‌سازی راینلند]] در مارس ۱۹۳۶ پیمان‌های ورسای و [[پیمان لوکارنو|لوکارنو]] را نقض کرد، ولی با این اقدامات او به دلیل سیاست [[مماشات]] متفقین جنگ جهانی اول در این مقطع، برخورد چندانی صورت نگرفت.{{sfn|Adamthwaite|1992|p=۵۲}} در اکتبر ۱۹۳۶، آلمان و ایتالیا [[نیروهای محور|محور رم–برلین]] را تشکیل دادند. یک ماه بعد هم آلمان و ژاپن [[پیمان ضد کمینترن]] را امضاء کردند و ایتالیا نیز در نوامبر ۱۹۳۷ به آن پیوست.{{sfn|Shirer|1990|pp=۲۹۸–۹۹}}

=== آسیا ===
در [[چین]]، حزب [[کومینتانگ]] [[کارزار شمالی|کارزاری را برای متحد کردن]] این کشور علیه [[دوره جنگسالاران|درگیری‌سالاران محلی]] به راه انداخت و تا میانهٔ دههٔ ۱۹۲۰ توانست دستکم در اسم چین را متحد کند، ولی چیزی نگذشت که بین این حزب و متحد سابقش یعنی [[حزب کمونیست چین]] [[جنگ داخلی چین|درگیری داخلی]] درگرفت{{sfn|Preston|1998|p=۱۰۴}} و جنگ‌سالاران محلی جدیدی نیز سر برآوردند و وارد معرکه شدند. [[امپراتوری ژاپن]]، که روز به روز نظامی‌گراتر می‌شد، مدت‌ها بود که به دنبال افزایش نفوذش در چین بود{{sfn|Myers|Peattie|1987|p=۴۵۸}} و آن را گام نخست در راستای ادعای [[هاکو ایچیو|حقش برای حکومت بر جهان]] می‌دانست. در ۱۹۳۱ ژاپن [[حادثه موکدن]] را بهانهٔ [[حمله ژاپن به منچوری|حمله به منچوری]] قرار داد و در آن جا [[دولت دست‌نشانده]]ٔ [[مانچوکوئو]] را تأسیس کرد.{{sfn|Smith|Steadman|2004|p=۲۸}}

با درخواست چین، [[جامعه ملل]] ناظرانی به منطقه اعزام کرد و کمیته‌ای، موسوم به کمیتهٔ لیتون، تشکیل داد تا به این موضوع رسیدگی کند. [[گزارش لیتون]] یک سال بعد، در اکتبر ۱۹۳۲، منتشر شد و ژاپن را در حمله به منچوری مقصر شناخت و اعلام کرد که منچوری باید به چین بازگردانده شود. در واکنش به این گزارش، ژاپن، از جامعهٔ ملل خارج شد. پس از آن دو کشور در چندین نبرد در [[حادثه ۲۸ ژانویه|شانگهای]]، [[نبرد رهه|رهه]]، و [[دفاع از دیوار بزرگ|هبئی]] با یکدیگر جنگیدند تا اینکه [[آتش‌بس تانگو]] را در ۱۹۳۳ امضا کردند.

پس از آتش‌بس هم نیروهای داوطلب چینی به مقاومت علیه ژاپنی‌ها در [[منچوری]]، [[استان چهائر|چهائر]]، و [[استان سوئی‌یوآن|سوئی‌یوآن]] ادامه دادند.<ref>{{Harvnb|Coogan|1993}}: "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies." [گرچه برخی از نیروهای چینی در شمال شرق توانستند به جنوب بگریزند، دیگران در برابر ارتش ژاپن که در حال نزدیک شدن بود توان گریز نداشتند و مجبور بودند یا با نقض دستورها مقاومت کنند یا تسلیم شوند. تعداد اندکی از فرماندهان تسلیم شدند و در دولت دست‌نشانده مقام‌های بالا گرفتند ولی بقیه آن‌ها علیه ژاپنی‌ها دست به مقاومت مسلحانه زدند. این نیروها نخستین ارتش‌های داوطلب [چینی] بودند.]</ref> پس از [[حادثه شی‌آن]] در ۱۹۳۶، نیروهای [[کومینتانگ]] و کمونیست اعلام آتش‌بس کردند تا بتوانند علیه ژاپن [[جبهه متحد دوم|جبهه‌ای متحد]] تشکیل دهند.{{sfn|Busky|2002|p=۱۰}}

== رویدادهای پیش از جنگ ==
=== اشغال اتیوپی توسط ایتالیا (۱۹۳۵) ===
{{اصلی|حمله ایتالیا به اتیوپی}}
[[پرونده:Mussolini truppe Etiopia.jpg|انگشتی|راست|[[بنیتو موسولینی]] در حال بازدید از سربازان در طی [[حمله ایتالیا به اتیوپی]]، ۱۹۳۵]]

[[جنگ دوم ایتالیا-اتیوپی]] یک جنگ [[مستعمره|استعماری]] کوتاه بود که در اکتبر ۱۹۳۵ آغاز شد و در مهٔ ۱۹۳۶ به پایان رسید. حملهٔ نیروهای مسلح [[پادشاهی ایتالیا]] به [[امپراتوری اتیوپی]] ابتدا از سمت مناطقی از [[سومالی]] و [[اریتره]] که در آن زمان مستعمرهٔ ایتالیا بودند آغاز شد.<ref>{{cite book |url=https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |title=Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia |author1=Andrea L. Stanton |author2=Edward Ramsamy |author3=Peter J. Seybolt |page=308 |accessdate=6 April 2014 |isbn=978-1-4129-8176-7 |year=2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210900/https://books.google.com/books?id=GtCL2OYsH6wC |archive-date=18 August 2018 |dead-url=no |df=dmy-all}}</ref> در نتیجه اتیوپی به [[اشغال نظامی|اشغال]] نیروهای ایتالیایی درآمد و به مستعمرهٔ جدید موسوم به [[آفریقای شرقی ایتالیایی]] [[ضمیمه کردن به خاک|ضمیمه]] شد؛ این رویدادها همچنین نشانی از ضعف [[جامعهٔ ملل]] به عنوان نیرویی برای حفظ صلح بود. ایتالیا و اتیوپی هر دو عضو جامعهٔ ملل بودند اما جامعهٔ ملل علی‌رغم آن که حملهٔ ایتالیا نقض صریح بند دهم [[میثاق جامعه ملل]] بود در خصوص این حملات [[مماشات]] به خرج داد.{{sfn|Barker|1971|pp=۱۳۱–۳۲}} البته بریتانیا و فرانسه از اعمال تحریم‌هایی بر ایتالیا حمایت کردند اما این تحریم‌ها عملاً به‌طور کامل اجرا نشدند و نتوانستند منجر به پایان حملات ایتالیا شوند.{{sfn|Shirer|1990|p=۲۸۹}} ایتالیا هم بعداً مخالفتش را در برابر هدف آلمان در تصرف [[دولت فدرال اتریش|اتریش]] پس گرفت.{{sfn|Kitson|2001|p=۲۳۱}}

=== جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۶‎–۱۹۳۹) ===
{{اصلی|جنگ داخلی اسپانیا}}
[[پرونده:Bundesarchiv Bild 183-H25224, Guernica, Ruinen.jpg|انگشتی|
[[بمباران گرنیکا]] در سال ۱۹۳۷ در خلال جنگ داخلی اسپانیا این بیم را در اروپا به وجود آورد که جنگ جهانی بعدی مبتنی بر بمباران شهرها باشد و منجر به کشته‌شدن مردمان فراوانی بشود.]]

زمانی که جنگ داخلی در اسپانیا سر گرفت، هیتلر و موسولینی از شورشیان ملی‌گرا که توسط [[فرانسیسکو فرانکو]] رهبری می‌شدند حمایت نظامی کردند. این حمایت از سمت ایتالیا بیشتر بود تا از سمت نازی‌ها؛ موسولینی مجموعاً ۷۰٬۰۰۰ نیروی زمینی و ۶٬۰۰۰ خدمهٔ نیروهای هوایی به انضمام ۷۲۰ هواپیما به اسپانیا فرستاد.{{sfn|Neulen|2000|page=۲۵}} از سوی دیگر، شوروی از حاکم فعلی اسپانیا یعنی [[جمهوری دوم اسپانیا]] حمایت می‌کرد. همچنین بیش از ۳۰٬۰۰۰ نیروی داوطلب خارجی که با نام [[تیپ‌های بین‌المللی]] شناخته می‌شدند علیه ملی‌گرایان می‌جنگیدند. در این میان آلمان و شوروی از این [[جنگ نیابتی]] به عنوان فرصتی برای آزمودن پیشرفته‌ترین [[سلاح]] و تاکتیک‌های جنگی‌شان بهره بردند. در نهایت ملی‌گرایان در سال ۱۹۳۹ در جنگ پیروز شدند و فرانکو که حال تبدیل به یک [[دیکتاتور]] شده بود در طول جنگ جهانی دوم رسماً موضع بی‌طرفی گرفته اگر چه عموماً حامی نیروهای محور بود.{{sfn|Payne|2008|page=۲۷۱}} مهم‌ترین همکاری او با آلمان عبارت بود از ارسال [[لشکر آبی|داوطلبانی]] به [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبههٔ شرقی]].{{sfn|Payne|2008|page=۱۴۶}}

=== اشغال چین توسط ژاپن (۱۹۳۷) ===
{{اصلی|جنگ دوم چین و ژاپن|ژاپن در جنگ جهانی دوم}}
[[پرونده:Shanghai1937IJA ruins.jpg|انگشتی|راست|سربازان [[نیروی زمینی امپراتوری ژاپن]] در خلال [[نبرد شانگهای]]، ۱۹۳۷]]

در سال ۱۹۳۷ [[ژاپن]] به دنباله [[حادثه پل مارکو پولو]]، [[پکن]] را که پایتخت امپراتوری چین بود تصرف کرد و این خود به لشکرکشی ژاپن برای تصرف تمام چین منجر شد.{{sfn|Eastman|1986|pp=۵۴۷–۵۱}} شوروی فوراً با چین [[معاهده عدم تخاصم شوروی و چین|معاهدهٔ عدم تخاصم]] امضا کرد تا بتواند به چین [[تدارکات جنگی]] قرض بدهد. این معاهده یکی از دلایل مهم اتمام [[همکاری چین و آلمان (۱۹۲۶–۱۹۴۱)|معاهدهٔ پیشین همکاری بین چین و آلمان]] در سال ۱۹۴۱ بود. نیروهای ژاپنی از سپتامبر تا نوامبر آن سال به [[تائی‌یوان]] حمله کردند، در [[نبرد شیکوئو]] با [[ارتش انقلابی ملی]] جنگیدند،<ref name="Hsu & Chang 1971 221">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=195–200}}.</ref> و در [[نبرد گذرگاه پینگ‌شیانگ|نبرد پینشینگوان]] با [[حزب کمونیست چین]] درگیر شدند.<ref name=Tucker2009>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|title=A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East|first=Spencer C.|last=Tucker|year=2009|publisher=ABC-CLIO|accessdate=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-85109-672-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818210935/https://books.google.com/books?id=h5_tSnygvbIC&pg=PA1873|archive-date=18 August 2018|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref><ref name=yang>Yang Kuisong, "On the reconstruction of the facts of the Battle of Pingxingguan"</ref> [[جنرالیسیمو]] [[چیانگ کای‌شک]] سربازانش در [[ارتش انقلابی ملی]] را که در آلمان تعلیم دیده بودند به [[نبرد شانگهای]] گسیل داشت اما شانگهای پس از سه ماه مبارزه توسط ژاپن تصرف شد. نیروهای ژاپنی به پیشرفت خود ادامه دادند و در [[نبرد نانجینگ]] توانستند پایتخت آن زمان چین را تصرف کنند. بعد از سقوط نانجینگ ده‌ها هزار (و شاید صدها هزار) نفر از چینی‌های غیرنظامی و سربازان خلع سلاح شدهٔ چینی در [[کشتار نانجینگ]] توسط ژاپنی‌ها قتل‌عام شدند.<ref>Levene, Mark and Roberts, Penny. ''The Massacre in History''. 1999, pp. 223–24</ref><ref name=tot>Totten, Samuel. ''Dictionary of Genocide''. 2008, 298–99.</ref>

در [[مارس]] ۱۹۳۸ نیروهای ملی چینی اولین پیروزی بزرگ خود را در [[نبرد تایرژوانگ]] به دست آوردند اما در مهٔ آن سال شهر [[شوژو]] توسط ژاپنی‌های [[نبرد شوژو|فتح شد]].{{sfn|Hsu|Chang|1971|pp=۲۲۱–۳۰}} در ژوئن ۱۹۳۸ نیروهای چینی توانستند با ایجاد [[طغیان]] در [[رود زرد]] در پیشرفت ژاپنی‌ها وقفه ایجاد کنند و برای خود زمان بخرند تا آماده دفاع از [[ووهان]] شوند، اما این شهر نیز در اکتبر [[نبرد ووهان|به دست ژاپنی‌ها افتاد]].{{sfn|Eastman|1986|p=۵۶۶}} اما تمام این پیروزی‌های ژاپن منجر به سقوط مقاومت چینی‌ها، چنان‌که ژاپنی‌ها انتظار داشتند، نشد و بالعکس چین با انتقال دولتش به جزیرهٔ [[چونگ‌کینگ]] به مبارزه ادامه داد.{{sfn|Taylor|2009|pp=150–52}}{{sfn|Sella|1983|pp=۶۵۱–۸۷}}

=== مناقشات مرزی شوروی و ژاپن ===
{{اصلی|درگیری‌های مرزی شوروی و ژاپن}}
[[پرونده:Battle of Lake Khasan-Red Army gunners in the interval.jpg|بندانگشتی|واحد توپخانهٔ [[ارتش سرخ]] در [[نبرد دریاچه خاسان]]، ۱۹۳۸]]

در نیمهٔ دوم دههٔ ۱۹۳۰، بین نیروهای ژاپنی مستقر در [[مانچوکوئو]] و نیروهای شوروی و [[جمهوری خلق مغولستان]] درگیری‌های درگرفت. در این مقطع سیاست انتخابی ارتش امپراتوری ژاپن دکترین [[هوکوشین-رون]] بود که بر توسعهٔ نفوذ ژاپن به سمت شمال تأکید داشت. با این حال ادامهٔ این سیاست با شکست ژاپن در [[نبرد خالخین گل]] در ۱۹۳۹، همزمانی با [[جنگ دوم چین و ژاپن]]،{{sfn|Beevor|2012|p=۳۴۲}} و تلاش متحد ژاپن، آلمان نازی، برای امضاء پیمان بی‌طرفی با شوروی موفقیت چندانی نیافت. ژاپن و شوروی در آوریل ۱۹۴۱ [[پیمان بی‌طرفی ژاپن و شوروی|پیمانی مبنی بر بی‌طرفی]] امضاء کردند و پس آن ژاپن به دکترین [[نانشین-رون]] رو آورد که سیاست انتخابی نیروی دریایی ژاپن بود و بر توسعهٔ نفوذ این کشور به سمت جنوب تأکید داشت. این سیاست در نهایت ژاپن را به رودررویی و جنگ با آمریکا و متحدان غربی‌اش سوق داد.<ref>{{cite magazine |author=Goldman, Stuart D. |date=28 August 2012 |title=The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939 |accessdate=26 June 2015 |magazine=The Diplomat |url=http://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629092821/http://thediplomat.com/2012/08/the-forgotten-soviet-japanese-war-of-1939/ |archive-date=29 June 2015 |dead-url=no |df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web |author=Timothy Neeno |accessdate=26 June 2015 |title=Nomonhan: The Second Russo-Japanese War |publisher=MilitaryHistoryOnline.com |url=http://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-url=https://web.archive.org/web/20051124070956/http://www.militaryhistoryonline.com/20thcentury/articles/nomonhan.aspx |archive-date=24 November 2005 |dead-url=no |df=dmy-all}}</ref>

=== درگیری‌ها و توافقات در اروپا ===
[[پرونده:Bundesarchiv Bild 183-R69173, Münchener Abkommen, Staatschefs.jpg|بندانگشتی|راست|[[نویل چمبرلین]]، [[ادوار دالادیه]]، [[آدولف هیتلر]]، [[بنیتو موسولینی]]، و [[گالئاتسو چانو]] لحظاتی پیش از امضاء [[توافقنامه مونیخ]]، ۲۹ سپتامبر ۱۹۳۸]]
در اروپا، [[آلمان]] و [[ایتالیا]] رو به سیاستی تهاجمی آوردند. در مارس ۱۹۳۸، آلمان [[آنشلوس|اتریش را ضمیمهٔ خاک خود کرد]]، ولی بااین‌حال دیگر قدرت‌های اروپایی باز در برابر هیتلر دست به دامان سیاست [[مماشات]] شدند.{{sfn|Collier|Pedley|2000|p=۱۴۴}} هیتلر، که از این روند تشویق پذیرفته بود، پیگیر ادعای ارضی آلمان بر [[سودتنلند]] شد. سودتنلند بخشی از [[چکسلواکی]] بود که جمعیتش را غالباً آلمانی‌زبان‌ها تشکیل می‌دادند. بریتانیا و فرانسه به پیشنهاد و ابتکار نخست‌وزیر بریتانیا [[نویل چمبرلین]] و به رغم مخالفت دولت چکسلواکی، با امضاء [[توافقنامه مونیخ]] پذیرفتند که سودتنلند به خاک آلمان الصاق شود و در ازای آن آلمان قول بدهد در آینده ادعای ارضی دیگری نداشته باشد.{{sfn|Kershaw|2001|pp=۱۲۱–۲۲}} اندکی بعد آلمان و ایتالیا چکسلواکی را مجبور کردند بخش‌های دیگر از خاک خود را به [[مجارستان]] [[نخستین حکمیت وین|واگذار کند]] و لهستان هم منطقهٔ [[زائولزی]] چکسلواکی را تصرف کرد.{{sfn|Kershaw|2001|p=۱۵۷}}

با این که در توافق‌نامه مونیخ همهٔ خواسته‌های صریح آلمان اجابت شده بود، هیتلر در خفا از دخالت بریتانیا که منجر شده بود او نتواند همهٔ خاک [[چکسلواکی]] را در یک عملیات تصاحب کند عصبانی بود. او در سخنرانی‌های بعدی‌اش به بریتانیا و یهودی‌های «جنگ‌طلب» حمله کرد و در ژانویه ۱۹۳۹ مخفیانه دستور داد [[نقشه زی|نیروی دریایی آلمان تسلیحاتش را به شکل گسترده‌ای تجدید کند]] و تفوق دریایی بریتانیا را به چالش بکشد. در مارس ۱۹۳۹، [[اشغال چکسلواکی|آلمان به بقیهٔ مناطق چکسلواکی هم یورش برد]] و آن را به [[بوهم و موراویا]]، که [[تحت‌الحمایه|منطقه‌ای تحت‌الحمایه]] آلمان بود، و [[دولت متکی|دولت دست‌نشانده]]ٔ [[جمهوری اسلواکی (۱۹۳۹-۱۹۴۵)|جمهوری اسلواکی]] تقسیم کرد.{{sfn|Davies|2006|loc=pp. 143–44 (2008 ed.)}}
هیتلر همچنین در ۲۰ مارس ۱۹۳۹ [[اولتیماتوم آلمان به لیتوانی|اولتیماتومی علیه لیتوانی]] صادر کرد و این کشور را مجبور کرد تا [[منطقه کلایپدا]] را به آلمان واگذار کند.{{sfn|Shirer|1990|pp=۴۶۱–۶۲}}

[[پرونده:Bundesarchiv Bild 183-H27337, Moskau, Stalin und Ribbentrop im Kreml.jpg|چپ|بندانگشتی|upright|وزیر امور خارجهٔ آلمان [[یواخیم فون ریبنتروپ]] (راست) و رهبر شوروی [[ژوزف استالین]]، پس از امضای [[پیمان مولوتوف–ریبنتروپ]]، ۲۳ اوت ۱۹۳۹]]

بریتانیا و فرانسه که از ادعای ارضی آلمان بر [[ایالت آزاد دانتسیگ]] نگران شده بودند، به لهستان تضمین دادند که از حمایتشان از استقلال این کشور چشم نمی‌پوشند. با [[حمله ایتالیا به آلبانی]] در آوریل ۱۹۳۹، تضمینی مشابه به رومانی و [[پادشاهی یونان|یونان]] داده شد.{{sfn|Lowe|Marzari|2002|p=۳۳۰}}
اندکی پس از وعدهٔ بریتانیا و فرانسه به لهستان، آلمان و ایتالیا با امضاء [[اتحاد فولاد|پیمان فولاد]] به اتحادشان رسمیت بخشیدند.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=۲۳۴}}
هیتلر بریتانیا و لهستان را متهم کرد که در تلاش برای «محاصرهٔ» آلمانند و از [[توافق‌نامه دریایی انگلیس و آلمان]] و [[معاهده عدم تعرض آلمان و لهستان]] خارج شد.{{sfn|Shirer|1990|p=۴۷۱}}

در اواخر ماه اوت، آلمان نیروهایش را در مرزش با لهستان بسیج کرد و اروپا وارد بحرانی عمومی{{یادچپ|general crisis}} شد. در ۲۳ اوت، با توقف مذاکرات دربارهٔ پیمان نظامی سه‌گانه بین فرانسه، بریتانیا، و شوروی،<ref>{{Cite journal |jstor = 153322|title = Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939|url = https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_2000-06_52_4/page/695|journal = Europe-Asia Studies|volume = 52|issue = 4|pages = 695–722|last1 = Watson|first1 = Derek|year = 2000|doi = 10.1080/713663077|issn = 0966-8136}}</ref>
شوروی [[پیمان مولوتوف–ریبنتروپ|پیمانی مبنی بر عدم تعرض]] با آلمان امضاء کرد.{{sfn|Shore|2003|p=۱۰۸}}
در جملهٔ مفاد این پیمان معاهده‌ای سرّی قرار داشت که «[[منطقه نفوذ|مناطق نفوذ]]» آلمان و شوروی را مشخص می‌کرد (غرب [[جمهوری دوم لهستان|لهستان]] و [[لیتوانی]] به آلمان می‌رسید و [[اراضی ضمیمه‌شده لهستان به شوروی|شرق لهستان]]، فنلاند، استونی، لتونی، و [[بیسارابیا]] سهم شوروی بود)، و استقلال لهستان را به چالش می‌کشید.{{sfn|Dear|Foot|2001|p=۶۰۸}}
به واسطهٔ این پیمان، ضدیت شوروی با حملهٔ آلمان به لهستان خنثی شد و آلمان مجبور نبود مثل جنگ جهانی اول در دو جبهه شرقی و غربی بجنگد. بلافاصله پس از عقد این پیمان، هیتلر دستور داد که حمله به لهستان در ۲۶ اوت آغاز شود، ولی پس از شنیدن خبر عقد پیمان همکاری مشترک بین لهستان و بریتانیا و بی‌طرف ماندن ایتالیا، آن را به تأخیر انداخت.<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|accessdate=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

آلمان در پاسخ به درخواست بریتانیا برای مذاکرات مستقیم به‌منظور جلوگیری از جنگ، ادعای ارضی خود را بر لهستان تکرار کرد و این خود بهانه‌ای برای تضعیف روابط بین دو کشور شد.<ref name=ww2db_com>{{cite web |url=http://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |title=The Danzig Crisis |website=ww2db.com |access-date=29 April 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160505010109/http://ww2db.com/battle_spec.php?battle_id=162 |archive-date=5 May 2016 |dead-url=no |df=dmy-all}}</ref>
در ۲۹ اوت، هیتلر خواستار آن شد که لهستان [[تام‌الاختیار|نماینده‌ای تام‌الاختیار]] به برلین بفرستد تا دربارهٔ تسلیم [[گدانسک]] به آلمان و برگزاری [[همه‌پرسی]] در [[گذرگاه لهستان|کریدور لهستان]] (که اقلیت آلمانی‌زبان ساکن در آن به جدایی از لهستان رأی می‌داد) مذاکره کند.<ref name=ww2db_com/>
لهستان از اجابت مطالبات آلمان سر باز زد و وزیر خارجهٔ آلمان ریبنتروپ در شب ۳۰–۳۱ اوت پس از جلسه‌ای متشنج با سفیر بریتانیا [[نویل هندرسون]] اعلام کرد که در نظر آلمان از پذیرش مطالبات این کشور امتناع شده است.<ref name=ibiblio1939>{{cite web |title=Major international events of 1939, with explanation |url=http://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |publisher=Ibiblio.org |access-date=9 May 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/http://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html |archive-date=10 March 2013 |dead-url=no |df=dmy-all}}</ref>

== دوران جنگ ==
<!-- {{اصلی|تاریخچه دیپلماتیک جنگ جهانی دوم}} -->

=== آغاز جنگ در اروپا (۱۹۳۹‎–۱۹۴۰) ===
[[پرونده:Germans at Polish Border (1939-09-01).jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Germans_at_Polish_Border_(1939-09-01).jpg|چپ|بندانگشتی|سربازان آلمانی در حال عبور از مرز [[لهستان]]، ۱ سپتامبر ۱۹۳۹]]
روز ۱ سپتامبر سال ۱۹۳۹، آلمان پس از آماده‌سازی چندین عملیات پرچم دروغین همچون [[عملیات گلایویتس]] به‌عنوان پیش‌زمینه، [[تهاجم به لهستان]] را آغاز کرد.{{sfn|Evans|2008|pp=۱–۲}} اغلب از [[نبرد وسترپلاته]] به‌عنوان نخستین نبرد جنگ یاد می‌شود.<ref name="Zabecki2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|title=World War II in Europe: An Encyclopedia|author=David T. Zabecki|first=|date=1 May 2015|publisher=Routledge|year=|isbn=978-1-135-81242-3|location=|pages=1663|quote=The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate|access-date=۲۶ ژوئیه ۲۰۱۹|archive-date=۷ مارس ۲۰۲۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20230307201256/https://books.google.com/books?id=Mq_lCAAAQBAJ&pg=PT1663|url-status=live}}</ref> بریتانیا و فرانسه به آلمان ضرب‌الاجل دادند تا عملیات‌های نظامی خود را متوقف کند. روز ۳ سپتامبر، پس از نادیده‌گرفته‌شدن این ضرب‌الاجل، فرانسه، بریتانیا، [[استرالیا]] و [[نیوزیلند]] علیه آلمان اعلام جنگ کردند. [[اتحادیه آفریقای جنوبی|آفریقای جنوبی]] در ۶ سپتامبر و [[کانادا]] نیز در ۱۰ سپتامبر به این ائتلاف پیوستند. این کشورها به جز یک [[جنگ تصنعی|درگیری مختصر در زارلاند]]، هیچ کمکی به لهستان ارائه نکردند.<ref name="Keegan 1997 35">{{Harvnb|Keegan|1997|p=35}}.

{{Harvnb|Cienciala|2010|p=128}}, observes that, while it is true that Poland was far away, making it difficult for the French and British to provide support, "[f]ew Western historians of World War II&nbsp;... know that the British had committed to bomb Germany if it attacked Poland, but did not do so except for one raid on the base of Wilhelmshafen. The French, who committed to attack Germany in the west, had no intention of doing so."</ref> [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین]] با هدف ضربه به اقتصاد و افزایش هزینه‌های جنگ برای آلمان، یک [[محاصره آلمان (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|محاصرهٔ دریایی]] علیه این کشور ایجاد نمودند.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|p=32}}; {{Harvnb|Dear|Foot|2001|pp=248–49}}; {{Harvnb|Roskill|1954|p=64}}.</ref> آلمان با تهاجم [[او-بوت]]‌ها به کشتی‌های جنگی و تجاری متفقین به این محاصره پاسخ داد. این اقدام آلمان به [[نبرد آتلانتیک (۱۹۳۹–۱۹۴۵)|نبرد اقیانوس اطلس]] انجامید.<ref>James Bjorkman, [https://worldwartwodaily.filminspector.com/2016/05/january-18-1940-new-hope-for-allied.html New Hope for Allied Shipping] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190709141614/https://worldwartwodaily.filminspector.com/2016/05/january-18-1940-new-hope-for-allied.html |date=۹ ژوئیه ۲۰۱۹}}, Retrieved 17 December 2018.</ref>

[[پرونده:Polish infantry marching -2 1939.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Polish_infantry_marching_-2_1939.jpg|جایگزین=|راست|بندانگشتی|233x233پیکسل|سربازان لهستانی در حین دفاع از کشور، سپتامبر ۱۹۳۹]]
نیروهای آلمانی ۸ سپتامبر به حومهٔ [[ورشو]] رسیدند. [[نبرد بزورا|ضدحمله لهستان به سمت غرب]] برای چندین روز پیشروی نیروهای آلمانی را متوقف کرد؛ اما دوز زدن ضد حمله توسط [[ورماخت]] به محاصره نیروهای لهستانی منجر شد. بقایای نیروهای لهستانی با گذر از حلقه نیروهای دشمن وارد [[محاصره ورشو (۱۹۳۹)|ورشوی در محاصره]] شدند. روز ۱۷ سپتامبر سال ۱۹۳۹ و پس از امضای [[نبرد خالخین گل|آتش‌بس با ژاپن]]، [[تهاجم شوروی به لهستان]] نیز آغاز شد.{{sfn|Zaloga|2002|pp=۸۰, ۸۳}} دلیل ظاهری ارائه‌شده برای این حمله، محافظت از اقلیت‌های اوکراینی و بلاروسی هنگام فروپاشی لهستان اعلام گردید.<ref>{{Cite journal|last1=Ginsburgs|first1=George|year=1958|title=A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939|journal=The American Journal of International Law|volume=52|issue=1|pages=69–84|doi=10.2307/2195670|jstor=2195670}}</ref> روز ۲۷ سپتامبر، مدافعان ورشو تسلیم آلمانی‌ها شدند. آخرین نیروهای اصلی عملیاتی لهستان نیز روز ۶ اکتبر دست از مبارزه کشیدند. با وجود شکست نظامی، لهستان هیچگاه تسلیم نشد و اقدام به ایجاد [[دولت در تبعید لهستان|دولت در تبعید]] و [[دولت زیرزمینی لهستان|دولت زیرزمینی]] در سرزمین تسخیرشده‌اش کرد.{{sfn|Hempel|2005|p=۲۴}} بخش زیادی از نیروهای نظامی لهستان به [[رومانی]] و دیگر کشورهای حاشیه دریای بالتیک نقل مکان کردند. بسیاری از این نیروها در دیگر صحنه‌های جنگ به نبرد با نیروهای محور پرداختند.{{sfn|Zaloga|2002|pp=۸۸–۸۹}}

بخش غربی لهستان به آلمان و بخش شرقی آن به شوروی ملحق شد. بخش از این سرزمین تحت حاکمیتی با عنوان ''"[[دولت عمومی]]"'' قرار گرفت. قسمت‌های کوچکی از خاک لهستان نیز به [[لیتوانی]] و [[اسلواکی]] رسید. روز ۶ اکتبر هیتلر یک پیشنهاد صلح برای بریتانیا و فرانسه فرستاد و گفت که آیندهٔ لهستان باید صرفاً توسط آلمان و شوروی تعیین شود. این پیشنهاد رد شد<ref name=ToolAutoGenRef1>{{cite web|title=Major international events of 1939, with explanation|url=http://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html|publisher=Ibiblio.org|access-date=9 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130310103815/http://www.ibiblio.org/pha/events/1939.html|archive-date=10 March 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> و هیتلر دستور حملهٔ فوری به فرانسه را صادر کرد.<ref>Nuremberg Documents C-62/GB86, a directive from Hitler in October 1939 which concludes: "The attack [on France] is to be launched this Autumn if conditions are at all possible."</ref> با وجود این، حمله به‌دلیل شرایط بد آب‌وهوایی به بهار سال ۱۹۴۰ موکول شد.<ref>Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk, L Deighton, Jonathan Cape, 1993, pp. 186–87. Deighton states that "the offensive was postponed twenty-nine times before it finally took place."</ref>{{sfn|Liddell Hart|1977|pp=39–40}}{{sfn|Bullock|1990|loc=pp. 563–64, 566, 568–69, 574–75 (1983 ed.)}}
[[پرونده:A Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:A{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۲۱ |bot=InternetArchiveBot}} Finnish Maxim M-32 machine gun nest during the Winter War.jpg|چپ|بندانگشتی|آشیانهٔ مسلسل فنلاندی که روی سربازان [[ارتش سرخ]] شوروی هدف گرفته است، [[جنگ زمستان]]، فوریهٔ ۱۹۴۰]]
اتحاد جماهیر شوروی [[کشورهای حوزه دریای بالتیک]] شامل [[استونی]]، [[لتونی]] و [[لیتوانی]]، کشورهایی که تحت [[پیمان مولوتوف-ریبنتروپ]] در «قلمروی نفوذ» شوروی بودند، را مجبور به امضای پیمان‌های کمک دوطرفه کرد. استقرار نیروهای شوروی در این کشورها از شرایط این پیمان‌ها بود. مدتی بعد تعداد چشم‌گیری از نیروهای نظامی شوروی وارد این کشورها شدند.{{sfn|Smith|Pabriks|Purs|Lane|2002|p=24}}{{sfn|Bilinsky|1999|p=9}}{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=۵۵–۵۶}} [[فنلاند]] از امضای چنین پیمانی امتناع ورزید و راضی به واگذار کردن بخشی از قلمروی خود به شوروی نشد. شوروی ماه نوامبر سال ۱۹۳۹ به فنلاند حمله برد که موجب آغاز [[جنگ زمستان]] گردید.{{sfn|Spring|1986|pp=۲۰۷–۲۶}} این حمله منجر به اخراج شوروی از [[جامعه ملل]] شد.<ref>Carl van Dyke. The Soviet Invasion of Finland. Frank Cass Publishers, Portland, OR. {{ISBN|0-7146-4753-5}}, p. 71.</ref> با وجود برتری عددی و تسلیحاتی شوروی، موفقیت نیروهای این کشور ناچیز بود و جنگ میان دو کشور ماه مارس سال ۱۹۴۰ با امضای [[پیمان‌نامه صلح مسکو]] و با حفظ استقلال فنلاند پایان یافت.{{sfn|Hanhimäki|1997|p=۱۲}}

ماه ژوئن سال ۱۹۴۰، شوروی اجباراً استونی، لتونی و لیتوانی را به قلمروی خود افزود{{sfn|Bilinsky|1999|p=۹}} و بر سر مناطق [[بیسارابیا]] و [[بوکوفینا|بوکوفینای شمالی]] با رومانی به اختلاف خورد. در همین حال، روابط حسنه سیاسی و همکاری‌های اقتصادی شوروی و آلمان{{sfn|Ferguson|2006|pp=367, 376, 379, 417}}{{sfn|Snyder|2010|p=118ff}} کم‌کم متوقف شد{{sfn|Koch|1983|pp=912–14, 917–20}}{{sfn|Roberts|2006|p=۵۶}} و هر دو کشور مقدمات جنگ را فراهم کردند.{{sfn|Roberts|2006|p=۵۹}}

=== غرب اروپا (۱۹۴۰‎–۱۹۴۱) ===
{{اصلی|جبهه غربی (جنگ جهانی دوم)}}
[[پرونده:WWIIEuropeMay40.gif|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:WWIIEuropeMay40.gif|بندانگشتی|پیشروی نیروهای آلمانی در بلژیک و شمال فرانسه، ۱۰ مه تا ۴ ژوئن ۱۹۴۰، با گذر از [[خط دفاعی ماژینو]] (نمایش‌داده‌شده به رنگ قرمز تیره)]]
ماه آوریل سال ۱۹۴۰، آلمان برای محافظت از محمولهٔ سنگ آهن سوئد، که متفقین در تلاش برای ایجاد اختلال در آن بودند، [[عملیات وزروبونگ]] را در تهاجم به دانمارک و نروژ به اجرا گذاشت.<ref>{{Harvnb|Murray|Millett|2001|pp=57–63}}.</ref> [[دانمارک]] تنها پس از چند ساعت تسلیم شد و [[نروژ]] در عرض دو ماه{{sfn|Commager|2004|p=۹}} و با وجود حمایت متفقین به تصرف آلمانی‌ها درآمد.{{sfn|Reynolds|2006|p=۷۶}}

ماه مه، [[تهاجم آلمان به فرانسه]] صورت گرفت. جهت دور زدن استحکامات [[خط دفاعی ماژینو]]، آلمان کشورهای بی‌طرف [[نبرد بلژیک|بلژیک]]، [[نبرد هلند|هلند]] و [[لوکزامبورگ]] را مورد حمله قرار داد.{{sfn|Evans|2008|pp=۱۲۲–۱۲۳}} آلمان‌ها تهاجم اصلی را از راه جنگل‌های [[آردن]] به انجام رساندند.{{sfn|Keegan|1997|pp=۵۹–۶۰}} با استفاده موفقیت‌آمیز از تاکتیک ''[[بلیتس‌کریگ]]''، ورماخت به‌سرعت خود ��ا به [[کانال مانش]] رساند و ارتباط نیروهای متفقین حاضر در بلژیک و شمال فرانسه را با بدنه اصلی خاک فرانسه قطع کرد. این عملیات منجر به به محاصره افتادن مقدار زیادی از نیروهای متفقین شد. به هر صورت بخش بزرگی از نیروهای بریتانیایی به همراه بخشی از قوای بلژیکی و فرانسوی با رها کردن تقریباً تمام تجهیزات خود، توانستند تا اوایل ماه ژوئن از طریق بندر [[دانکرک]] از بدنه اصلی خاک اروپا عقب‌نشینی کنند.{{sfn|Keegan|1997|pp=۶۶–۶۷}}

روز ۱۰ ژوئن، ایتالیا به فرانسه حمله کرد و با فرانسه و بریتانیا وارد جنگ شد.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=۲۰۷}} آلمانی‌ها در ادامه به سمت جنوب و به نبرد مابقی نیروهای فرانسوی رفتند. [[پاریس]] روز ۱۴ ژوئن به سلطه مهاجمان درآمد. آلمان و فرانسه روز ۲۲ ژوئن سال ۱۹۴۰ یک [[قرارداد ترک مخاصمه ۲۲ ژوئن ۱۹۴۰|پیمان آتش‌بس]] به امضا رساندند. بخش‌هایی از سرزمین فرانسه به آلمان و ایتالیا سپرده شد{{sfn|Umbreit|1991|p=۳۱۱}} و دولتی تحت عنوان [[فرانسه ویشی]] در اراضی جنوبی تشکیل گشت. فرانسه نیروی دریایی خود را حفظ کرد. این بزرگ‌ترین پیروزی آلمان نازی بود، پیروزی ای که در کمتر از سه ماه صورت گرفت. در نهایت بریتانیایی‌ها برای جلوگیری از تصاحب ناوگان دریایی فرانسه ویشی توسط آلمانی‌ها، روز ۳ ژوئیه آن را مورد حمله قرار دادند.{{sfn|Brown|2004|p=۱۹۸}}
[[نبرد بریتانیا]]{{sfn|Keegan|1997|p=۷۲}} اوایل ماه ژوئیه در پی حمله ''لوفت‌وافه'' به کشتی‌ها و بندرهای بریتانیا آغاز شد.<ref name=Murray_BoB>{{harvnb|Murray|1983|loc=The Battle of Britain}}</ref> به هر صورت این اقدام نتیجهٔ چندانی برای آلمانی‌ها دربر نداشت. در پی این مسئله، [[عملیات شیر دریایی|تهاجم برنامه‌ریزی‌شدهٔ آلمان به بریتانیا]] روز ۱۷ سپتامبر برای همیشه لغو شد. با وجود تشدید [[بمباران راهبردی]] با حملات شبانه به لندن و دیگر شهرها، این حملات نتوانستند قوای جنگی بریتانیا را به مقدار زیادی مختل کنند.{{r|Murray_BoB}} بخش عظیمی از حملات در مهٔ ۱۹۴۱ متوقف شد.{{sfn|Dear|Foot|2001|pp=۱۰۸–۱۰۹}}

ماه نوامبر، ایالات متحده در حال بررسی شرایط برای یاری‌رسانی به چین و متفقین بود. این کشور [[لوایح بی‌طرفی دهه ۱۹۳۰|لوایح بی‌طرفی]] را برای مجاز کردن «[[پرداخت نقد و حمل (جنگ جهانی دوم)|پرداخت نقد و حمل]]» خرید از جانب متفقین، مورد بازبینی قرار داد.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|pp=۳۲۸–۳۳۰}} سال ۱۹۴۰ و در پی سقوط فرانسه، بزرگی [[نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا]] به‌طور چشم‌گیری افزایش یافت. ماه سپتامبر، ایالات متحده با معاملهٔ ناوشکن‌های آمریکایی با پایگاه‌های بریتانیایی موافقت کرد.{{sfn|Maingot|1994|p=۵۲}} با وجود این، اکثریت مردم ایالات متحده تا سال ۱۹۴۱ همچنان با هرگونه مداخلهٔ مستقیم نظامی در جنگ مخالف بودند.{{sfn|Cantril|1940|p=۳۹۰}} ماه دسامبر، روزولت هیتلر را به برنامه‌ریزی برای فتح جهان متهم کرد و هرگونه مذاکره‌ای را به‌دلیل بی‌فایده دانستن آن رد کرد. او ایالات متحده را «[[زرادخانه دموکراسی]]» نامید و برنامه‌های [[قانون وام و اجاره]] را با هدف پشتیبانی از بریتانیا افزایش داد.<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref>ایالات متحده طرح‌ریزی راهبردی برای آغاز حمله‌ای همه‌جانبه به آلمان را شروع کرد.<ref>{{cite web|author=Skinner Watson, Mark|title=Coordination With Britain|website=US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html|access-date=13 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130430001549/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Plans/USA-WD-Plans-12.html|archive-date=30 April 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

پایان ماه سپتامبر ۱۹۴۰، [[پیمان سه‌جانبه]] رسماً ژاپن، ایتالیا و آلمان را به‌عنوان [[نیروهای محور]] با یکدیگر متحد کرد. بر اساس این پیمان در صورتی که کشوری، جز شوروی، به هر یک از نیروهای محور حمله کند دیگر کشورها می‌بایست از آن دفاع کنند.{{Sfn|Bilhartz|Elliott|2007|p=۱۷۹}} نیروهای محور ماه نوامبر ۱۹۴۰ و با پیوستن مجارستان، اسلواکی و [[پادشاهی رومانی|رومانی]] گسترش یافت.{{Sfn|Dear|Foot|2001|p=۸۷۷}}

=== مدیترانه و خاورمیانه (۱۹۴۰‎–۱۹۴۱) ===
[[پرونده:9 Div Tobruk(AWM 020779).jpg|بندانگشتی|چپ|[[امپراتوری بریتانیا در جنگ جهانی دوم|سربازان بریتانیایی]] از لشکر ۹ ارتش استرالیا در حین [[محاصره طبرق]]، [[نبرد شمال آفریقا]]]]

در ژوئن ۱۹۴۰ نیروی هوایی سلطنتی ایتالیا به جزیره مالت حمله کرد و [[محاصره مالت (جنگ جهانی دوم)|محاصره مالت]] که در دست بریتانیایی‌ها بود آغاز شد. در اواخر تابستان و اوایل پاییز نیروهای ایتالیایی [[اشغال سومالی بریتانیا توسط ایتالیا|سومالی]] را از چنگ بریتانیایی‌ها درآوردند و [[یورش ایتالیا به مصر|تهاجم به مصر]] را آغاز نمودند. در ماه اکتبر ایتالیا به [[جنگ یونان و ایتالیا|یونان]] حمله کرد که با مقاومت سنگین یونانی‌ها و تلفات سنگین نیروهای ایتالیایی همراه بود. این حمله در عرض چند روز و با تغییرات جزئی در قلمروی کشورها پایان یافت.{{sfn|Clogg|2002|p=۱۱۸}} آلمان که شاهد این ناکامی متحد خود بود جهت جلوگیری از مستقر شدن بریتانیا در یونان که می‌توانست خطری برای چاه‌های نفت رومانی باشد و همچنین جهت حمله آینده به متصرفات بریتانیا در دریای مدیترانه مقدمات تهاجم به بالکان را مهیا نمود.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=146, 152}}; {{Harvnb|US Army|1986|pp=[http://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/20_260_1.htm 4–6]}}</ref>
[[پرونده:Bundesarchiv Bild 101I-783-0109-11, Nordafrika, Panzer III in Fahrt.jpg|بندانگشتی|چپ|تانک‌های متعلق به [[سپاه آفریقا]] در حال پیشروی در صحرای شمال آفریقا، سال ۱۹۴۱]]

در دسامبر سال ۱۹۴۰ نیروهای بریتانیایی [[عملیات قطب‌نما|ضدحمله خود]] را علیه نیروهای ایتالیا در مصر و شرق آفریقا آغاز نمودند.{{sfn|Jowett|2001|pp=۹–۱۰}} این عملیات به شدت موفقیت‌آمیز بود و تا فوریه ۱۹۴۱ ایتالیایی‌ها ضمن از دست دادن کنترل شرق لیبی تلفات سنگینی را متحمل شدند و تعداد زیادی اسیر دادند. [[نیروی دریایی سلطنتی ایتالیا|نیروی دریایی ایتالیا]] نیز در این مدت آسیب‌های زیادی را متحمل گشت و در [[نبرد تارانتو]] نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا سه نبردناو ایتالیایی را از سرویس خارج کرد که در ادامه نیز طی [[نبرد دهانه ماتاپان]] کشتی‌های بیشتری منهدم گشتند.{{sfn|Jackson|2006|p=۱۰۶}}

شکست‌های ایتالیا آلمان را وادار کرد تا [[عملیات آفتاب‌گردان|نیروهای کمکی به شمال آفریقا]] ارسال نماید. از همین رو در مارس ۱۹۴۱ [[سپاه آفریقا]] به فرماندهی [[اروین رومل|رومل]] [[نبرد صحرای غربی|عملیاتی]] را آغاز نمود که منجر به عقب‌نشینی نیروهای متفقین گشت.{{sfn|Laurier|2001|pp=۷–۸}} در طی یک ماه نیروهای محور تا غرب مصر پیشروی کردند و [[محاصره طبرق|بندر طبرق]] را به محاصره خویش درآوردند.{{sfn|Murray|Millett|2001|pp=۲۶۳–۷۶}}

با وجود اعتراض شوروی، [[بلغارستان]] روز ۱ مارس به [[پیمان سه جانبه]] پیوست و به آلمان اجازه داد نیروهای خود را در مرز یونان مستقر کند. در طرف مقابل از ماه فوریه تمهیداتی جهت ورود نیروهای بریتانیایی به یونان صورت گرفت. این مسئله آلمان را ترغیب به حمله به یونان کرد. تحت فشار آلمان، [[یوگسلاوی]] نیز روز ۲۵ مارس پیمان سه جانبه را امضا کرد اما حکومت آن دو روز بعد با [[کودتای یوگسلاوی|کودتای نظامیان نزدیک به بریتانیا]] ساقط شد. در پاسخ، آلمان [[تهاجم آلمان نازی به یوگسلاوی|تهاجم خود به یوگسلاوی]] و یونان را در ۶ آوریل آغاز کرد که منجر به تصرف هر دو کشور در عرض سه هفته شد.{{sfn|Liddell Hart|1977|p=۱۵۱–۱۵۲}} تصرف بالکان با [[نبرد کرت|تسخیر جزیره کرت]] در یک [[عملیات هوابرد]] در انتهای ماه مه تکمیل گشت.{{sfn|Gilbert|1989|pages=۱۸۴–۸۷}} هر چند که اشغال بالکان در ابتدا عملیاتی سریع و بدون دردسر بود اما به سرعت [[پارتیزان‌های یوگسلاوی|جنبش پارتیزانی]] در [[جنگ جهانی دوم در یوگسلاوی|یوگسلاوی تحت اشغال متحدان]] شکل گرفت که تا پایان جنگ به مبارزه با اشغالگران پرداخت.{{sfn|Gilbert|1989|pages=۲۰۸, ۵۷۵, ۶۰۴}}

در خاورمیانه طی ماه مه قوای کشورهای همسود [[جنگ عراق و انگلستان|شورش عراق]] که توسط هواگردهای آلمانی برخاسته از پایگاه‌های سوریه فرانسه ویشی پشتیبانی می‌شدند، را سرکوب{{sfn|Watson|2003|p=۸۰}} و بین ماه‌های ژوئن و ژوئیه سال ۱۹۴۱ با کمک نیروهای [[فرانسه آزاد]] [[لشکرکشی سوری لبنانی|سوریه و لبنان]] را از سلطه دولت ویشی خارج کردند.<ref name="yiaf0">{{یادکرد وب | عنوان=Allies Pluck Syria and Lebanon from Axis Grip in Mid-1941 - World War II Day by Day | وبگاه=World War II Day by Day | تاریخ=2021-07-12 | پیوند=https://ww2days.com/allies-pluck-lebanon-syria-from-axis-grip.html | کد زبان=en | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۸ آوریل ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220408132746/https://ww2days.com/allies-pluck-lebanon-syria-from-axis-grip.html | url-status=live}}‏</ref>

=== تهاجم نیروهای محور به اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۴۱) ===
{{اصلی|عملیات بارباروسا}}
[[پرونده:Second world war europe animation large de.gif|بندانگشتی|نقشه متحرک [[جبهه اروپایی جنگ جهانی دوم]] از ۱۹۳۹ تا ۱۹۴۵، قرمز: [[متفقین جنگ جهانی دوم|متفقین غربی]] و شوروی پس از ۱۹۴۱؛ سبز: شوروی پیش از ۱۹۴۱؛ آبی: [[نیروهای محور]]]]
ماه آوریل ۱۹۴۱ شوروی که نگران افزایش تنش‌ها با آلمان بود، با امپراتوری ژاپن که با ضعف کشورهای اروپایی چشم به مستع��رات آن‌ها در جنوب شرقی آسیا دوخته بود، وارد مذاکره شده و [[پیمان بی‌طرفی ژاپن و شوروی|معاهده بی‌طرفی میان دو کشور]] امضا شد.{{sfn|Garver|1988|p=۱۱۴}} در همان حال، آلمانی‌ها در حال آماده‌سازی جهت حمله به شوروی بوده و نیروهای زیادی را در مرز مشترک مستقر کرده‌بودند.{{sfn|Weinberg|2005|p=۱۹۵}}

در سوی دیگر هیتلر اعتقاد داشت بریتانیا به امید آن که شوروی و ایالات متحده وارد جنگ خواهند شد از قبول تسلیم و پایان جنگ خودداری می‌کند.{{sfn|Murray|1983|p=[http://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/AAF-Luftwaffe-3.html 69]}} از این رو، او می‌کوشید روابط خود با شوروی را مستحکم کند و اگر در این امر موفق نبود با تهاجم به شوروی آن را از میان ببرد. ماه نوامبر سال ۱۹۴۰ [[مذاکرات محور شوروی و آلمان|مذاکراتی]] جهت بررسی شرایط شوروی جهت پیوستن به پیمان سه جانبه آغاز شد. شوروی علاقه خود به این اتحاد را نشان داد اما درخواست امتیازاتی از فنلاند، بلغارستان، ترکیه و ژاپن داشت که این خواسته‌ها برای آلمان پذیرفتنی نبود. در نهایت هیتلر در ۱۸ دسامبر ۱۹۴۰ [[فرمان شماره ۲۱ پیشوا|فرمان آماده‌سازی تهاجم به شوروی]] را صادر کرد.{{sfn|Shirer|1990|pp=۸۱۰–۱۲}}
[[پرونده:German troops in Russia, 1941 - NARA - 540155.jpg|بندانگشتی|سربازان آلمانی در تهاجم [[نیروهای محور]] به شوروی، سال ۱۹۴۱]]

در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱ نیروهای آلمانی به همراهی نیروهای رومانیایی تهاجم به شوروی را در قالب [[عملیات بارباروسا]] آغاز کردند. مدت کوتاهی بعد فنلاند، مجارستان و ایتالیا نیز به این پیکار پیوستند.<ref name="Events1941">{{citation|last1=Klooz|first1=Marle|last2=Wiley|first2=Evelyn|others=Director: Humphrey, Richard A.|year=1944|title=Events leading up to World War II – Chronological History|series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541|location=Washington|publisher=US Government Printing Office|at=pp. 267–312 ([http://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941])|url=http://www.ibiblio.org/pha/events/|access-date=9 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/http://www.ibiblio.org/pha/events/|archive-date=14 December 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}.</ref> هدف اولیه این تهاجم غافلگیرانه{{sfn|Sella|1978}} تصرف مسکو، [[لنینگراد]] و [[اوکراین]] و [[هدف استراتژیک (نظامی)|هدف نهایی]] تصرف [[خط آ-آ|خط آرخانگلسک-آستاراخان]] (یعنی از [[دریای خزر]] تا [[دریای سفید]]) تا پایان سال ۱۹۴۱ بود. اهداف هیتلر از این کارزار نابودی اتحاد جماهیر شوروی به عنوان یک قدرت نظامی، ریشه‌کنی کمونیسم، کسب [[سیاست لبنسراوم|فضای حیاتی]]{{sfn|Kershaw|2007|pp=۶۶–۶۹}} از طریق [[طرح جامع برای شرق|اخراج مردمان بومی]]{{sfn|Steinberg|1995}} و تضمین دسترسی به مواد و منابع مورد نیاز برای شکست دشمنان باقی مانده، بود.{{sfn|Hauner|1978}}

اگر چه [[ارتش سرخ]] پیش از آغاز جنگ [[طرح دفاعی شوروی پیش از آغاز جنگ با آلمان|برنامه‌های خود]] را پیرامون یک [[ضدحمله]] راهبردی مدون نموده بود؛{{sfn|Roberts|1995}} اما شدت عملیات بارباروسا [[فرماندهی عالی روسیه|فرماندهی عالی شوروی]] را مجبور کرد تا شیوهٔ [[دفاع راهبردی]] را در پیش بگیرد. در طول تابستان نیروهای محور ضمن وارد آوردن تلفات سنگین در حوزه نفرات و ادوات به شوروی، موفق به پیشروی‌های گسترده گشتند. اواسط ماه اوت [[فرماندهی عالی نیروی زمینی آلمان]] تصمیم گرفت پس از [[نبرد اسمولنسک]] [[گروه ارتش مرکز]] را متوقف کند تا بخش‌هایی از آن به کمک دیگر نیروهای آلمانی در اوکراین و ناحیه لنینگراد بروند.{{sfn|Wilt|1981}} در جبهه اوکراین [[نبرد کی‌یف (۱۹۴۱)|نبرد کی‌یف]] موفقیت‌آمیز بود و نهایتاً باعث محاصره و انهدام کامل چهار ارتش میدانی شوروی شد. این پیروزی خیره کننده راه را برای آلمانی‌ها جهت [[کارزار کریمه|تهاجم به کریمه]] (از تابستان سال ۱۹۴۱ تا نیمه نخست ۱۹۴۲) و نواحی صنعتی شرق اوکراین هموار کرد.{{sfn|Erickson|2003|pp=۱۱۴–۳۷}}
[[پرونده:RIAN archive 2153 After bombing.jpg|بندانگشتی|شهروندان شوروی در حال ترک منازلشان که طی [[محاصره لنینگراد]] توسط بمباران آلمانی‌ها نابود گشته است، ده دسامبر ۱۹۴۲]]
انتقال سه چهارم نیروی زمینی و قسمت عمده نیروی هوایی نیروهای محور از فرانسه و مدیترانه به [[جبهه شرقی (جنگ جهانی دوم)|جبهه شرقی]]{{sfn|Glantz|2001|p=۹}} بریتانیا را تشویق به تجدید نظر در [[راهبرد عالی]] خود نمود{{sfn|Farrell|1993}} و در ژوئیه [[اتحاد بریتانیا و شوروی|اتحاد نظامی بریتانیا و شوروی علیه آلمان]]{{sfn|Keeble|1990|p=۲۹}} شکل گرفت. در نتیجه این تغییر رویه و اتحاد دو دشمن دیرین، آن‌ها جهت حفظ امنیت [[دالان ایرانی]] و چاه‌های نفت به صورت مشترک به ایران حمله و آن را [[اشغال ایران در جنگ جهانی دوم|اشغال]] کردند.{{sfn|Bueno de Mesquita|Smith|Siverson|Morrow|2003|p=۴۲۵}} ماه اوت بریتانیا و ایالات متحده نیز به صورت مشترک [[منشور آتلانتیک|منشور اقیانوس اطلس]] جهت یاری‌رسانی به شوروی را امضا نمودند.{{sfn|Beevor|2012|p=۲۲۰}}

ماه اکتبر اهداف عملیاتی مهاجمان آلمانی در اوکراین و منطقه بالتیک تماماً به محقق شد و تنها [[محاصره لنینگراد]]{{sfn|Kleinfeld|1983}} و [[محاصره سواستوپول|بندر سواستوپول]] همچنان در جریان بود.{{sfn|Jukes|2001|p=۱۱۳}} [[نبرد مسکو|تهاجم به سمت مسکو]] از سر گرفته شد و نیروهای فرسوده آلمانی پس از دو ماه رزم سخت و مبارزه با هوای بسیار سرد توانستند به حومه مسکو برسند اما همان‌جا عملیات متوقف گشتند.{{sfn|Reinhardt|1992|p=۲۲۷}} علی‌رغم پیشروی گسترده نیروهای محور در خاک شوروی، آن‌ها نتوانستند به اهداف اصلی خود دست پیدا کنند. هنوز دو شهر اصلی مسکو و لنینگراد در دست شوروی قرار داشت و قدرت نظامی آن نه تنها خرد نشده بود بلکه توانسته بود قسمت بزرگی از توانایی خود را حفظ کند و اندک‌اندک در حال بازیابی و تقویت آن بود. جنگ برق‌آسا (''[[بلیتس‌کریگ]]'') در اروپا پایان یافته‌بود.{{sfn|Milward|1964}}

اوایل دسامبر نیروهای ذخیره شوروی{{sfn|Rotundo|1986}} که به تازگی وارد میدان نبرد شده بودند، برتری عددی را برای شوروی ایجاد کردند.{{sfn|Glantz|2001|p=۲۶}} علاوه بر این اطلاعات شوروی نشان می‌داد وجود تعداد اندکی نیرو در خاور دور برای بازداشتن [[کانتوگون|نیروهای ژاپنی]] از تهاجم به خاک شوروی کافی است.{{sfn|Deighton|1993|pp=۴۷۹}} این نیروهای جدید به شوروی امکان یک [[نبرد مسکو#ضد حمله ارتش سرخ (۵ دسامبر ۱۹۴۱ تا ۲۰ ژانویه ۱۹۴۲)|ضد حمله گسترده]] در ۵ دسامبر را داد که نیروهای آلمانی را در تمام طول خط مقدم ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلومتر عقب راند.{{sfn|Beevor|1998|pp=41–42}}{{sfn|Evans|2008|pp=۲۱۳–۱۴}}

=== شعله‌ور شدن جنگ در اقیانوس آرام (۱۹۴۱) ===
[[پرونده:Carrier shokaku.jpg|بندانگشتی|درگیرینده‌های [[میتسوبیشی زیرو]] متعلق به [[نیروی دریایی امپراتوری ژاپن]] بر روی [[ناو هواپیمابر شوکاکو]]، پیش از تهاجم به پرل هاربر]]
در سال ۱۹۳۹ [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]] معاهدات تجاری خود با [[امپراتوری ژاپن|ژاپن]] را ملغی نمود و از ژوئیه ۱۹۴۰ فروش [[سوخت هواپیما]] به ژاپن را ممنوع کرد که این محدودیت‌ها فشار شدیدی را بر اقتصاد ژاپن وارد می‌نمود.<ref>{{cite web|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|title=The German Campaign In Poland (1939)|access-date=29 October 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524013551/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/DAP-Poland/Campaign-II.html#chapter5|archive-date=24 May 2014|url-status=live}}</ref> در همین زمان [[ژاپنی‌ها]] [[نبرد چانگشا (۱۹۳۹)|اولین حمله]] خود به شهر مهم [[چانگشا]] را آغاز نمودند که در اواخر سپتامبر توسط [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|چینی‌ها]] پس زده شد.{{sfn|Jowett|Andrew|2002|p=۱۴}} در سال ۱۹۴۰ علی‌رغم [[تهاجم زمستانه ۴۰-۱۹۳۹|نبردهای پراکنده]] میان دو طرف، جنگ میان ژاپن و چین به بن‌بست رسیده بود. به همین دلیل، برای قطع کردن خطوط ارتباطی چین با خارج جهت تضعیف این کشور و داشتن موقعیت بهتر جهت حمله به مستعمرات اروپاییان در شرق آسیا ژاپنی‌ها [[تهاجم ژاپن به هندوچین فرانسه|شمال هندوچین]] را اشغال نمودند.{{sfn|Overy|Wheatcroft|1999|p=۲۸۹}} در نتیجه این رفتار [[ایالات متحده آمریکا|ایالات متحده]] به سرعت فروش [[آهن]]، [[فولاد]] و قطعات مکانیکی را به ژاپن [[تحریم اقتصادی|تحریم]] نمود.{{sfn|Morison|2002|p=۶۰}}
[[پرونده:The USS Arizona (BB-39) burning after the Japanese attack on Pearl Harbor - NARA 195617 - Edit.jpg|بندانگشتی|ناو [[یواس‌اس آریزونا]] متعلق به [[ناوگان اقیانوس آرام ایالات متحده]] که در طی [[حمله به پرل هاربر]] کاملاً از بین رفت، ۷ دسامبر ۱۹۴۱]]

در اوایل سال ۱۹۴۰ نیروهای چین ملی [[حمله زمستانه ۴۰-۱۹۳۹|ضدحمله وسیعی]] را آغاز نمودند. در اوت نیز [[حزب کمونیست چین|کمونیست‌های چینی]] در چین مرکزی [[تهاجم صد هنگ|حملات خود]] را شروع کردند که در پاسخ به آن نیروهای ژاپنی سیاست‌های سخت‌گیرانه‌ای را اجرا کردند تا از رسیدن ملزومات به کمونیست‌ها جلوگیری نمایند.{{sfn|Joes|2004|p=۲۲۴}} اما اختلاف میان کمونیست‌ها و ملی‌گرایان در ژانویه سال ۱۹۴۱ به اوج رسید و منجر به [[حادثه ارتش چهارم جدید|درگیری مسلحانه]] میان ایشان گشت و همکاری مشترک آنان برای اخراج نیروهای اشغالگر ژاپنی پایان یافت.{{sfn|Fairbank|Goldman|2006|p=۳۲۰}} در ماه مارس سپاه ۱۱ ژاپن حمله به سرفرماندهی سپاه ۱۹ چین را آغاز نمود که در [[نبرد شانگو]] پس زده شد.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=۳۰}} در سپتامبر ژاپنی‌ها یکبار دیگر سعی کردند تا طی [[نبرد دوم چانگشا]] این شهر را اشغال کنند و [[جمهوری چین (۱۹۴۹–۱۹۱۲)|نیروهای چین ملی]] را شکست بدهند.{{sfn|Hsu|Chang|1971|p=۳۳}}

موفقیت‌های آلمان در اروپا باعث تشویق [[امپراتوری ژاپن|ژاپن]] به فشار بیشتر بر قدرت‌های اروپایی نسبت به جنوب شرقی آسیا گشت. دولت هلند موافقت نمود تا از [[هند شرقی هلند]] مقداری نفت به ژاپنی‌ها بفروشد اما مذاکرات دربارهٔ دیگر منابع در ژوئن ۱۹۴۱ بدون موفقیت پایان گرفت.<ref>{{cite web|title=Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941|website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years|pp=45–66|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html|access-date=15 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130106021700/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-2.html|archive-date=6 January 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> در ژوئیه ۱۹۴۱ ژاپن نیروهای خود را به سمت جنوب [[هندوچین]] گسیل داشت تا موقعیت نیروهای بریتانیایی و هلندی در [[شرق دور]] را تهدید کند. در پاسخ به این تهدید ایالات متحده، بریتانیا و دیگر دولت‌های اروپایی تمام سرمایه‌های ژاپن را توقیف نموده و تحریم همه‌جانبه نفتی را علیه ژاپن آغاز کردند.{{sfn|Anderson|1975|p=201}}{{sfn|Evans|Peattie|2012|p=۴۵۶}} در همان زمان [[برنامه تهاجمی ژاپن علیه شرق دور شوروی]] که برای بهره‌برداری از وضعیت جنگی در غرب برنامه‌ریزی گشته بود به واسطه همین تحریم‌ها کنار گذاشته شد.<ref>{{cite book|last1=Coox|first1=Alvin|title=Nomonhan: Japan against Russia, 1939|date=1985|publisher=Stanford University Press|location=Stanford, CA|pages=1046–49|isbn=978-0-8047-1835-6}}</ref>

از اوایل ۱۹۴۱ ژاپن و ایالات متحده درگیر مذاکراتی جهت بهبود فضای سیاسی پرتنش میان خود و پایان جنگ در چین بودند. در طول این مذاکرات علی‌رغم تلاش ژاپن برای ابراز پیشنهادهای جدید ایالات متحده که این پیشنهادهای را کافی نمی‌دید از پذیرش آن سر باز می‌زد.<ref name="USAWWIIcp5">{{cite web|title=The decision for War|website=US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years|pp=113–27|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html|access-date=15 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525064812/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Strategy/Strategy-5.html|archive-date=25 May 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> در همین زمان و به صورت مخفیانه مذاکراتی میان ایالات متحده، بریتانیا و هلند جهت طرح دفاع مشترک در صورت تهاجم ژاپن به متصرفات یکی از کشورها در جریان بود.<ref name="USAWWIIcp4">{{cite web|title=The Showdown With Japan Aug–Dec 1941|website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare|pp=63–96|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html|access-date=15 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121109144920/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-4.html|archive-date=9 November 2012|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> رئیس‌جمهور روزولت نیروهای آمریکایی را در [[فیلیپین مشترک‌المنافع|فیلیپین]] تقویت نمود و به ژاپنی‌ها اخطار کرد ایالات متحده در برابر تهاجم به کشورهای همسایه واکنش نشان خواهد داد.{{r|USAWWIIcp4}}

ژاپن که در تنگنای تحریم‌های بریتانیا، ایالات متحده و هلند قرار گرفته بود و در مذاکرات نیز راهی برای پیشرفت متصور نبود آماده تهاجم می‌گشت. در ۲۰ نوامبر دولت جدید ژاپن که تحت نخست‌وزیری [[توجو هیدکی]] قرار داشت آخرین پیشنهاد خود را به طرف آمریکایی عرضه کرد. به موجب این پیشنهاد ژاپن ضمانت می‌نمود در برابر قطع کمک‌های ایالات متحده به چین و اتمام تحریم‌های نفتی و دیگر تحریم‌ها نیروهای خود را از جنوب هندوچین بیرون کشیده و به جنوب شرق آسیا حمله نکند.{{r|USAWWIIcp5}} پاسخ طرف آمریکایی در ۲۶ نوامبر مبنی بر این بود که ژاپن باید بدون هیچ شرطی چین را تخلیه نموده و با دولت‌های غربی پیمان عدم تخاصم امضا نماید.<ref>[http://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363 The United States Replies] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130429222741/http://www.ibiblio.org/pha/pha/congress/app-d.html#363|date=29 April 2013}}. Investigation of the Pearl Harbor attack.</ref> این برای ژاپن بدان معنی بود که یا باید از تمام اهداف و برنامه‌هایش برای چین چشم بپوشد یا آنکه منابع مورد نیاز خود در مستعمرات هلند را با زور تصاحب نماید.<ref>{{Harvnb|Painter|2012|p=26}}: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure."</ref><ref>{{Harvnb|Wood|2007|p=9}}, listing various military and diplomatic developments, observes that "the threat to Japan was not purely economic."</ref> نظامیان ژاپنی به هیچ وجه نمی‌توانستند گزینه اول را بپذیرند و تحریم‌های نفتی را به مثابه اعلان جنگ می‌دیدند.{{sfn|Lightbody|2004|p=۱۲۵}}

ژاپنی‌ها برنامه‌ریزی نموده بودند تا با تصرف سریع مستعمرات اروپایی در جنوب شرق آسیا یک خط دفاعی که تا میانه اقیانوس آرام ادامه می‌یافت را ایجاد کنند چراکه پس از آن ژاپنی‌ها می‌توانستند منابع مورد نیاز خود را از جنوب شرقی آسیا استخراج نمایند و در عین حال به راحتی در برابر نیروهای متفقین که در سرتاسر اقیانوس آرام پراکنده شده بودند دفاع کنند.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|p=310}}</ref><ref>{{Harvnb|Dower|1986|p=5}}, calls attention to the fact that "the Allied struggle against Japan exposed the racist underpinnings of the European and American colonial structure. Japan did not invade independent countries in southern Asia. It invaded colonial outposts which the Westerners had dominated for generations, taking absolutely for granted their racial and cultural superiority over their Asian subjects." Dower goes on to note that, before the horrors of Japanese occupation made themselves felt, many Asians responded favourably to the victories of the Imperial Japanese forces.</ref> مدتی بعد و برای جلوگیری از دخالت آمریکا در این طرح، ژاپنی‌ها برنامه داشتند تا [[ناوگان اقیانوس آرام ایالات متحده]] را نابود نموده و آن‌ها را از فیلیپین بیرون برانند.{{sfn|Wood|2007|pp=۱۱–۱۲}} در ۷ دسامبر ۱۹۴۱ (۸ دسامبر به وقت آسیا) [[جنگ اقیانوس آرام]] با تهاجم نیروهای ژاپنی به موقعیت نیروهای بریتانیایی و آمریکایی آغاز شد.{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=۳۴۱–۴۳}} این لشکرکشی شامل [[حمله به پرل هاربر]]، [[نبرد فیلیپین (۴۲–۱۹۴۱)|فیلیپین]]، [[نبرد مالایا|مالایا و تایلند]]{{sfn|Wohlstetter|1962|pp=۳۴۱–۴۳}} و [[نبرد هنگ کنگ]] بود.<ref>[[John Keegan|Keegan, John]] (1989) ''The Second World War''. New York: Viking. pp.256-257. {{isbn|9780399504341}}</ref>

این تهاجم باعث شد تا [[اعلان جنگ ایالات متحده به ژاپن|ایالات متحده]]، [[اعلان جنگ بریتانیا به ژاپن|بریتانیا]]، چین، استرالیا و چند کشور دیگر به صورت رسمی به ژاپن اعلان جنگ نمایند. [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] که به شدت مشغول نبردی عظیم با نیروهای محور در غرب بود به مفاد پیمان عدم تخاصم خود با ژاپن پایبند ماند.<ref>{{Harvnb|Dunn|1998|p=157}}. According to {{Harvnb|May|1955|p=155}}, Churchill stated: "Russian declaration of war on Japan would be greatly to our advantage, provided, but only provided, that Russians are confident that will not impair their Western Front."</ref> آلمان نازی و باقی کشورهای محور نیز برای اعلام همبستگی با ژاپن و به دلیل آنچه که حمله به کشتی‌های [[آلمان نازی|آلمانی]] توسط ایالات متحده به فرمان رئیس‌جمهور [[روزولت]] خوانده می‌شد<ref>[[wikisource:Adolf Hitler's Declaration of War against the United States|Adolf Hitler's Declaration of War against the United States]] in Wikisource.</ref> به ایالات متحده آمریکا اعلان جنگ نمودند.{{r|Events1941}}<ref>{{citation|last1=Klooz|first1=Marle|last2=Wiley|first2=Evelyn|others=Director: Humphrey, Richard A.|year=1944|title=Events leading up to World War II – Chronological History|series=78th Congress, 2d Session – House Document N. 541|location=Washington|publisher=US Government Printing Office|at=p. 310 ([http://www.ibiblio.org/pha/events/1941.html 1941])|url=http://www.ibiblio.org/pha/events/|access-date=9 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131214113907/http://www.ibiblio.org/pha/events/|archive-date=14 December 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}.</ref>

=== وقفه در پیشروی‌های نیروهای محور (۱۹۴۲‎–۱۹۴۳) ===
[[پرونده:Casablanca-Conference.jpg|بندانگشتی|رئیس‌جمهور ایالات متحده [[فرانکلین دلانو روزولت]] در کنار نخست‌وزیر بریتانیا [[وینستون چرچیل]] طی [[کنفرانس کازابلانکا]]، ژانویه ۱۹۴۳]]
در اول ژانویه ۱۹۴۲ [[چهار پاسبان]]{{sfn|Bosworth|Maiolo|2015|pp=۳۱۳–۱۴}} یعنی شوروی، چین، بریتانیا و ایالات متحده به همراه ۲۲ کشور شامل دولت‌های در تبعید و دولت‌های کوچک‌تر [[اعلامیه ملل متحد]] و منشور اقیانوس اطلس{{sfn|Mingst|Karns|2007|p=۲۲}} را امضا کردند و موافقت نمودند هیچ‌یک به صورت جداگانه با نیروهای محور صلح نکنند.{{sfn|Shirer|1990|p=۹۰۴}}

در طول سال ۱۹۴۲ مقامات متفقین در حال بحث و بررسی برای انتخاب [[استراتژی عالی]] خود پیرامون جنگ بودند که همه توافق داشتند [[اول اروپا|شکست آلمان]] باید هدف اول باشد. روس‌ها خواستار بازگشایی جبهه دوم برای کاهش فشار بر شوروی در شرق بودند، آمریکایی‌ها نیز علاقه‌مند به یک [[عملیات پتک|حرکت سر راست]] و تهاجم به قلب آلمان از طریق فرانسه بودند. در سمت دیگر اما بریتانیایی‌ها می‌گفتند باید در ابتدا با تهاجم به نواحی پیرامونی آلمان ضمن فرسوده کردن توان نظامی دشمن، روحیه آن‌ها را کاهش داد و جنبش‌های مقاومت را تقویت نمود.<ref>{{cite web|title=The First Full Dress Debate over Strategic Deployment. Dec 1941 – Jan 1942|website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare|pp=97–119|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html|access-date=16 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20121109145033/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-5.html|archive-date=9 November 2012|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> در نهایت بریتانیا توانست ایالات متحده را راضی نماید که تهاجم به فرانسه در سال ۱۹۴۲ غیرعملی است و به جای آن بهتر است متفقین به بیرون راندن نیروهای محور از آفریقا تمرکز نمایند.<ref>{{cite web|title=The Elimination of the Alternatives. Jul–Aug 1942|website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare|pp=266–92|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html|access-date=16 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130430013447/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic1/USA-WD-Strategic1-12.html|archive-date=30 April 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

در ابتدای سال ۱۹۴۳ متفقین طی [[کنفرانس کازابلانکا]] مفاد اشاره شده در اعلامیه‌های سال ۱۹۴۲ را بار دیگر مورد تأکید قرار داده و پیشنهاد [[تسلیم بی‌قیدوشرط]] را به دشمنان خود ارائه دادند. آمریکایی‌ها و بریتانیایی‌ها توافق نمودند عملیات را در حوزه دریای مدیترانه ادامه دهند و با حمله به سیسیل و ایتالیا مسیرهای دریای مدیترانه را به صورت کامل امن نمایند.<ref>{{cite web|title=Casablanca – Beginning of an Era: January 1943|website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare|pp=18–42|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html|access-date=16 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525075310/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-1.html|archive-date=25 May 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> هرچند که بریتانیا اصرار داشت عملیات بعدی در بالکان می‌تواند پای ترکیه را نیز به جنگ باز کند اما در ماه مه ۱۹۴۳ آمریکا تعهد بریتانیا جهت محدود کردن عملیات در حوزه مدیترانه برای انتقال نیروها جهت حمله به خاک اصلی ایتالیا و فرانسه در ۱۹۴۴ را به دست آورد.<ref>{{cite web|title=The Trident Conference – New Patterns: May 1943|website=US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare|pp=126–45|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html|access-date=16 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525100621/http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-WD-Strategic2/USA-WD-Strategic2-6.html|archive-date=25 May 2013|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

==== اقیانوس آرام (۱۹۴۲‎–۱۹۴۳) ====
{{اصلی|فهرست لشکرکشی‌های جنگ اقیانوس آرام|جنگ اقیانوس آرام|ژاپن در جنگ جهانی دوم}}
[[پرونده:Second world war asia 1937-1942 map-fa.png|300px|بندانگشتی|نقشه پیشروی ژاپنی‌ها تا اواسط سال ۱۹۴۲. آبی: ٰژاپن؛ قرمز: متفقین]]

ژاپن و متحدش تایلند تا انتهای آوریل ۱۹۴۲ [[حمله ژاپن به برمه|برمه]]، [[نبرد مالایا|مالایا]]، [[لشکرکشی هند شرقی هلند|هند شرقی هلند]]، [[نبرد سنگاپور|سنگاپور]] و [[نبرد رابائول (۱۹۴۲)|رابائول]] را ضمن وارد آوردن تلفات سنگین و گرفتن تعداد زیادی اسیر از دست متفقین خارج نمودند.{{sfn|Beevor|2012|pp=۲۴۷–۶۷, ۳۴۵}} در فیلیپین نیز علی‌رغم [[لشکرکشی فیلیپین (۴۲–۱۹۴۱)|دفاع سرسختانه فیلیپینی‌ها و آمریکایی‌ها]] این جزیره نیز در مه ۱۹۴۲ سقوط کرد و دولت آن به خارج گریخت.{{sfn|Lewis|1953|loc=p. 529 (Table 11)}} در برمه ۷ هزار سرباز بریتانیایی که از روز ۱۶ آوریل طی [[نبرد ینانگ یانگ]] به محاصره افتاده بودند توسط سربازان چینی نجات پیدا کردند.{{sfn|Slim|1956|pp=۷۱–۷۴}} در [[غرق رزم‌ناوهای پرنس ولز و رپولس|دریای جنوب چین]]، [[نبرد دریای جاوه|جاوه]] و [[یورش به اقیانوس هند|اقیانوس هند]]{{sfn|Grove|1995|p=۳۶۲}} نیز ژاپنی‌ها در نبردهای دریایی موفق بودند و حتی توانستند [[بمباران داروین|خاک استرالیا]] را بمباران نمایند. در ژانویه ۱۹۴۲ متفقین تنها پیروزی خود بر ژاپنی‌ها را در [[نبرد چانگشا (۱۹۴۲)|نبرد چانگشا]] توسط نیروهای چینی به دست آوردند.{{sfn|Ch'i|1992|p=۱۵۸}} این پیروزی‌های مداوم در برابر نیروهای بریتانیایی و آمریکایی که آماده نبرد نبودند باعث شد ژاپنی‌ها با اعتماد به نفس بیش از حد نیروهای خود را تا حد زیادی پخش کنند.{{sfn|Perez|1998|p=۱۴۵}}

در ابتدای مه ۱۹۴۲ ژاپنی‌ها قصد داشتند با یک [[عملیات آبی خاکی]] [[عملیات مو|پورت مورزبی]] را تصرف نموده تا مسیر ارتباطی میان ایالات متحده و استرالیا را قطع نمایند. ژاپنی‌ها اما پس از [[نبرد دریای مرجان]] که در قلب آن دو ناو هواپیمابر آمریکایی قرار داشتند مجبور به ملغی کردن این عملیات گشتند.{{sfn|Maddox|1992|pp=۱۱۱–۱۲}} تهاجم بعدی ژاپنی‌ها که اینبار به خاطر [[حمله دولیتل]] تحریک گشته بودند اشغال [[آب‌سنگ مرجانی میدوی]] بود تا بتوانند ناوهای هواپیمابرهای آمریکایی را به تله انداخته و آن‌ها را نابود کنند که به همین واسطه و برای انحراف آمریکایی‌ها، نیروهای خود را جهت [[لشکرکشی جزایر آلیوتی|اشغال جزایر الوشن]] به آلاسکا اعزام نمودند.{{sfn|Salecker|2001|p=۱۸۶}} این عملیات در ماه ژوئن شروع شد اما آم��یکایی‌ها که از اواسط مه [[کدهای نیروی دریایی ژاپن]] را شکسته بودند از نقشه ژاپنی‌ها اطلاع کامل داشته و در [[نبرد میدوی]] پیروزی قاطعی را در برابر [[نیروی دریایی امپراتوری ژاپن]] به دست آوردند.<ref>{{Harvnb|Ropp|2000|p=368}}.</ref> در اواسط ماه مه نیروهای ژاپنی برای مجازات نیروهای چینی که به خلبانان آمریکایی زنده‌مانده از بمباران توکیو کمک کرده بودند [[لشکرکشی چجیانگ-جیانگشی]] را آغاز کردند.<ref>{{Harvnb|Schoppa|2011|p=28}}.</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19 Chevrier & Chomiczewski & Garrigue 2004] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818213357/https://books.google.com/books?id=lILltXBTo8oC&pg=PA19|date=18 August 2018}}, p. 19.</ref>
[[پرونده:Marines rest in the field on Guadalcanal.jpg|بندانگشتی|[[سپاه تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا|تفنگداران دریایی ایالات متحده]] در هنگام [[نبرد گوادال‌کانال]] .]]

ژاپن که پس از نبرد میدوی قسمت اعظم توان تهاجمی خویش را از دست داده بود تصمیم گرفت تا تلاش برای تصرف [[پورت مورزبی]] را اینبار از [[لشکرکشی مسیر کوکودا|طریق زمین]] در پیش بگیرد.{{sfn|Weinberg|2005|p=۳۳۹}} در همین زمان آمریکایی‌ها برنامه داشتند تا با تصرف [[جزایر سلیمان]] و به خصوص [[گوادال‌کانال]] قدم‌های ابتدایی برای اشغال رابائول که پایگاه اصلی ژاپنی‌ها در جنوب شرق آسیا بود را بردارند.<ref>{{Cite book|last=Gilbert|first=Adrian|year=2003|title=The Encyclopedia of Warfare: From Earliest Times to the Present Day|publisher=Globe Pequot|isbn=978-1-59228-027-8|p=[https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259 259]|url=https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259|accessdate=۶ سپتامبر ۲۰۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190719123035/https://archive.org/details/encyclopediaofwa0000gilb/page/259|archivedate=۱۹ ژوئیه ۲۰۱۹|dead-url=no}}</ref>

هر دو طرف عملیات خود را در ماه ژوئیه آغاز نمودند اما در اواسط سپتامبر [[نبرد گوادال‌کانال]] به اولویت ژاپنی‌ها تبدیل گشت و به سربازان در گینه نو دستور داده شد تا عملیات به سمت پورت مورزبی را متوقف نموده و به سمت [[استان اورو|شمال جزیره]] عقب بنشینند که در آنجا طی [[نبرد بونا-گونا]] با سربازان آمریکایی و استرالیایی درگیر شدند.{{sfn|Swain|2001|p=۱۹۷}} گوادال‌کانال به سرعت تبدیل به مرکز توجه هر دو طرف گشت و میزان بسیار زیادی از سربازان و کشتی‌ها وارد این نبرد شدند تا آنکه در ابتدای سال ۱۹۴۳ ژاپنی‌ها شکست را پذیرفته و از جزیره [[عملیات کی|عقب نشستند]].{{sfn|Hane|2001|p=۳۴۰}} در برمه نیز نیروهای کشورهای مشترک‌المنافع دو عملیات اصلی را اجرا نمودند. اولین عملیات [[لشکرکشی به آراکان]] در اواخر ۱۹۴۲ بود که نتایج فاجعه‌باری داشت و در مه ۱۹۴۳ نیروهای متفقین مجبور شدند به هند بازگردند.{{sfn|Marston|2005|p=۱۱۱}} عملیات دوم فرستادن [[چیندیت‌ها|نیروهای غیرمنظم]] به پشت خط ژاپنی‌ها از فوریه بود که تا انتهای آوریل ادامه یافت و نتایج مختلفی داشت.{{sfn|Brayley|2002|p=۹}}

==== جبههٔ شرقی (۱۹۴۲‎–۱۹۴۳) ====
با وجود شکست‌های فراوان، اوایل سال ۱۹۴۲ آلمان به همراه متحدان خود توانست جلوی یک حمله بزرگ از سوی شوروی را در مرکز و جنوب روسیه بگیرد و اراضی‌ای که سال قبل به دست آورده بودند را حفظ کنند.{{sfn|Glantz|2001|p=۳۱}} ماه مه آلمان ضمن ایستادگی برابر حمله شوروی در شرق کریمه و [[نبرد دوم خارکوف|خارکوف]]،{{sfn|Read|2004|p=۷۶۴}} حمله‌ای را در ماه ژوئن ۱۹۴۲ علیه اراضی جنوب شوروی ترتیب داد تا علاوه بر حفظ موقعیت در مناطق شمالی و مرکزی جبهه، بر منابع نفتی قفقاز و جلگه کوبان نیز تسلط پیدا کند. ورماخت گروه ارتش جنوب خود را به دو گروه ارتش تقسیم کرد. [[گروه ارتش آ]] بر مناطق [[دن (رود)|رود دن]] سفلی مسلط شده و از جنوب شرقی به قفقاز حمله کرد. درحالی که [[گروه ارتش ب]] به سمت [[رود ولگا]] در حرکت بود.{{sfn|Davies|2006|loc=p. 100 (2008 ed.)}}

تا اواسط ماه نوامبر، بیشتر [[استالینگراد]] در طی [[جنگ شهری|نبردهای شهری]] به تصرف نیروهای آلمانی درآمد. شوروی دومین ضد حمله زمستانی خود را با محاصره نیروهای آلمانی در استالینگراد و حمله به رژف در نزدیکی مسکو آغاز نمود.{{sfn|Beevor|1998|pp=۲۳۹–۶۵}} تا اوایل ماه فوریه سال ۱۹۴۳ ورماخت متحمل خسارت‌های سنگینی شد. نیروهای آلمانی در استالینگراد پس از افتادن به محاصره، تحت فشار تسلیم شدند{{sfn|Beevor|1998|pp=۳۸۳–۹۱}} و خط مقدم آلمان به پشت مواضع پیش از تهاجم تابستانه بازگشت. اواسط ماه فوریه، پس از آن که از میزان فشار نیروهای شوروی کاسته شد، آلمان [[نبرد سوم خارکوف|ضد حمله موفقیت‌آمیزی در خارکوف]] اجرا و استحکاماتی در اطراف [[کورسک]] ایجاد کرد.{{sfn|Erickson|2001|p=۱۴۲}}

==== اروپای غربی/اقیانوس اطلس و مدیترانه (۱۹۴۲‎–۱۹۴۳) ====
[[پرونده:8th AF Bombing Marienburg.JPEG|راست|بندانگشتی|بمب‌افکن [[بوئینگ بی-۱۷ فلایینگ فورترس]] متعلق به [[نیروی هوایی هشتم]] درحال بمباران کارخانه فوک ولف آلمان، ۹ اکتبر ۱۹۴۳]]
نیروی دریایی آلمان با استفاده از تصمیمات ضعیف فرماندهی نیروی دریایی آمریکا، [[دومین زمان خوش|با تاخت و تاز به آنها روند کشتیرانی متفقین در سواحل آمریکایی اقیانوس اطلس را مختل کرد]].{{sfn|Milner|1990|p=۵۲}} تا نوامبر ۱۹۴۱ نیروهای مشترک، عملیات بازدارنده [[عملیات کروسیدر|کروسیدر]] را در شمال آفریقا اجرایی کرده و تمامی تصرفات ایتالیا و آلمانی‌ها را بازپس گرفتند.{{sfn|Beevor|2012|pp=۲۲۴–۲۸}}
در شمال آفریقا، آلمان‌ها حمله‌ای را در ماه ژانویه علیه نیروهای بریتانیایی تدارک دیدند که تا ماه فوریه منجر به عقب‌نشینی بریتانیا تا نوار غزاله شد،{{sfn|Molinari|2007|p=۹۱}} این مسئله سبب شد تا آرامشی نسبی به نفع نازی‌ها بر نبرد حاکم شود که آلمان از آن برای آماده کردن خود جهت حملات آینده استفاده کرد.{{sfn|Mitcham|2007|p=۳۱}} نگرانی‌های بریتانیا مبنی بر اینکه ممکن است ژاپن پایگاه‌های نظامی خود را در ماداگاسکار دایر کند، باعث شد تا در اوایل مهٔ ۱۹۴۲ [[نبرد ماداگاسکار|حملاتی علیه این جزیره]] را ترتیب دهد.{{sfn|Beevor|2012|pp=۳۸۰–۸۱}} [[نبرد غزاله|حمله متحدان به لیبی]] باعث شد تا متفقین مجبور به عقب‌نشینی در عمق خاک مصر شوند و این روند تاجایی ادامه پیدا کرد که نهایتاً نیروهای محور در جریان [[نبرد اول العلمین|نبرد العلمین]] متوقف شدند.{{sfn|Rich|1992|p=۱۷۸}} در این قاره، حمله [[کماندو]]های متفقین بر اهدافی استراتژیک باعث تشدید فاجعه [[دیپ راید]] شد و نشان داد که نیروهای غربی متفقین در اجرای عملیات‌های حمله در غرب اروپا تحت شرایطی که از نظر تجهیزات و امنیت عملیاتی آماده‌سازی نشوند، ناتوان هستند.{{sfn|Neillands|2005}}در اوت ۱۹۴۲، متفقین موفق شدند تا به هرقیمت [[نبرد دوم العلمین]]{{sfn|Keegan|1997|p=۲۷۷}} را دفع کنند و [[عملیات پایه|تدارکات لازم را به محاصره‌شدگان جزیره مالت تحویل دهند]].{{sfn|Smith|2002}} چند ماه بعد متفقین حمله خود به مصر را ترتیب دادند و نیروهای محور را مجبور به عقب‌نشینی کرده و [[نبرد دوم العلمین|حرکت خود به سوی غرب لیبی]] را آغاز کردند.{{sfn|Thomas|Andrew|1998|p=۸}} این حمله اندکی پس از [[عملیات مشعل|فرود نیروهای انگلیسی-آمریکایی در شمال آفریقای فرانوسی]] که منجر به پیوستن این مناطق به اراضی متفقین شد کلید خورد.{{sfn|Ross|1997|p=۳۸}} هیتلر در پاسخ به ازدست دادن مستعمره فرانسه با تدارک دیدن حمله ای برای [[پرونده آنتون|اشغال ویشی]] دست به مقابله‌به‌مثل زد. اگرچه نیروهای ویشی اقدامی برای مقابله علیه این نقض آتش‌بس نکردند اما موفق شدند تا ناوگان خود را پیش از آن که به دست نیروهای هیتلر بیفتد [[غرق ناوگان فرانسه در تولون|نابود کنند]]. نیروهای محور در آفریقا به تونس [[نبرد تونس|عقب‌نشینی کردند]]، که البته در مهٔ ۱۹۴۳ به دست نیروهای متفقین فتح شد. در ژوئن ۱۹۴۳ نیروهای بریتانیایی و آمریکایی ائتلافی برای بمباران نقاط استراتژیک علیه آلمان، با هدف تضعیف اقتصاد جنگی، تضعیف روحیه حریف و تخریب خانه‌های ساکنان تدارک دیدند. [[بمباران هامبورگ در جنگ جهانی دوم|بمباران هامبورگ]] آغاز این حملات بود که منجر به وارد آمدن خسارت‌های سنگین بر زیرساختهای این مرکز صنعتی مهم شد.

=== پیشرفت دوبارهٔ نیروهای متفقین (۱۹۴۳‎–۱۹۴۴) ===
[[پرونده:SBD VB-16 over USS Washington 1943.jpg|بندانگشتی|راست| هواپیمای داگلاس اس‌بی‌دی داونتلس درحال گشت زنی بر فراض [[یواس‌اس واشینگتن (بی‌بی-۵۶)]] و [[یواس‌اس لکسینگتون (سی‌وی-۲)]] در طی [[لشکرکشی جزایر گیلبرت و مارشال]]، ۱۹۴۳]]
پس از عملیات گوادال‌کانال متفقین چندین عملیات علیه ژاپن را در آب‌های اقیانوس آرام ترتیب دادند. در ماه مه ۱۹۴۳ نیروهای آمریکایی و کانادایی برای از بین بردن [[نبرد جزایر الوشن|نیروهای ژاپنی در الوشن]] اعزام شدند.{{sfn|Thompson|Randall|2008|p=۱۶۴}} خیلی زود، ایالات متحده که از همراهی نیروهای استرالیایی و نیوزیلندی برخوردار بود عملیاتی بزرگ را برای منزوی کردن جزیره [[رابائول]] با [[عملیات چرخ‌دستی|تصرف جزایر اطراف]] ترتیب داد و با شکستن محدودهٔ ژاپن در اقیانوس آرام [[لشکرکشی جزایر گیلبرت و مارشال|جزایر مارشال و گیلبرت را اشغال کرد]].{{sfn|Kennedy|2001|p=۶۱۰}} تا پایان مارس ۱۹۴۴، متحدان به هردو هدف خود رسیدند و همین‌طور [[عملیات هیلستن|پایگاه اصلی ژاپن در تورک]] در [[جزایر کارولین]] را نیز تخلیه کردند. در ماه آوریل نیز متفقین عملیاتی را برای [[لشکرکشی غرب گینه نو]] آغاز کردند.{{sfn|Rottman|2002|p=۲۲۸}}

در اتحاد جماهیر شوروی، هم آلمان و هم نیروهای شوروی بهار و اوایل تابستان ۱۹۴۳ را صرف آماده شدن برای نبردی بزرگ در مرکز روسیه کردند. در ۴ ژوئیه ۱۹۴۳ آلمان به نیروهای شوروی در اطراف [[نبرد کورسک|کورسک]] حمله کرد. ظرف تنها یک هفته، نیروهای آلمانی، خسته از دفاع منظم و قدرتمند شوروی<ref>{{Harvnb|Glantz|1986}}; {{Harvnb|Glantz|1989|pp=149–59}}.</ref> از هیتلر دستور لغو عملیات را گرفتند. این اولین باری بود که هیتلر عملیاتی را پیش از نایل آمدن به موفقیت تاکتیکی یا ��ملیاتی لغو می‌کرد.{{sfn|Kershaw|2001|p=۵۹۲}} این تصمیم هیتلر تاحدی نیز تحت تأثیر حملات نیروهای غربی متفقین به سیسیل در ۹ ژوئیه و شکست‌های پیاپی ایتالیا بود که منجر به برکناری و دستگیری موسولینی در اواخر ماه شد.{{sfn|O'Reilly|2001|p=۳۲}}

در ۱۲ ژوئیه ۱۹۴۳، [[عملیات کوتوزوف|شوروی ضد حمله‌ای]] علیه آلمان ترتیب داد که در نتیجه آن نه تنها هرگونه شانس پیروزی را از آلمان‌ها گرفت، که آن‌ها را در شرق نیز گرفتار کرد. پیروزی شوروی در کورسک پایانی بر برتری آلمان بود{{sfn|Bellamy|2007|p=۵۹۵}} و ابتکار عمل در جبهه شرقی را نیز به روسیه داد.{{sfn|O'Reilly|2001|p=35}}{{sfn|Healy|1992|p=۹۰}} آلمان‌ها تلاش کردند تا با عجله موقعیتشان در جبهه شرقی، که در امتداد استحکامات [[خط پنتر ووتان]] بود را تثبیت کنند. اما شوروی تلاششان را در [[اسمولنسک]] و با [[نبرد دنیپر|عملیات دنیپر]] ناکام نمود.{{sfn|Glantz|2001|pp=۵۰–۵۵}}
[[پرونده:Soviet troops and T-34 tanks counterattacking Kursk Voronezh Front July 1943.jpg|بندانگشتی|دسته سربازان ارتش سرخ در طی [[نبرد کورسک]]، ۱۹۴۳]]
در سوم اکتبر ۱۹۴۳، متفقین غربی پس از [[آتش‌بس کاسیبیله|آتش‌بس موقت ایتالیا]]، [[حمله متفقین به ایتالیا|به خاک این کشور یورش بردند]].<ref>{{Harvnb|Kolko|1990|p=45}}</ref> آلمان با کمک فاشیست‌ها به منظور تلافی، با [[عملیات آخسه|خلع سلاح نیروهای ایتالیایی]] که در بسیاری از نقاط بدون دستور ویژه‌ای بودند، کنترل نظامی مناطق ایتالیا را در دست گرفت{{sfn|Mazower|2008|p=۳۶۲}} و یک سلسله خطوط دفاعی را ایجاد کرد.{{sfn|Hart|Hart|Hughes|2000|p=۱۵۱}} همچنین نیروهای ویژه آلمانی، موسولینی را که بازداشت شده بود [[حمله گران ساسو|نجات دادند]]. او بلافاصله در ایتالیایی که به اشغال آلمانها درآمده بود حکومتی دست‌نشانده تحت عنوان [[جمهوری اجتماعی ایتالیا]] را ایجاد کرد{{sfn|Blinkhorn|2006|p=۵۲}} که این مسئله خود پیش‌زمینهٔ وقوع [[جنگ شهری ایتالیا]] شد. متفقین تا هنگام رسیدن به [[خط زمستان|خط دفاعی اصلی آلمان]] در اواسط نوامبر، در چندین خط مقدم دیگر جنگیدند.{{sfn|Read|Fisher|2002|p=۱۲۹}}

عملیات آلمانی‌ها در اقیانوس اطلس نیز به مشکل برخورد. ماه [[مه سیاه (۱۹۴۳)|مه ۱۹۴۳]]، اقدامات متقابل متفقین به طرز چشمگیری افزایش یافت، تاجایی که ناوگان [[او-بوت]] آلمانی پس از تحمل خسارات بسیار ناچار به توقف موقتی عملیات اقیانوس اطلس شد.<ref>{{Harvnb|Padfield|1998|pp=335–36}}.</ref> ماه نوامبر ۱۹۴۳، فرانکلین روزولت و وینستون چرچیل با [[چیانگ کای‌شک|چیانگ کای-سیک]] در [[کنفرانس قاهره|قاهره]] و سپس با جوزف استالین [[کنفرانس تهران|در تهران]] ملاقات کردند.<ref name="Kolko 1990 211,235,267_268">{{Harvnb|Kolko|1990|pp=211, 235, 267–68}}.</ref> کنفرانس پیشین، سیاست‌های باز پسدهی اراضی ژاپنی پس از جنگ را مشخص کرد<ref name="Iriye 1981 154">{{Harvnb|Iriye|1981|p=154}}.</ref> و برنامه‌ریزی نظامی برای [[نبرد برمه]] را دربرداشت،{{sfn|Mitter|2014|p=۲۸۶}} در حالی که کنفرانس دوم شامل این بود که متفقین غربی بایستی در سال ۱۹۴۴ به اروپا حمله کرده و پس از آن اتحاد جماهیر شوروی باید سه ماه پس از شکست آلمان‌ها به ژاپن اعلان جنگ دهد.<ref name="polley148">{{Harvnb|Polley|2000|p=148}}.</ref>

از نوامبر ۱۹۴۳، در طول هفت هفته از [[نبرد چانگدی]]، چینی‌ها در حالی که منتظر کمک متفقین بودند ژاپن را مجبور کردند تا به قیمتی گزاف وارد یک جنگ فرسایشی شود.<ref name="Beevor 2012 268_274">{{Harvnb|Beevor|2012|pp=268–74}}.</ref><ref name="H161">{{Harvnb|Ch'i|1992|p=161}}.</ref><ref name="Hsu Chang 412-416">{{Harvnb|Hsu|Chang|1971|pp=412–16, Map 38}}</ref> در ژانویه ۱۹۴۴، متفقین سلسله حملاتی را علیه خط در [[نبرد مونته کاسینو|مونته کاسینو]] صورت دادند و سعی کردند با فرود در [[نبرد آنزیو|آنزیو]] از جناح خارجی به دشمن ضربه بزنند.<ref>{{Harvnb|Weinberg|2005|pp=660–61}}.</ref>

در ۲۷ ژانویه ۱۹۴۴، نیروهای شوروی [[جبهه لنینگراد|یورشی وسیع]] علیه نیروهای آلمانی در لنینگراد را آغاز کردند و نهایتاً به بزرگ‌ترین و مرگبارترین [[محاصره لنینگراد|محاصره]] تاریخ پایان دادند.<ref name="Glantz 2002 327_366">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=327–66}}.</ref> [[حمله لنینگراد-نوگورود|حمله فوق]] پیش از جنگ در مرز استونی توسط [[گروه ارتش شمالی]] آلمان با کمک استونیایی‌هایی که امید به استقلال دوباره کشورشان داشتند متوقف شد.<ref name="Glantz 2002 367_414">{{Harvnb|Glantz|2002|pp=367–414}}.</ref> این توقف، سرعت عملیات متعاقب شوروی در منطقه دریای بالتیک را گرفت. در اواخر مهٔ ۱۹۴۴، شوروی کریمه را آزاد کرد، تا حد زیادی نیروهای محور را از اوکراین خارج کرده و به رومانی یورش برد که البته توسط نیروهای محور دفع شد.<ref name="Chubarov 2001 122">{{Harvnb|Chubarov|2001|p=122}}.</ref> حملات متفقین به ایتالیا موفقیت‌آمیز بود و به قیمت اجازه دادن به چندین لشکر آلمانی برای عقب‌نشینی، در ۴ ژوئن، رم فتح شد.<ref>{{Harvnb|Holland|2008|pp=169–84}}; {{Harvnb|Beevor|2012|pp=568–73}}.

The weeks after the fall of Rome saw a dramatic upswing in German atrocities in Italy ({{Harvnb|Mazower|2008|pp=500–02}}). The period featured massacres with victims in the hundreds at [[Civitella in Val di Chiana|Civitella]] ({{Harvnb|de Grazia|Paggi|1991}}; {{Harvnb|Belco|2010}}), [[Ardeatine massacre|Fosse Ardeatine]] ({{Harvnb|Portelli|2003}}), and [[Sant'Anna di Stazzema massacre|Sant'Anna di Stazzema]] ({{Harvnb|Gordon|2012|pp=10–11}}), and is capped with the [[Marzabotto massacre]].</ref>
[[پرونده:The Battle of Cassino, January-may 1944 C4363.jpg|بندانگشتی|راست|ویرانه‌های [[صومعه بندیکتین]]، در [[نبرد مونته کاسینو]]، در [[نبرد ایتالیا (جنگ جهانی دوم)|نبرد ایتالیا]]، مه ۱۹۴۴]]
متفقین در سرزمینهای آسیایی موفقیت‌های پیاپیی داشتند. در مارس سال ۱۹۴۴، ژاپنی‌ها دو حمله را یکی علیه [[عملیات یو-گو|نیروهای انگلیسی در آسام هند]]<ref name="Lightbody 2004 224">{{Harvnb|Lightbody|2004|p=224}}.</ref> و اندکی بعد حمله‌ای را علیه مواضع مشترک‌المنافع در [[ایمفال]] و [[کوهیما]] صورت دادند.<ref name="Zeiler">{{Harvnb|Zeiler|2004|p=60}}.</ref> در ماه مه ۱۹۴۴، نیروهای بریتانیایی ضدحمله‌ای را ترتیب دادند که منجر شد سربازان ژاپنی تا ماه ژوئیه به برمه عقب‌نشینی کنند<ref name="Zeiler"/> و نیروهای چینی که در اواخر سال ۱۹۴۳ به [[نبرد شمال برمه و غرب یون‌نان|شمال برمه یورش برده بودند]]، [[محاصره ماییتکینا|سربازان ژاپنی در مییتکینا را محاصره کردند]].<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=555–60}}.</ref> [[عملیات ایچی-گو|دومین حمله ژاپن به چین]] با هدف نابودی نیروهای اصلی ارتش چین، تأمین امنیت راه‌آهن قلمرو ژاپن و تصرف فرودگاه‌های متفقین انجام شد.<ref>{{Harvnb|Ch'i|1992|p=163}}.</ref> تا ماه ژوئن، ژاپنی‌ها [[استان هنان]] را فتح کرده و [[نبرد چانگشا (۱۹۴۴)]] در [[هونان]] را کلید زدند.<ref>{{Harvnb|Coble|2003|p=85}}.</ref>

=== تنگ کردن حلقهٔ محاصره توسط متفقین (۱۹۴۴) ===
[[پرونده:Approaching Omaha.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Approaching_Omaha.jpg|بندانگشتی|نیروهای آمریکایی در نزدیکی [[ساحل اوماها]] در طول [[نبرد نرماندی]] در [[پیاده‌سازی در نرماندی]]، ۶ ژوئن ۱۹۴۴]]
در ۶ ژوئن ۱۹۴۴ (معروف به [[پیاده‌سازی در نرماندی|روز دی]])، پس از سه سال فشار مداوم از سوی اتحاد جماهیر شوروی،<ref name="rees406">{{Harvnb|Rees|2008|pp=406–07}}: "Stalin always believed that Britain and America were delaying the second front so that the Soviet Union would bear the brunt of the war."</ref> متفقین غربی به [[عملیات اورلرد|شمال فرانسه]] حمله کردند. پس از انتصاب چند واحد متفقین از ایتالیا، آنها همچنین به [[عملیات دراگون|جنوب فرانسه]] یورش بردند.<ref name="Weinberg 2005 695">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=695}}.</ref> استقرار نیروها موفقیت‌آمیز بودند و منجر به [[نبرد فالایز|شکست یگان‌های ارتش آلمان]] در فرانسه شدند. پاریس در ۲۵ اوت به واسطه مقاومت‌های محلی و همکاری نیروهای آزاد فرانسوی که هر دو تحت فرماندهی ژنرال چارلز دوگل هدایت می‌شدند [[آزادسازی پاریس|آزاد]] شد<ref>{{Harvnb|Badsey|1990|p=91}}.</ref> و متفقین نیز در باقی سال به [[پیشرفت نیروهای متفقین از پاریس به راین|عقب راندن نیروهای آلمانی از اروپای غربی]] ادامه دادند. [[عملیات مارکت گاردن|یک عملیات]] گسترده هوایی برای نفوذ به شمال آلمان که از هلند کلید خورده بود با شکست مواجه شد.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=562}}.</ref> پس از آن متفقین غربی به کندی وارد مرزهای آلمان شدند اما پس از یک حمله گسترده با نام [[عملیات ملکه]]، نتوانستند از [[رود روهر]] عبور کنند. در ایتالیا، پیشروی متفقین بابت برخوردن به آخرین خطوط دفاعی مهم آلمان‌ها سرعت خود را از دست داد.<ref>{{Harvnb|Forrest|Evans|Gibbons|2012|p=191}}</ref>
[[پرونده:Bundesarchiv Bild 183-97906, Warschauer Aufstand, Straßenkampf.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bundesarchiv_Bild_183-97906,_Warschauer_Aufstand,_Straßenkampf.jpg|جایگزین=|راست|بندانگشتی|سربازان [[اس‌اس]] آلمان از [[تیپ دیرلوانگر]] که موظف به سرکوب [[قیام ورشو]] در برابر اشغال نازی‌ها، اوت ۱۹۴۴]]
در ۲۲ ژوئن، شوروی [[عملیات باگراتیون|یک حمله]] استراتژیک به بلاروس را صورت داد که تقریباً کل [[گروه ارتش مرکز]] آلمان را نابود کرد.<ref name="Zaloga 1996 7">{{Harvnb|Zaloga|1996|p=7}}: "It was the most calamitous defeat of all the German armed forces in World War II."</ref> خیلی زود، شوروی حملاتی استراتژیک را علیه نازی‌ها ترتیب داد که منجر به شکست و خروج دسته‌های ارتش آلمان از اوکراین غربی و لهستان شرقی شد. شوروی [[کمیته آزادی‌بخش ملی لهستان]] را با هدف اعمال کنترل بر قلمرو لهستان و مبارزه با [[ارتش میهنی|ارمیا کراجوا]] لهستانی تشکیل داد. ارتش سرخ شوروی در محدوده [[پراگا (ورشو)|پراگا]] در سوی دیگر رود [[ویستولا]] مانده بود و منفعلانه [[قیام ورشو|سرکوب خیزش مردمی در ورشو]] توسط آلمان‌ها را که توسط [[ارتش میهنی|ارمیا کراجوا]] شروع شده بود را نظاره می‌کرد.<ref>{{Harvnb|Berend|1996|p=8}}.</ref> [[تهاجم یاش-کیشیناو|حمله استراتژیک]] ارتش سرخ به شرق رومانی بخش‌هایی عمده از [[گروه ارتش جنوب اوکراین|نیروهای آلمانی]] را نابود کرد و [[کودتای ۱۹۴۴ رومانی|کودتای موفقی]] را در رومانی و [[کودتای ۱۹۴۴ بلغارستان|بلغارستان]] باعث شد و به دنبال این تغییرات، کشورهای فوق به سوی متفقین گرویدند.<ref name="countrystudies.us">{{cite web|url=http://countrystudies.us/romania/23.htm|title=Armistice Negotiations and Soviet Occupation|publisher=US Library of Congress|accessdate=14 November 2009|quote=The coup speeded the Red Army's advance, and the Soviet Union later awarded Michael the Order of Victory for his personal courage in overthrowing Antonescu and putting an end to Romania's war against the Allies. Western historians uniformly point out that the Communists played only a supporting role in the coup; postwar Romanian historians, however, ascribe to the Communists the decisive role in Antonescu's overthrow|archive-url=https://web.archive.org/web/20110430001849/http://countrystudies.us/romania/23.htm|archive-date=30 April 2011|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>

در سپتامبر سال ۱۹۴۴، دسته‌های ارتش شوروی با ورود به [[یوگسلاوی فدرال دموکراتیک|یوگسلاوی]] باعث عقب‌نشینی برق‌آسای گروه‌های [[گروه ارتش اف|اف]] و [[گروه ارتش ای|ای]] در [[تصرف یونان توسط نیروهای محور|یونان]]، آلبانی و یوگسلاوی شدند، پیش از این که از هم جدا شوند.<ref name="Evans 2008 653">{{Harvnb|Evans|2008|p=653}}.</ref> با این حساب، کمونیست‌های پیشرو پارتیزان تحت رهبری مارشال [[یوسیپ بروز تیتو]]، که در سابقه خود رهبری موفقیت‌آمیز [[جنگ جهانی دوم در یوگسلاوی|گروه‌های مبارز چریکی علیه اشغالگری‌ها]] را از سال ۱۹۴۱ در دست داشت، بخش عمده یوگسلاوی را به کنترل خود درآورد و اقدامات علیه نیروهای آلمانی در جنوب را با تأخیر مواجه کرد. در شمال صربستان، ارتش سرخ، با حمایت محدود نیروهای بلغاری، در [[حمله بلگراد|آزادسازی مشترک پایتخت بلگراد]] در ۲۰ اکتبر به پارتیزان‌ها کمک کرد. پس از چندی، شوروی حمله گسترده‌ای را علیه مجارستان تحت اشغال آلمان انجام داد که تا [[محاصره بوداپست|سقوط بوداپست]] در فوریه ۱۹۴۵ ادامه یافت.<ref>{{Harvnb|Wiest|Barbier|2002|pp=65–66}}.</ref> برخلاف توفیقات فراوان شوروی در بالکان، مقاومت تند تیز فنلاندی‌ها علیه [[حمله ویبورگ-پتروزاودسک|حملات شوروی]] در [[کارولین ایسموس]]، اشغالگری شوروی را دفع کرد و در شرایطی متعادل آتش‌بس شوروی و فنلاند را منجر شد،<ref>{{Cite book|last=Wiktor|first=Christian L|title=Multilateral Treaty Calendar – 1648–1995|url=https://archive.org/details/multilateraltrea0000wikt|publisher=Kluwer Law International|year=1998|isbn=978-90-411-0584-4|page=[https://archive.org/details/multilateraltrea0000wikt/page/426 426]}}</ref> هرچند فنلاند ناچار به [[نبرد لاپلند|اعلان جنگ]] علیه متحد سابق خود، آلمان نازی، گردید.{{sfn|Schire|1990|p=۱۰۸۵}}
[[پرونده:Douglas MacArthur lands Leyte1.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Douglas_MacArthur_lands_Leyte1.jpg|بندانگشتی|ژنرال [[داگلاس مک‌آرتور]] در حال بازگشت به فیلیپین در [[نبرد لیته]]، ۲۰ اکتبر ۱۹۴۴]]
با شروع ژوئیه سال ۱۹۴۴، نیروهای مشترک‌المنافع در جنوب شرقی آسیا محاصره ژاپنی‌ها را در [[آسام]] دفع کردند و ژاپنی‌ها را به سمت [[رود چیندوین]] در [[میانمار]] عقب رانده<ref name="Marston 2005 120">{{Harvnb|Marston|2005|p=120}}.</ref> و در حالی که چینی‌ها [[میتکیانا]] در میانمار را به اشغال خود درآوردند. در سپتامبر سال ۱۹۴۴، نیروهای چینی [[نبرد کوه سونگ|کوه سونگ]] را تصرف کرده و [[جاده برمه]] را مجدداً گشودند.<ref>Article about War of Resistance {{cite web|url=http://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648|title=Archived copy|accessdate=16 March 2013|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303224203/http://www.china1931.cn/China/ShowArticle.asp?ArticleID=7648|archivedate=3 March 2016|df=}}</ref> در چین، ژاپنی‌ها توفیق بیشتری داشتند و در نهایت توانستند [[نبرد چانگشا (۱۹۴۴)|چانگشا]] را در میانه ژوئن و [[دفاع از هنگیانگ|هنگیانگ]] را تا اوایل اوت به تصرف خود درآورند.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=8}}.</ref> خیلی زود، به استان [[گوانگشی]] حمله کردند و تا پایان ماه نوامبر در نبردهای اصلی برابر نیروهای چینی در [[نبرد گویلین و لیوژو|گویلین و لیوژو]] به پیروزی رسیدند<ref>{{Harvnb|Howard|2004|p=140}}.</ref> و بین نیروهای خود در چین و هندوچین پل ارتباطی برقرار کردند.<ref name="Drea 2003 54">{{Harvnb|Drea|2003|p=54}}.</ref>

در اقیانوس آرام، نیروهای آمریکایی همچنان به فشارهایشان در اطراف اراضی ژاپنی‌ها ادامه دادند. در اواسط ژوئن ۱۹۴۴، آنها حمله خود در [[لشکرکشی جزایر پالائو و ماریانا|جزایر ماریانا و پالائو]] را کلید زده و قاطعانه نیروهای ژاپنی را در [[نبرد دریای فیلیپین]] شکست دادند. این شکستها منجر به استعفای نخست‌وزیر ژاپن، [[هیدکی توجو]] شد و پایگاه‌های هوایی ایالات متحده را برای انجام حملات شدید بمب‌افکن‌های سنگین به سرزمین ژاپن آماده کرد. در اواخر اکتبر، نیروهای آمریکایی به [[نبرد لیته|جزیره لیته]] فیلیپین یورش برده و اندکی بعد نیروهای دریایی متفقین پیروزی بزرگ دیگری را در [[نبرد خلیج لیته]]، یکی از بزرگ‌ترین نبردهای دریایی تاریخ، به دست آورد.<ref>{{Harvnb|Cook|Bewes|1997|p=305}}.</ref>

=== سقوط نیروهای محور و پیروزی نیروهای متفقین (۱۹۴۴‎–۱۹۴۵) ===
[[پرونده:Yalta Conference (Churchill, Roosevelt, Stalin) (B&W).jpg|بندانگشتی|[[کنفرانس یالتا]] فوریه ۱۹۴۵, [[وینستون چرچیل]]، [[فرانکلین دی. روزولت]]، [[ژوزف استالین]]]]

در ۱۶ دسامبر ۱۹۴۴، آلمان در جبهه غربی با استفاده از بخش عمده نیروهای باقی‌مانده خود آخرین تلاش‌هایش را برای انجام یک ضدحمله با هدف ایجاد شکاف بین نیروهای متفقین غربی در اردنس و مرز فرانسه صورت داد و بخش عمده نیروهای متفقین را به محاصره درآورد و بندر تأمین نیازهای اساسی آنها در آنتورپ را متصرف کرد تا بتواند از آن به عنوان امتیازی برای نیل به یک توافق سیاسی استفاده کند.<ref name="parkerxiii">.{{Harvnb|Parker|2004|pp=xiii–xiv, 6–8, 68–70, 329–30}}</ref> تا ماه ژانویه، این عملیات بدون نایل آمدن به هرگونه از اهداف استراتژیکش دفع شد.<ref name="parkerxiii"/> در ایتالیا، متفقین غربی در پس خطوط دفاعی آلمانها متوقف شدند. در میانه ژانویه ۱۹۴۵، اتحاد جماهیر، به همراه لهستانی‌ها به لهستان حمله کرده و از ویستولا به سوی رودخانه اودر در آلمان پیشروی کرده و پروس شرقی را نیز گرفتند.<ref>{{Harvnb|Glantz|2001|p=85}}.</ref> در ۴ فوریه، شوروی، بریتانیا و ایالات متحده در کنفرانس یالتا گرد هم آمدند. آنها درخصوص نحوه اشغال آلمان پس از جنگ توافق کرده و بناکردند تا شوروی نیز به جنگ علیه ژاپن پیوندد.<ref>{{Harvnb|Beevor|2012|pp=709–22}}.</ref>

در ماه فوریه، شوروی وارد سیلزی و پومرانیا شد، در حالی که متفقین غربی نیز وارد خاک غرب آلمان شدند و راه رودخانه راین را بستند. در ماه مارس، متفقین غربی با عبور از رودخانه راین در شمال نیروهای گروه ب ارتش آلمان را محاصره کردند.<ref>{{Harvnb|Buchanan|2006|p=21}}.</ref> در اوان ماه مارس، آلمان آخرین حمله بزرگ خود علیه نیروهای شوروی در مجارستان را کلید زد. هدف از این حمله حفاظت از آخرین ذخایر نفتی خود و همین‌طور بازپس‌گیری بوداپست بود. ظرف دو هفته، حمله دفع شده و شوروی با پیش رفتن تا شهر وین آنجا را به تصرف خود درآورد. در اوایل ماه آوریل، نیروهای شوروی کونیگسبرگ را فتح کردند، در سوی دیگر متفقین غربی نیز سرانجام به ایتالیا هجوم برده و سراسر آلمان غربی در هامبورگ تا نورنبرگ را به تصرف خود درآوردند. نیروهای آمریکایی و شوروی در بیست و پنجم آوریل در رودخانه البه به هم رسیده و چند محموله تصرف‌نشده را در جنوب آلمان و اطراف برلین رها کردند.

نیروهای شوروی و لهستانی در اواخر آوریل به برلین یورش برده و شهر را محاصره نمودند. در ایتالیا، نیروهای ایتالیایی در ۲۹ آوریل تسلیم شدند. در ۳۰ آوریل، ساختمان رایشتاگ فتح شد و این نشان شکست نظامی نازی‌های آلمان قلمداد می‌شد.<ref name="Shepardson 1998">{{Harvnb|Shepardson|1998}}</ref> پادگان نظامی برلین در ۲ مه تسلیم شد.

در این دوره چند تحول در رهبری رخ داد. در دوازدهم آوریل، مقام ریاست جمهوری ایالات متحده، تئودور روزولت درگذشت و هری اس ترومن تحت عنوان جانشین او به قدرت رسید. در ۲۸ آوریل بنیتو موسولینی توسط چریک‌های ایتالیی کشته شد.<ref name="O'Reilly 2001 244">{{Harvnb|O'Reilly|2001||p=244}}.</ref> دوروز بعد، [[مرگ آدولف هیتلر|هیتلر در جریان محاصره برلین خودکشی کرده]] و دریاسالار کارل دونیتس جانشین وی گردید.<ref>{{Harvnb|Kershaw|2001|p=823}}.</ref>

تسلیم بی‌قیدوشرط در اروپا در روز هفتم و هشتم مه امضا شد تا از انتهای هشتم ماه مه عملی شود.<ref name="Evans 2008 737">{{Harvnb|Evans|2008|p=737}}.</ref> گروه مرکزی ارتش آلمان تا ۱۱ مه به مقاومت ادامه داد.<ref name="Glantz 1998 34">{{Harvnb|Glantz|1998|p=24}}.</ref>

[[پرونده:Ruins of the Reichstag in Berlin, 3 June 1945. BU8573.jpg|بندانگشتی|راست|ساختمان رایشتاگ آلمان پس از آن که در سوم ژوئن ۱۹۴۵ توسط ارتش سرخ فتح شد]]

در صحنه نبرد اقیانوس آرام، آمریکایی‌ها به همراه نیروهای مشترک‌المنافع فلیپینی در خاک فلیپین پیشروی می‌کردند و لیت را تا پایان آوریل ۱۹۴۵ پاکسازی نمودند. آنها تا ژانویه سال ۱۹۴۵ به لوزون رسیدند و مانیل را نیز تا ماه مارس پس گرفتند. نبرد در میندانائو و سایر جزایر فلیپین تا پایان جنگ ادامه داشت.<ref>{{Cite book|last=Chant|first=Christopher|year=1986|title=The Encyclopedia of Codenames of World War II|url=https://archive.org/details/encyclopediaofco0000chan|publisher=Routledge & Kegan Paul|page=[https://archive.org/details/encyclopediaofco0000chan/page/118 118]|isbn=978-0-7102-0718-0}}</ref> درهمین حال، نیروی هوایی ایالات متحده برای تضعیف روحیه مردم و از بین بردن صنعت در ژاپن اقدام به انداختن بمبهای آتش‌زا بر فراز شهرهای مهم و استراتژیک ژاپن کرد. در ۹ و ۱۰ مارس حملهٔ هوایی وسیعی بر فراز توکیو صورت گرفت که مرگبارترین بمباران هوایی متعارف در طول تمام تاریخ برآورد شد.<ref>{{cite journal|last=Long|first=Tony|date=March 9, 2011|title=March 9, 1945: Burning the Heart Out of the Enemy|url=https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|journal=Wired|publisher=Wired Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20170323180239/https://www.wired.com/2011/03/0309incendiary-bombs-kill-100000-tokyo/|archive-date=23 March 2017|access-date=June 22, 2018|quote=1945: In the single deadliest air raid of World War II, 330 American B-29s rain incendiary bombs on Tokyo, touching off a firestorm that kills upwards of 100,000 people, burns a quarter of the city to the ground, and leaves a million homeless.|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>

در ماه مه ۱۹۴۵، نیروهای استرالیایی در بورنئو فرود آمدند و میدان‌های نفتی آنجا را به تصرف خود درآوردند. نیروهای بریتانیایی آمریکایی و چینی، ژاپن را در شمال برمه شکست دادند و بریتانیا در ۳ مارس برای رسیدن به رانگون تلاش می‌کرد.<ref name="Drea 2003 57">{{Harvnb|Drea|2003|p=57}}.</ref> نیروهای چینی ضدحمله‌ای را در غرب هونان آغاز کردند که بین ۶ آوریل تا ۷ ژوئن ۱۹۴۵ رخ داد. نیروی دریایی آمریکا به همراه نیروهای آبی خاکی نیز با حرکت به سوی ژاپن ایووجیما را تا ماه مارس گرفته و در انتهای ژوئن اوکیناوا را تصرف کردند.<ref>{{Harvnb|Jowett|Andrew|2002|p=6}}.</ref> در همین زمان زیردریایی‌های آمریکایی واردات ژاپن را فلج کرده و توانایی تأمین نیازهای اساسی نیروهایی که خارج از ژاپن می‌جنگیدند را به شدت کاهش دادند.<ref name="results of german and american submarines">{{cite web|last=Poirier|first=Michel Thomas|title=Results of the German and American Submarine Campaigns of World War II|url=http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html|publisher=U.S. Navy|date=20 October 1999|accessdate=13 April 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080409052122/http://www.navy.mil/navydata/cno/n87/history/wwii-campaigns.html|archivedate=9 April 2008}}</ref>
در یازدهم ژوئیه، رهبران متفقین در پوتسدام آلمان دیدار کردند. آنها مجدداً بر توافقنامه‌های پیشین خود با آلمان تأکید ورزیده<ref name="Williams 2006 90">{{Harvnb|Williams|2006|p=90}}.</ref> و دولت‌های آمریکا، انگلیس و چین مجدداً خواستار تسلیم بی قید شرط ژاپن شدند و بیان کردند که «گزینهٔ جایگزین برای ژاپن، ویرانی سریع و کامل است».<ref name="Miscamble 2007 201">{{Harvnb|Miscamble|2007|p=201}}.</ref> در طول همین کنفرانس بود که انگلستان نیز انتخابات عمومی خود را برگزار نمود و کلمنت اتلت را جایگزین نخست‌وزیری وینستون چرچیل نمود.<ref name="Miscamble 2007 203_204">{{Harvnb|Miscamble|2007|pp=203–04}}.</ref>
[[پرونده:Field Marshall Keitel signs German surrender terms in Berlin 8 May 1945 - Restoration.jpg|بندانگشتی|چپ|نگاره‌ای تاریخی از لحظهٔ امضای سند تسلیم بی‌قید و شرط [[آلمان نازی]] توسط [[فیلد مارشال]] ویلهلم کایتل، فرمانده ستاد فرماندهی عالی [[ورماخت]] و وزیر جنگ رایش سوم در مقر ستاد [[ارتش سرخ]] در [[کارلسهورشت]]، [[برلین]].{{سخ}}لحظهٔ امضای سند [[قرارداد تسلیم آلمان]] ساعت ۲۳ و ۴۵ دقیقهٔ شامگاه [[۸ مه]] [[۱۹۴۵ (میلادی)|۱۹۴۵ میلادی]] به ثبت رسیده است.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/روز-سقوط-رایش-سوم-در-آلمان-چگونه-گذشت/a-18438126 روز سقوط رایش سوم در آلمان چگونه گذشت؟] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170426235139/http://www.dw.com/fa-ir/روز-سقوط-رایش-سوم-در-آلمان-چگونه-گذشت/a-18438126 |date=۲۶ آوریل ۲۰۱۷}}، ''دویچه وله فارسی''</ref>]]
[[پرونده:Mamoru Shigemitsu signs the Instrument of Surrender, officially ending the Second World War.jpg|بندانگشتی|وزیرخارجه امپراتوری ژاپن درحین امضای قرارداد [[تسلیم ژاپن]] برروی عرشه کشتی آمریکایی [[یواس‌اس میزوری]].]]
ژاپن که باور داشت می‌تواند شرایط مذاکره را به گونه‌ای پیش ببرد که در شرایط مطلوب‌تری تسلیم شود، تسلیم بی‌قیدوشرط را رد نمود.<ref>Ward Wilson. "The Winning Weapon? Rethinking Nuclear Weapons in Light of Hiroshima". ''International Security'', Vol. 31, No. 4 (Spring 2007), pp. 162–79.</ref> در اوایل اوت، آمریکا بمب‌های اتمی خود را روی دو شهر ناکازاکی و هیروشیما انداخت. در اثنای دو بمباران اتمی، شوروی براساس مفاد عهدنامه یالتا، به نیروهای ژاپنی در منچوری حمله کرد و ارتش کوانتونگ را که بزرگ‌ترین نیروهای نظامی ژاپن را شامل می‌شد شکست داد.<ref>{{Harvnb|Glantz|2005}}.</ref> بدین ترتیب رهبران ارتش امپراتوری ژاپن متقاعد شدند تا شرایط تسلیم بی‌قیدوشرط را بپذیرند.<ref name="Pape 1993">{{Harvnb|Pape|1993}} " The principal cause of Japan's surrender was the ability of the United States to increase the military vulnerability of Japan's home islands, persuading Japanese leaders that defense of the homeland was highly unlikely to succeed. The key military factor causing this effect was the sea blockade, which crippled Japan's ability to produce and equip the forces necessary to execute its strategy. The most important factor accounting for the timing of surrender was the Soviet attack against Manchuria, largely because it persuaded previously adamant Army leaders that the homeland could not be defended.".</ref> همچنین ارتش سرخ بخش جنوبی جزیره ساخالین و جزایر کوریل را تصرف نمود. در ۱۵ اوت ۱۹۴۵، ژاپن تسلیم شد و مدارک تسلیم سرانجام در خلیج توکیو بر عرشه کشتی جنگی آمریکا یو اس اس میزوری در دوم سپتامبر ۱۹۴۵ به امضا رسید و به جنگ پایان داد.<ref name="Beevor 2012 776">{{Harvnb|Beevor|2012|p=776}}.</ref>

== پیامدها ==
{{اصلی|پیامدهای جنگ جهانی دوم|پیامدهای نازیسم}}
[[پرونده:Warsaw Old Town 1945.jpg|بندانگشتی|upright=1.2|چپ|ویرانه‌های [[ورشو]] در ژانویه ۱۹۴۵، پس از [[تخریب برنامه‌ریزی شده ورشو|تخریب عمدی شهر]] به‌دست نیروهای اشغال‌گر آلمانی.]]
متفقین در [[اتریش تحت اشغال متفقین|اتریش]] و [[آلمان تحت اشغال متفقین|آلمان]] دولت‌های اشغالی تأسیس کردند؛ اولی به کشوری بی‌طرف تبدیل شد که با هیچ بلوک سیاسی متحد نبود. دومی به مناطق اشغال غربی و شرقی تقسیم شده بود که به‌ترتیب به‌دست متفقین غربی و اتحاد جماهیر شوروی کنترل می‌شدند. اجرای برنامه [[نازی‌زدایی]] در آلمان منجر به پیگرد قانونی جنایتکاران جنگی نازی در [[دادگاه نورنبرگ]] و عزل نازی‌های سابق از قدرت شد؛ اگرچه این سیاست به سمت عفو و ادغام مجدد نازی‌های سابق در جامعه آلمان غربی پیش رفت.<ref name="Frei 2002 41_66">{{Harvnb|Frei|2002|pp=41–66}}.</ref>

[[آلمان]] یک‌چهارم قلمرو پیش از جنگ (۱۹۳۷) خود را از دست داد. در میان سرزمین‌های شرقی، [[سیلزی]]، [[نوی‌مارک]] و بیشتر [[پومرانی]] به لهستان رسید<ref name=":1">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2015|title=The Oder-Neisse Line as Poland's western border: As postulated and made a reality|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|journal=Geographia Polonica|volume=88|issue=1|pages=77–105|via=|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111248/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/9928.html|archive-date=3 May 2018|dead-url=no|df=dmy-all|doi=10.7163/GPol.0007}}</ref> و [[پروس خاوری|پروس شرقی]] بین لهستان و اتحاد جماهیر شوروی تقسیم شد؛ به دنبال این اتفاق نُه میلیون آلمانی از این استان‌ها به آلمان [[فرار و اخراج آلمانی‌ها (۱۹۴۵–۵۰)|رانده]] شدند.<ref name=":3">{{Cite book|url=http://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20150626151411/http://www.igipz.pan.pl/en/zpz/Political_migrations.pdf|dead-url=yes|archive-date=2015-06-26|title=Political Migrations in Poland 1939–1948|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Didactica|year=2006|isbn=978-1-5361-1035-7|location=Warsaw|pages=}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|title=Political Migrations On Polish Territories (1939-1950)|last=Eberhardt|first=Piotr|publisher=Polish Academy of Sciences|year=2011|isbn=978-83-61590-46-0|location=Warsaw|pages=|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520220409/http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf|archive-date=20 May 2014|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref> سه میلیون آلمانی نیز از [[سودتنلند]] در چکسلواکی به این سرنوشت دچار آمدند. تا دهه ۱۹۵۰ میلادی یک‌پنجم آلمانی‌های غربی از شرق آلمان پناهنده شده بودند. اتحاد جماهیر شوروی استان‌های لهستان را نیز در شرق [[خط کرزن]] به دست گرفت<ref name=":02">{{Cite journal|last=Eberhardt|first=Piotr|year=2012|title=The Curzon line as the eastern boundary of Poland. The origins and the political background|url=https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|journal=Geographia Polonica|volume=85|issue=1|pages=5–21|via=|access-date=3 May 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180503111001/https://www.geographiapolonica.pl/article/item/7563.html|archive-date=3 May 2018|dead-url=no|df=dmy-all|doi=10.7163/GPol.2012.1.1}}</ref> که در نتیجه آن دو میلیون لهستانی اخراج شدند.<ref name=":2"/><ref name="stalinswars43">{{Harvnb|Roberts|2006|p=43}}.</ref> شمال شرقی رومانی،<ref name="stalinswars55">{{Harvnb|Roberts|2006|p=55}}.</ref><ref name="shirer794">{{Harvnb|Shirer|1990|p=794}}.</ref> بخش شرقی فنلاند،<ref name="ckpipe">{{Harvnb|Kennedy-Pipe|1995}}.</ref> و سه کشور [[کشورهای حوزه دریای بالتیک|حوزه بالتیک]] در اتحاد جماهیر شوروی [[اشغال ۱۹۴۴ کشورهای حوزه بالتیک توسط شوروی|گنجانیده]] شدند.<ref name="Wettig 2008 20_21">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=20–21}}.</ref><ref name="Senn 2007 ?">{{Harvnb|Senn|2007|p=?}}.</ref>

[[پرونده:Ww2 170.jpg|بندانگشتی|راست|متهمان در [[دادگاه نورنبرگ]]، که طی آن متفقین اعضای اصلی و برجسته رهبری سیاسی، نظامی، قضایی و اقتصادی [[آلمان نازی]] را برای [[جنایت علیه بشریت]] تحت پیگرد قانونی قرار دادند.]]
متفقین در راستای حفظ [[صلح جهانی]]،<ref name="Yoder 1997 39">{{Harvnb|Yoder|1997|p=39}}.</ref> [[سازمان ملل متحد]] را تشکیل دادند، که رسماً در ۲۴ اکتبر ۱۹۴۵ به‌وجود آمد<ref>{{cite web|url=https://www.un.org/aboutun/history.htm |title=History of the UN |publisher=United Nations |accessdate=25 January 2010 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100218221016/http://www.un.org/aboutun/history.htm |archivedate=18 February 2010}}</ref> و [[اعلامیه جهانی حقوق بشر]] را در سال ۱۹۴۸ به عنوان یک استاندارد مشترک برای همه [[فهرست کشورهای عضو سازمان ملل متحد|کشورهای عضو]] تصویب کرد.<ref name="Waltz 2002">{{Harvnb|Waltz|2002}}.{{سخ}}Universal Declaration of Human Rights [https://www.un.org/en/documents/udhr/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190802135514/https://www.un.org/en/documents/udhr/|date=۲ اوت ۲۰۱۹}}</ref> قدرت‌های بزرگی که پیروز جنگ بودند - فرانسه، چین، انگلیس، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده - [[اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل|عضو دائم]] [[شورای امنیت سازمان ملل متحد|شورای امنیت]] سازمان ملل شدند.<ref name="The UN Security Council"/> این پنج عضو دائم تا امروز باقی مانده‌اند، اگرچه دو تغییر کرسی [[قطعنامه ۲۷۵۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد|بین]] [[تایوان|جمهوری چین]] و [[چین|جمهوری خلق چین]] در سال ۱۹۷۱، و اتحاد جماهیر شوروی و [[دولت جانشین]] آن، [[روسیه]]، به دنبال [[انحلال اتحاد جماهیر شوروی|فروپاشی]] اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۹۱، رخ داده است. اتحاد بین متفقین غربی و اتحاد جماهیر شوروی حتی قبل از پایان جنگ نیز رو به زوال بود.<ref name="Kantowicz 2000 6">{{Harvnb|Kantowicz|2000|p=6}}.</ref>

[[پرونده:EasternBloc BorderChange38-48.svg|بندانگشتی|upright=0.8|چپ|تغییرات مرزی [[اروپای مرکزی]] پس از جنگ و ایجاد [[بلوک شرق]].]]
آلمان به صورت [[دفاکتو]] تقسیم شده بود و دو کشور مستقل، [[آلمان غربی|جمهوری فدرال آلمان]] و [[آلمان شرقی|جمهوری دموکراتیک آلمان]]،<ref name="Wettig 2008 96_100">{{Harvnb|Wettig|2008|pp=96–100}}.</ref> در مرز [[بایزون|مناطق تحت اشغال متفقین]] و [[منطقه تحت اشغال شوروی|اتحاد جماهیر شوروی]] ایجاد شدند. بقیه اروپا نیز به [[منطقه نفوذ|حوزه‌های نفوذ]] غربی و اتحاد جماهیر شوروی تقسیم شدند.<ref name="Trachtenberg 1999 33">{{Harvnb|Trachtenberg|1999|p=33}}.</ref> اکثر کشورهای اروپای شرقی و مرکزی با پشتیبانی کامل یا جزئی مقامات اشغالگر اتحاد جماهیر شوروی، وارد حوزه اتحاد جماهیر شوروی شدند که منجر به ایجاد رژیم‌هایی تحت رهبری کمونیسم شد. در نتیجه، [[آلمان شرقی]]،<ref name="Applebaum 2012">{{Harvnb|Applebaum|2012}}.</ref> [[جمهوری خلق لهستان|لهستان]]، [[جمهوری خلق مجارستان|مجارستان]]، [[جمهوری سوسیالیستی رومانی|رومانی]]، [[جمهوری سوسیالیستی چکسلواکی|چکسلواکی]] و [[جمهوری سوسیالیستی خلق آلبانی|آلبانی]]<ref name="Naimark 2010">{{Harvnb|Naimark|2010}}.</ref> کشورهای [[دولت اقماری|اقماری]] شوروی شدند. یوگسلاوی [[جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی|کمونیستی]] [[جنبش عدم تعهد|سیاستی مستقل]] در پیش گرفت و باعث ایجاد [[جدایی تیتو–استالین|تنش]] با اتحاد جماهیر شوروی شد.<ref name="Swain 1992">{{Harvnb|Swain|1992}}.</ref>

تقسیم پس از جنگ جهان توسط دو اتحاد نظامی بین‌المللی، باعث ایجاد [[ناتو]] به رهبری ایالات متحده و [[پیمان ورشو]] به رهبری اتحاد جماهیر شوروی شد.<ref name="Borstelmann 2005 318">{{Harvnb|Borstelmann|2005|p=318}}.</ref> دوره طولانی تنش‌های سیاسی و رقابت نظامی بین آنها، [[جنگ سرد]] با یک [[مسابقه تسلیحاتی]] بی‌سابقه و [[جنگ نیابتی|درگیری‌های نیابتی]] را به‌همراه داشت.<ref>{{Harvnb|Leffler|Westad|2010}}.</ref>

در آسیا، ایالات متحده ژاپن را [[اشغال ژاپن|اشغال]] کرد و [[قلمرو تراست جزایر اقیانوس آرام|جزایر سابق ژاپن]] را در اقیانوس آرام غربی در اختیار گرفت، در حالی که شوروی‌ها [[ساخالین]] و [[جزایر کوریل]] را ضمیمه خود کردند.<ref name="Weinberg 2005 911">{{Harvnb|Weinberg|2005|p=911}}.</ref> [[کره (کشور)|کره]]، که قبلاً [[استعمار ژاپن بر کره|تحت حکومت ژاپن]] بود، بین سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۸ از سوی اتحاد جماهیر شوروی در [[کره شمالی|شمال]] و ایالات متحده در [[کره جنوبی|جنوب]] [[تقسیم کره|تقسیم]] و اشغال شد. جمهوری‌های جداگانه در سال ۱۹۴۸ و در دو طرف [[مدار ۳۸ درجه شمالی]] ظهور کردند و هر کدام ادعا می‌کردند که دولت مشروع تمام کره هستند که در نهایت به [[جنگ کره]] منجر شد.<ref>{{Harvnb|Stueck|2010|p=71}}.</ref>

[[پرونده:Declaration of State of Israel 1948.jpg|بندانگشتی|راست|[[داوید بن گوریون]] [[منشور استقلال اسرائیل]] را در [[تالار استقلال (اسرائیل)|تالار استقلال]] اعلام می‌کند (۱۴ مه ۱۹۴۸).]]
در چین، نیروهای ناسیونالیستی و کمونیستی در ژوئن ۱۹۴۶ [[جنگ داخلی چین|درگیری داخلی]] را از سر گرفتند. نیروهای کمونیست پیروز شدند و جمهوری خلق چین را در سرزمین اصلی تأسیس کردند، در حالی که نیروهای ناسیونالیست در سال ۱۹۴۹ به [[تایوان]] عقب‌نشینی کردند.<ref name="Lynch 2010 12_13">{{Harvnb|Lynch|2010|pp=12–13}}.</ref> در خاورمیانه، مخالفت اعراب با [[طرح سازمان ملل برای تقسیم فلسطین|برنامه سازمان ملل برای تقسیم فلسطین]] و [[تاریخ اسرائیل|ایجاد اسرائیل]] نشانگر تشدید [[ستیز عرب‌ها و اسرائیل|درگیری اعراب و اسرائیل]] بود. در حالی که قدرت‌های اروپایی تلاش می‌کردند تا بخشی از یا تمام [[امپراتوری‌های استعماری]] خود را حفظ کنند، از دست دادن اعتبار و منابعی که در طول جنگ داشتند، این نتیجه را ناکام گذاشت و به [[استعمارزدایی]] منجر شد.<ref name="JMRoberts 1996 589">{{Harvnb|Roberts|1997|p=589}}.</ref><ref>{{Harvnb|Darwin|2007|pp=441–43, 464–68}}.</ref>

اقتصاد جهانی از جنگ رنج می‌برد، گرچه کشورهای شرکت‌کننده سرنوشت‌های متفاوتی پیدا کردند؛ ایالات متحده بسیار ثروتمندتر از سایر کشورها ظاهر شد که منجر به [[رشد موالید در میانه قرن بیستم|رشد موالید]] در آن شد و تا سال ۱۹۵۰ تولید ناخالص داخلی آن به ازای هر فرد بسیار بالاتر از هر یک از قدرت‌های دیگر بود؛ در نتیجه آمریکا بر اقتصاد جهانی حاکم شد.<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=1006}}; {{Harvnb|Harrison|1998|pp=34–55}}.</ref> انگلیس و آمریکا سیاست [[طرح‌های متفقین برای صنعت آلمان پس از جنگ جهانی دوم|خلع سلاح صنعتی در آلمان غربی]] را در سال‌های ۱۹۴۵–۱۹۴۸ دنبال کردند.<ref name = "Balabkins 1964 207">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=207}}.</ref> اما به دلیل وابستگی متقابل تجارت بین‌المللی، این اتفاق منجر به رکود اقتصادی اروپا و تأخیر در بهبود وضعیت آن برای چندین سال شد.<ref>{{Harvnb|Petrov|1967|p=263}}.</ref><ref name = "Balabkins 1964 208,209">{{Harvnb|Balabkins|1964|pp=208, 209}}.</ref>

بهبود وضعیت اروپا با [[مارک آلمان|اصلاحات ارزی]] در اواسط سال ۱۹۴۸ در آلمان غربی آغاز شد و با آزادسازی سیاست اقتصادی اروپا که [[طرح مارشال|برنامه مارشال]] (۱۹۴۸–۱۹۵۱) هم مستقیم و هم به‌طور غیرمستقیم به آن دامن می‌زد، تشدید شد.<ref>{{Harvnb|DeLong|Eichengreen|1993|pp=190, 191}}</ref><ref name = "Balabkins 1964 212">{{Harvnb|Balabkins|1964|p=212}}.</ref> بهبود وضعیت اقتصادی آلمان غربی پس از سال ۱۹۴۸ [[معجزه اقتصادی آلمان]] خوانده شد.<ref>{{Harvnb|Wolf|1993|pp=29, 30, 32}}</ref> ایتالیا نیز [[معجزه اقتصادی ایتالیا|رونق اقتصادی]] را تجربه کرد<ref>{{Harvnb|Bull|Newell|2005|pp=20, 21}}</ref> و [[سی باشکوه|اقتصاد فرانسه]] دوباره صعود کرد.<ref>{{Harvnb|Ritchie|1992|p=23}}.</ref> در مقابل، انگلستان در وضعیت ویرانی اقتصادی قرار داشت،<ref>{{Harvnb|Minford|1993|p=117}}.</ref> و با این‌که حدود یک چهارم از کل کمک‌های برنامه مارشال را دریافت کرد (بیش از هر کشور اروپایی)،<ref>{{Harvnb|Schain|2001}}.</ref> روند افت نسبی اقتصادی‌اش در دهه‌های بعد نیز ادامه داشت.<ref>{{Harvnb|Emadi-Coffin|2002|p=64}}.</ref>

اتحاد جماهیر شوروی، علی‌رغم ضررهای عظیم انسانی و مادی، افزایش سریع تولید را بلافاصله پس از جنگ تجربه کرد.<ref name="Smith 1993 32">{{Harvnb|Smith|1993|p=32}}.</ref> ژاپن رشد اقتصادی [[معجزه اقتصادی ژاپن|فوق‌العاده سریعی]] را تجربه کرد و تا دهه ۱۹۸۰ به یکی از قدرتمندترین اقتصادهای جهان تبدیل شد.<ref>{{Harvnb|Neary|1992|p=49}}.</ref> چین تا سال ۱۹۵۲ به تولید صنعتی پیش از جنگ خود بازگشت.<ref>{{cite book|last=Genzberger|first=Christine|title=China Business: The Portable Encyclopedia for Doing Business with China|year=1994|publisher=World Trade Press|isbn=978-0-9631864-3-0|url=https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4|location=Petaluma, CA|page=[https://archive.org/details/chinabusinesspor0000genz/page/4 4]}}</ref>

== اثرات ==
=== تلفات و جنایات جنگی ===
[[پرونده:World War II Casualties2.svg|بندانگشتی|آمار تلفات جنگ جهانی دوم]]

از آن‌جا که بسیاری از تلفات و کشته‌های این جنگ در هیچ‌جا ثبت نشده است نظرات پیرامون تعداد کشته شدگان جنگ جهانی دوم بسیار متغیر است.<ref>Quick Reference Handbook Set, Basic Knowledge and Modern Technology (revised) by [[Edward H. Litchfield]], Ph.D 1984 page 195</ref> بیشترین تخمین‌ها حکایت از ۶۰ میلیون نفر تلفات دارند که از این تعداد ۲۰ میلیون تن نظامی و ۴۰ میلیون نفر دیگر غیرنظامی بودند.<ref name="WWII: C&C">{{cite web|last=O'Brien|first=Prof. Joseph V|title=World War II: Combatants and Casualties (1937–1945)|url=http://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101225004221/http://web.jjay.cuny.edu/~jobrien/reference/ob62.html|archivedate=25 December 2010|work=Obee's History Page|publisher=John Jay College of Criminal Justice|accessdate=28 December 2013|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|first=Matthew|last=White|title=Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm|url=http://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|work=Historical Atlas of the Twentieth Century|publisher=Matthew White's Homepage|accessdate=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20110307141223/http://necrometrics.com/20c5m.htm#Second|archive-date=7 March 2011|url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|title=World War II Fatalities|url=http://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|publisher=secondworldwar.co.uk|accessdate=20 April 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20080922185149/http://secondworldwar.co.uk/index.php/fatalities|archive-date=22 September 2008|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> بدین شکل برخلاف جنگ جهانی اول که تنها ۵ درصد از مجموع تلفات را غیرنظامیان تشکیل می‌داد، در جنگ جهانی دوم حدود ۶۶ درصد از مجموع تلفات مربوط به غیر نظامیان می‌شد.<ref>Joanna Bourke, ''The Second World War: A People’s History'', Oxford University Press, 2001, p. 2</ref>

شوروی حدود ۲۷ میلیون نفر در جنگ تلفات داد<ref>{{Harvnb|Hosking|2006|p=[https://books.google.com/books?id=CDMVMqDvp4QC&pg=PA242 242]}}</ref> که شامل ۸٫۷ میلیون نظامی و ۱۹ میلیون تلفات غیرنظامی می‌شود.<ref name="Ell&Mak 1994">{{Harvnb|Ellman|Maksudov|1994}}.</ref> یک چهارم مردم شوروی زخمی یا کشته شدند.<ref>{{Harvnb|Smith|1994|p=204}}.</ref> آلمان ۵٫۳ میلیون تلفات نظامی داشت که بیشتر این میزان در جبههٔ شرقی و در حین آخرین نبردهای درون آلمان وارد شده بود.<ref name="Herf 2003">{{Harvnb|Herf|2003}}.</ref>
از کل تلفات نزدیک به ۸۵ درصد آن متعلق به متفقین (غالباً اهالی شوروی و چین) است<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ZA8lAgAAQBAJ&pg=PT15|title=The Cruel Slaughter of Adolf Hitler|first=Karsten|last=Friedrich|publisher=Lulu.com|accessdate=27 August 2017|via=Google Books|isbn=978-1-4467-9570-5|archive-url=https://web.archive.org/web/20180818213423/https://books.google.com/books?id=ZA8lAgAAQBAJ&pg=PT15|archive-date=18 August 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> که بیشتر آن‌ها در اثر جنایات جنگی [[جنایات جنگی ورماخت|آلمان]] و [[جنایات جنگی ژاپن|ژاپن]] در نواحی اشغالی به وجود آمد. تخمین‌ها حاکی از این است که بین ۱۱<ref>{{cite web|author=Florida Center for Instructional Technology|url=http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|title=Victims|work=A Teacher's Guide to the Holocaust|publisher=[[University of South Florida]]|year=2005|accessdate=2 February 2008|archive-url=http://arquivo.pt/wayback/20160516094229/http://fcit.usf.edu/Holocaust/people/victims.htm|archive-date=16 May 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> تا ۱۷<ref name="Niewyk45">{{Harvnb|Niewyk|Nicosia|2000|pp=45–52}}.</ref> میلیون نفر از تلفات غیرنظامی به صورت مستقیم و غیرمستقیم نتیجه سیاست‌های نژادپرستانه نازی‌ها از جمله کشتار [[نسل‌کشی مردم کولی|کولی]]‌ها، [[اذیت و آزار همجنس‌گرایان در آلمان نازی و هولوکاست|همجنس‌گرایان]] و [[هولوکاست]] است. علاوه بر این حداقل ۱٫۹ میلیون نفر از [[تلفات لهستان در جنگ جهانی دوم|لهستانی‌ها]]<ref>{{Cite journal|last=Snyder|first=Timothy|date=2009-07-16|title=Holocaust: The Ignored Reality|url=http://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|journal=The New York Review of Books|archive-url=https://web.archive.org/web/20171010063645/http://www.nybooks.com/articles/2009/07/16/holocaust-the-ignored-reality/|archive-date=10 October 2017|accessdate=27 August 2017|url-status=live|df=dmy-all}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|title=Polish Victims|website=www.ushmm.org|accessdate=27 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160507145904/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005473|archive-date=7 May 2016|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> و میلیون‌ها [[تلفات شوروی در جنگ جهانی دوم|اسلاو]] دیگر (شامل روس‌ها، اوکراینی‌ها و بلاروس‌ها) به همراه دیگر [[قربانیان هولوکاست|اقلیت‌ها]] در اثر سیاست‌های آلمان جان خود را از دست دادند.<ref name="Niewyk45"/><ref>{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|title=Non-Jewish Holocaust Victims: The 5,000,000 others|work=[[بی‌بی‌سی|BBC]]|date=April 2006|accessdate=4 August 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130303054845/http://www.bbc.co.uk/tyne/content/articles/2005/01/20/holocaust_memorial_other_victims_feature.shtml|archive-date=3 March 2013|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> در بین سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۵ بیش از ۲۰۰ هزار نفر از [[صرب‌ها]] به علاوه کولی‌ها و یهودیان توسط [[اوستاشه|جبهه انقلابی کرواسی]] که طرفدار نازی‌ها بود در [[یوگسلاوی]] [[نسل‌کشی صرب‌ها در دولت مستقل کرواسی|شکنجه و کشته]] شدند.<ref>{{Harvnb|Evans|2008|pp=158–60, 234–36}}.</ref> همزمان، [[مردم بوسنیایی]] و [[مردم کروات]] مورد آزار و اذیت قرار گرفتند و توسط [[چتنیک‌ها]]ی ناسیونالیست صرب [[جنایات جنگی چتنیک‌ها در جنگ جهانی دوم|کشته شدند]]،<ref>{{cite book|last=Redžić|first=Enver|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|year=2005|publisher=Tylor and Francis|location=New York|isbn=978-0-7146-5625-0|page=155|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|access-date=۱۱ ژانویه ۲۰۲۲|archive-date=۷ مارس ۲۰۲۳|archive-url=https://web.archive.org/web/20230307201309/https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA155|url-status=live}}</ref> با حدود ۵۰٬۰۰۰ تا ۶۸۰۰۰ قربانی که ۴۱۰۰۰ نفر غیرنظامی بودند.<ref name="Geiger">{{cite journal|first=Vladimir|last=Geiger|publisher=Croatian Institute of History|title=Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherand) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators |journal=Review of Croatian History |volume=VIII |issue=1 |date=2012 |url=http://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|page=117|access-date=25 October 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151117064114/http://hrcak.srce.hr/103223?lang=en|archive-date=17 November 2015|url-status=live}}.</ref> بیش از ۱۰۰ هزار لهستانی نیز توسط [[ارتش شورشی اوکراین]] در [[کشتارهای لهستانی‌ها در وولینیا و گالیسیای شرقی]] طی سال‌های ۱۹۴۳ تا ۱۹۴۵ کشته شدند<ref>{{Cite news|url=http://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|title=The Effects of the Volhynian Massacres|last=Massacre|first=Volhynia|work=Volhynia Massacre|access-date=2018-07-09|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180621015851/http://volhyniamassacre.eu/zw2/history/179,The-Effects-of-the-Volhynian-Massacres.html|archive-date=21 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> که در پاسخ به آن [[ارتش میهنی]] و دیگر گروه‌های لهستانی در حملات انتقام‌جویانه خود جان ۱۰ تا ۱۵ هزار اوکراینی را گرفتند.<ref>{{Cite news|url=http://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|title=Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947|work=dzieje.pl|access-date=2018-03-10|language=pl|archive-url=https://web.archive.org/web/20180624040412/http://dzieje.pl/aktualnosci/od-rzezi-wolynskiej-do-akcji-wisla-konflikt-polsko-ukrainski-1943-1947|archive-date=24 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>[[پرونده:Chinese civilians to be buried alive.jpg|بندانگشتی|سربازان [[نیروی زمینی امپراتوری ژاپن]] در حال زنده دفن نمودن شهروندان چینی طی [[کشتار نانجینگ]]، دسامبر ۱۹۳۷|جایگزین=]]در آسیا و اقیانوس آرام نیز نزدیک ۱۰ میلیون نفر غیرنظامی که بیشتر آن‌ها چینی بودند (قریب به ۷٫۵ میلیون نفر)<ref>{{Harvnb|Dear|Foot|2001|p=290}}.</ref> جان خود را از دست دادند.<ref>{{cite web|url=http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|title=Statistics|last=Rummell|first=R.J.|work=Freedom, Democide, War|publisher=The University of Hawaii System|accessdate=25 January 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100323044733/http://www.hawaii.edu/powerkills/SOD.CHAP3.HTM|archive-date=23 March 2010|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> یکی از مهم‌ترین جنایات ژاپنی‌ها [[کشتار نانجینگ]] است که طی آن پنجاه تا سیصد هزار غیرنظامی چینی مورد تجاوز قرار گرفته و کشته شدند.<ref>{{Harvnb|Chang|1997|p=102}}.</ref> میتسویوشی هیمتا گزارش داده که ۲٫۷ میلیون تلفات در طول [[سه خط‌مشی]] وارد شده است. ژنرال [[اوکامورا یاسوجی]] این سیاست را در هیپی و [[شاندونگ]] اجرایی کرد.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=?}}.</ref>

نیروهای محور از سلاح‌های [[جنگ بیولوژیک|بیولوژیک]] و [[جنگ شیمیایی|شیمیایی]] نیز استفاده می‌کردند. [[نیروی زمینی امپراتوری ژاپن]] طیف گسترده‌ای از این سلاح‌ها را در [[جنگ دوم چین و ژاپن|درگیری با چین]] (بنگرید به [[واحد ۷۳۱]])<ref>{{Cite book|last=Gold|first=Hal|title=Unit 731 testimony|publisher=Tuttle|year=1996|pages=75–77|isbn=978-0-8048-3565-7}}</ref><ref>{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=320}}.</ref> و [[نبرد خالخین گل|درگیری‌های مرزی اولیه با شوروی]] به کار می‌برد.<ref>{{Harvnb|Harris|2002|p=74}}.</ref> علاوه بر این آلمانی‌ها و ژاپنی‌ها این سلاح‌ها را بر روی غیرنظامیان<ref>{{Harvnb|Lee|2002|p=69}}.</ref> و گاهی [[اسیر|اسیران جنگی]] آزمایش می‌کردند.<ref>{{cite news|title=Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence|newspaper=[[ژاپن تایمز|The Japan Times Online]]|date=27 July 2004|url=http://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|archive-url=https://archive.today/20120529003741/http://search.japantimes.co.jp/member/nn20040727a9.html|url-status=dead|archive-date=29 May 2012|accessdate=25 January 2010}}</ref>

شوروی نیز در طول جنگ دست به جنایت‌هایی زد که [[کشتار کاتین]] یکی از مهم‌ترین آن‌هاست که در آن ۲۲ هزار افسر لهستانی در طی چند روز اعدام شدند.<ref>Kużniar-Plota, Małgorzata (30 November 2004). "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Departmental Commission for the Prosecution of Crimes against the Polish Nation. Retrieved 4 August 2011.</ref> [[کمیساریای خلق در امور داخلی]] نیز در این دوره هزاران مخالف سیاسی کمونیسم را مورد قتل و آزار اذیت قرار داد، همچنین مردم غیرنظامی به اجبار از نواحی اشغالی در [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک توسط شوروی|کشورهای حوزه دریای بالتیک]] و [[اراضی ضمیمه‌شده لهستان به شوروی|لهستان شرقی]] [[مهاجرت اجباری در اتحاد جماهیر شوروی|به سیبری کوچانده شدند]].<ref>Robert Gellately (2007).'' Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe''. Knopf, {{ISBN|1-4000-4005-1}} p. 391</ref>

هرچند در زمان جنگ جهانی دوم هیچ قانونی در جهت منع بمباران هوایی وجود نداشت اما غالباً [[بمباران راهبردی در جریان جنگ جهانی دوم|بمباران شهرها در اروپا و آسیا]] توسط آمریکا و بریتانیا را جنایت جنگی به حساب می‌آورند.<ref>{{cite book|title=Terror from the Sky: The Bombing of German Cities in World War II|year=2010|page=167|publisher=[[Berghahn Books]]|isbn=978-1-84545-844-7}}</ref> برای نمونه [[حملات هوایی به ژاپن|بمباران‌های نیروی هوایی ایالات متحده بر فراز ژاپن]] باعث مرگ ۳۹۳ هزار نفر غیرنظامی و تخریب ۶۵ درصد مناطق مسکونی شد.<ref>{{cite journal|author=John Dower|year=2007|title=Lessons from Iwo Jima|url=http://www.historians.org/perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|journal=Perspectives|volume=45|issue=6|pages=54–56|archive-url=https://web.archive.org/web/20110117075824/https://www.historians.org/Perspectives/issues/2007/0709/index.cfm|archive-date=17 January 2011|access-date=12 January 2014|url-status=live|df=dmy-all}}</ref>

==== در ایران ====
{{وابسته|کمبود مواد غذایی ۱۳۲۲–۱۳۲۰ ایران}}
با شروع جنگ جهانی دوم دولت ایران اعلام بی‌طرفی کرد، اما بی‌طرفی ایران به دلیل موقعیت استراتژیک از سوی کشورهای درگیر در جنگ مورد توجه قرار نگرفت. وقوع جنگ جهانی دوم در بیشتر کشورها و به خصوص ایران به لحاظ موقعیت خاص جغرافیایی، تأثیرهای مخربی بر زندگی مردم وارد نمود. تخریب ساختار اجتماعی اقتصادی، رکود کشاورزی، ناامنی‌های اجتماعی، شیوع [[بیماری عفونی|بیمارهای واگیردار]] از تبعات این جنگ در ایران بوده است.<ref name="t0sew">{{یادکرد وب | عنوان=Famine and crises caused by the Second World War in Azerbaijan With Emphasi... : The Wikipedia Library. | وبگاه=EBSCO Publishing Service Selection Page | تاریخ=2021-01-01 | پیوند=https://eds.s.ebscohost.com/eds/detail/detail?vid=9&sid=b21f67c6-d84d-4fc3-a586-cfdaf127d4c3%40redis&bdata=Jmxhbmc9amEmc2l0ZT1lZHMtbGl2ZSZzY29wZT1zaXRl#AN=edsbas.3A8C1EB5&db=edsbas | کد زبان=ja | تاریخ بازبینی=2022-01-11 | archive-date=۱۱ ژانویه ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220111224045/https://eds.s.ebscohost.com/eds/detail/detail?vid=9&sid=b21f67c6-d84d-4fc3-a586-cfdaf127d4c3@redis&bdata=Jmxhbmc9amEmc2l0ZT1lZHMtbGl2ZSZzY29wZT1zaXRl#AN=edsbas.3A8C1EB5&db=edsbas | url-status=dead}}‏</ref>

=== نسل‌کشی، اردوگاه‌ها و کار اجباری ===
[[پرونده:The Liberation of Bergen-belsen Concentration Camp, April 1945 BU4031.jpg|بندانگشتی|افسران زن [[اس‌اس]] در حال تخلیه جنازه‌ها از کامیون و دفن آن‌ها در گورهای دسته‌جمعی، [[اردوگاه کار اجباری برگن ـ بلزن]] سال ۱۹۴۵]]
آلمان نازی مسئول کشتار برنامه‌ریزی شده نزدیک به [[هولوکاست|شش میلیون یهودی]]، ۲٫۶ میلیون لهستانی<ref>Institute of National Remembrance, Polska 1939–1945 Straty osobowe i ofiary represji pod dwiema okupacjami. Materski and Szarota. page 9 ''"Total Polish population losses under German occupation are currently calculated at about 2 770 000"''.</ref> و ۴ میلیون نفر از کسانی است که [[ناشایست برای زندگی]] قلمداد می‌گشتند. (مانند [[بیماری روانی|بیماران روانی]]، [[معلولیت|معلولان]]، [[بدرفتاری آلمان با اسرای جنگی شوروی|اسرای شوروی]]، [[کولی]]ها، [[همجنس‌گرایی|همجنس‌گرایان]]، [[فراماسونری|فراماسون‌ها]] و [[شاهدان یهوه]]) کشتار اسرای شوروی هرچند یک هدف اعلام شده نبود<ref>(2006). The World Must Know: The History of the Holocaust as Told in the United States Holocaust Memorial Museum (2nd ed.). Washington, DC: United States Holocaust Memorial Museum. {{ISBN|978-0-8018-8358-3}}.</ref> اما شرایط سخت نگهداری ایشان که [[بدرفتاری آلمان با اسرای جنگی شوروی|به صورت عمدی ایجاد گشته بود]] باعث مرگ ۳٫۶ میلیون نفر از ۵٫۷ میلیون اسیر شوروی در اردوگاه‌های آلمان گشت.<ref>{{Harvnb|Herbert|1994|p=[https://books.google.com/books?id=M7Y9AAAAIAAJ&pg=PA222 222]}}</ref><ref name="Overy 2004 568_569">{{Harvnb|Overy|2004|pp=568–69}}.</ref> برای کشتار نظام‌مند غیرنظامیان نیز [[اردوگاه‌های کار اجباری آلمان نازی|اردوگاه‌های کار اجباری]] و [[اردوگاه مرگ|اردوگاه‌های مرگ]] توسط نازی‌ها ساخته شدند تا در مقیاس صنعتی به کشتار بپردازند. علاوه بر این نازی‌ها به صورت گسترده از [[کار اجباری در جریان جنگ جهانی دوم|کارگران اجباری]] استفاده می‌کردند چنان‌که تخمین زده می‌شود ۱۲ میلیون نفر در سرتاسر نواحی اشغالی آلمان به صورت اجباری موظف به کار در صنایع و کشاورزی آلمان بودند.<ref name="compensation">{{cite web|url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|title=Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers|date=27 October 2005|accessdate=19 January 2010|first=Michael|last=Marek|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060502123049/http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1757323,00.html|archivedate=2 May 2006|work=dw-world.de|publisher=Deutsche Welle|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref>

در شوروی [[گولاگ]]‌ها تبدیل به اردوگاه‌های مرگ‌باری گشتند. به خصوص در طی سال‌های ۴۳–۱۹۴۲ که سختی‌ها و قحطی ناشی از جنگ باعث مرگ بسیاری از زندانیان<ref>J. Arch Getty, Gábor T. Rittersporn and Viktor N. Zemskov. Victims of the Soviet Penal System in the Pre-War Years: A First Approach on the Basisof Archival Evidence. ''The American Historical Review'', Vol. 98, No. 4 (Oct. , 1993), pp. 1017–49</ref> شامل شهروندان اسیرشدهٔ لهستانی و [[اشغال کشورهای حوزه دریای بالتیک|دیگر کشورهای اشغالی]] توسط شوروی در سال‌های ۴۰–۱۹۳۹ و [[اسرای جنگی آلمانی در اتحاد جماهیر شوروی|اسرای آلمانی]] گشت.<ref>{{Harvnb|Applebaum|2003|pp=389–96}}.</ref> با پایان جنگ بیشتر اسرای شوروی از اردوگاه‌های آلمان آزاد گشتند که در هنگام بازگشت به کشورشان در اردوگاه‌های مخصوص نگهداری می‌شدند تا مورد ارزیابی [[کمیساریای خلق در امور داخلی]] قرار بگیرند و بخش بزرگی از ایشان به اتهام همکاری با نازی‌ها به گولاگ فرستاده شدند.<ref>Zemskov V.N. On repatriation of Soviet citizens. Istoriya SSSR. , 1990, No.4, (in Russian). See also [http://scepsis.ru/library/id_1234.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111014134645/http://scepsis.ru/library/id_1234.html|date=14 October 2011}} (online version), and {{Harvnb|Bacon|1992}}; {{Harvnb|Ellman|2002}}.</ref>
[[پرونده:Czeslawa Kwoka - Brasse.jpg|بندانگشتی|عکس هویت زندانی گرفته شده از [[چسواو فوکا|یک دختر لهستانی]] توسط اس‌اس در [[اردوگاه آشویتس]]. نزدیک به ۲۳۰ هزار کودک به اسارت برده شدند که از آن‌ها به عنوان نیروی کار اجباری یا آزمایش‌ها پزشکی استفاده می‌گشت.|جایگزین=]]

اردوگاه‌های اسرای جنگی ژاپنی که بیشترشان در نقش اردوگاه‌های کار اجباری استفاده می‌گشتند نرخ بالایی از مرگ و میر را در خود داشتند. [[دادگاه توکیو]] دریافت که نرخ مرگ و میر اسرای غربی در ژاپن ۲۷٫۱ درصد (برای اسرا آمریکایی ۳۷ درصد) بوده است<ref>{{cite web|url=https://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|title=Japanese Atrocities in the Philippines|accessdate=18 January 2010|archivedate=27 July 2003|archiveurl=https://web.archive.org/web/20030727223501/http://www.pbs.org/wgbh/amex/bataan/peopleevents/e_atrocities.html|work=American Experience: the Bataan Rescue|publisher=PBS Online|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref> که هفت برابر از نرخ مرگ و میر اسرای متفقین در آلمان و ایتالیا بیشتر است.<ref>{{Harvnb|Tanaka|1996|pp=2–3}}.</ref> پس از [[تسلیم ژاپن]] ۳۷٬۵۸۳ اسیر بریتانیایی، ۲۸٬۵۰۰ اسیر هلندی و ۱۴٬۴۷۳ اسیر آمریکایی از اردوگاه‌های ژاپنی آزاد گشتند در حالی که تعداد کل چینی‌های زنده مانده تنها ۵۶ نفر بود.<ref>{{Harvnb|Bix|2000|p=360}}.</ref>

حداقل ۵ میلیون چینی در شمال چین توسط [[شورای توسعه شرق آسیا]] طی سال‌های ۱۹۳۵ تا ۱۹۴۱ برای کار در معادن و صنایع نظامی به بردگی گرفته شدند که این تعداد پس از ۱۹۴۲ به ۱۰ میلیون نفر رسید.<ref name="zhifen2002">{{cite web|last=Ju|url=http://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|first=Zhifen|title=Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war|work=Joint Study of the Sino-Japanese War: Minutes of the June 2002 Conference|publisher=Harvard University Faculty of Arts and Sciences|date=June 2002|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120521093637/http://www.fas.harvard.edu/~asiactr/sino-japanese/session6.htm|archivedate=21 May 2012|accessdate=28 December 2013}}</ref> در [[جاوه]] بین ۴ تا ۱۰ میلیون نفر توسط ژاپنی به کار اجباری واداشته شدند و ۲۷ هزار نفر از ایشان نیز برای کار به دیگر نواحی اشغالی ژاپنی‌ها فرستاده شدند که از این تعداد پس از پایان جنگ تنها ۵۲ هزار نفر بازگشتند.<ref name="indonesiaww2">{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|title=Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942–50; The Japanese Occupation, 1942–45|accessdate=9 February 2007|publisher=Library of Congress|year=1992|archive-url=https://web.archive.org/web/20041030225658/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+id0029)|archive-date=۳۰ اکتبر ۲۰۰۴|url-status=live|df=dmy-all|dead-url=no}}</ref>

=== اشغال ===
{{اصلی|جنبش‌های مقاومت در جنگ جهانی دوم|غارتگری نازی}}[[پرونده:Palmiry before execution.jpg|بندانگشتی|شهروندان لهستانی با چشم‌بند لحظاتی پیش از اعدام ایشان در [[کشتار پالمیری]]، سال ۱۹۴۰]]در اروپا اشغال به دو صورت در جریان بود. در اروپای غربی (فرانسه، لوکزامبورگ، هلند، بلژیک، دانمارک، نروژ و [[بوهم و موراویا|ناحیه اشغالی چکسلواکی]]) آلمان سیاست‌های اقتصادی را اجرا می‌کرد که توانست به جز آنچه از طریق [[غارتگری نازی|غارت نواحی اشغالی]] تصاحب کرد (شامل محصولات صنعتی، تجهیزات نظامی، اجناس خام و دیگر کالاها) ۶۹٫۵ میلیارد رایش‌مارک (۲۷٫۸ میلیارد دلار) را تا پایان جنگ به دست آورد.<ref>{{Harvnb|Liberman|1996|p=42}}.</ref> جدا از این ارقام عایدات حاصله از ملت‌های اشغال شده بیش از ۴۰ درصد مالیات آلمان را شامل می‌شد که این رقم با ادامه جنگ به بیش از ۴۰ درصد کل عایدی آلمان رسید.<ref name="Milward 1979 138">{{Harvnb|Milward|1992|p=138}}.</ref>[[پرونده:Bundesarchiv Bild 101I-031-2436-03A, Russland, Hinrichtung von Partisanen retouched.jpg|بندانگشتی|پارتیزان‌های شوروی اعدام شده توسط ارتش آلمان. [[آکادمی علوم روسیه]] در سال ۱۹۹۵ اعلام نمود [[تلفات شوروی در جنگ جهانی دوم|قربانیان غیرنظامی شوروی]] به دست آلمان ۱۳٫۷ میلیون نفر است ۲۰ درصد از جمعیت ۶۸ میلیونی در نواحی تحت اشغال آلمان را شامل می‌گردد.|جایگزین=|راست]]

در شرق اهداف تعیین شده [[سیاست لبنسراوم]] به دلیل تغییر مداوم خط مقدم و [[راهبرد زمین سوخته]] شوروی نتوانست محقق شود و آلمانی‌ها عمدتاً از منابع مورد انتظارشان محروم ماندند.<ref name="Milward 1992 148">{{Harvnb|Milward|1992|p=148}}.</ref> برخلاف غرب، در شرق [[سیاست نژادی آلمان نازی]] و [[طرح جامع برای شرق]] خشونت عریانی را علیه مردمان اسلاو که انسان‌های پست نامیده می‌گشتند روا می‌داشت.<ref>{{Harvnb|Barber|Harrison|2006|p=232}}.</ref> [[جنبش‌های مقاومت در جنگ جهانی دوم|گروه‌های مقاومت]] که تقریباً در تمامی نواحی اشغالی ایجاد شده بودند نیز تا اواخر سال ۱۹۴۳ نتوانستند چه در شرق<ref>{{Harvnb|Hill|2005|p=5}}.</ref> و چه در غرب<ref>{{Harvnb|Christofferson|Christofferson|2006|p=156}}</ref> مانعی جدی در برابر عملیات آلمان‌ها باشند.

در آسیا ژاپنی‌ها که به عنوان آزادی ملت‌های تحت استعمار از چنگ استعمارگران عملیات می‌کردند تمام نواحی اشغالی را جزئی از [[حوزه رفاه مشترک آسیای شرقی بزرگ]] قرار می‌دادند.<ref>{{Harvnb|Radtke|1997|p=107}}.</ref> با این که ژاپنی‌ها در ابتدا از طرفی بسیاری از مردمان نواحی اشغالی به عنوان نیروی آزادی‌بخش ملت‌ها از استعمارگران اروپایی مورد استقبال قرار گرفتند اما رفتار خشن و بی‌رحمانه ایشان طی چند هفته باعث ناراحتی و عصبانیت مردم از آن‌ها شد.<ref name="GSWW6_266">{{Harvnb|Rahn|2001|p=266}}.</ref> در فتوحات ابتداییشان ژاپنی‌ها توانستند ۴ میلیون بشکه نفت که از عقب‌نشینی متفقین به جا مانده بود را تصاحب کنند و از ۱۹۴۳ توانستند ۵۰ میلیون بشکه نفت که ۷۶ درصد توان تولید سابق محسوب می‌شد را در مستعمرات هلند در شرق آسیا تولید کنند.<ref name="GSWW6_266"/>

=== جبهه خانگی و تولیدات ===
[[پرونده:WorldWarII-GDP-Relations-Allies-Axis-simple.svg|بندانگشتی|ضریب تولید ناخالص داخلی متفقین به متحدان]]در اروپای پیش از جنگ متفقین دارای برتری محسوس در هر دو حوزه تولیدات و اقتصاد بودند. در سال ۱۹۳۸ یعنی یک سال پیش از آغاز جنگ، متفقین غربی (فرانسه، بریتانیا، لهستان و کشورهای همسود بریتانیا) در هر دو حوزه جمعیت و تولید ناخالص داخلی ۳۰ درصد بزرگ‌تر از نیروهای محور (آلمان و ایتالیا) بودند که اگر مستعمرات آن‌ها را نیز به این لیست بیفزاییم آن‌ها به برتری ۵ به ۱ در حوزه جمعیت و ۲ به ۱ در تولید ناخالص داخلی می‌رسیدند.<ref name="6Econ3">{{Harvnb|Harrison|1998|p=3}}.</ref> در همان زمان در آسیا چین با وجود آنکه جمعیتی شش برابر افزون‌تر از ژاپن داشت اما تولید ناخالص داخلی‌اش تنها ۸۹ درصد بزرگ‌تر بود که اگر مستعمرات ژاپن را به این معادله اضافه کنیم این برتری در حوزه جمعیت به سه برابر و در [[تولید ناخالص داخلی]] تنها به ۳۸ درصد می‌رسید.<ref name="6Econ3"/>

برتری جمعیتی و اقتصادی متفقین در مراحل اولیه جنگ در اثر حملات برق‌آسای آلمان و ژاپن به شدت خرد شد و تا سال ۱۹۴۲ دست بالاتر را متحدان داشتند. اما پس از آن و با ورو�� آمریکا و شوروی به میدان جنگ و پیوستن آن‌ها به جرگه متفقین جریان جنگ آرام‌تر شد و وارد مرحله [[جنگ فرسایشی]] گشت.<ref name="6Econ2">{{Harvnb|Harrison|1998|p=2}}.</ref> در همین زمان ایالات متحده آمریکا به تنهایی دو سوم تمام ملزومات متفقین اعم از کشتی، هواپیما، توپخانه، تانک، کامیون و مهمات را تولید کرد.<ref>Mark R. Wilson, ''Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II'' (2016) p.2.</ref> هرچند در اکثر مواقع دسترسی متفقین به مواد خام و اولیه فراوان و ارزان علت برتری تولید آن‌ها نسبت به متحدان دانسته می‌شود اما نباید عوامل مهمی مانند بی میلی ژاپن و آلمان در استفاده از زنان به عنوان [[نیروی کار]]،<ref>{{Harvnb|Bernstein|1991|p=267}}.</ref> [[بمباران استراتژیک در جنگ جهانی دوم|بمباران‌های متفقین]]،<ref>{{Cite book|last=Griffith|first=Charles|title=The Quest: Haywood Hansell and American Strategic Bombing in World War II|isbn=978-1-58566-069-8|publisher=Diane Publishing|year=1999|page=203}}</ref> حرکت کند و دیر آلمان به سمت [[اقتصاد جنگی]]<ref>{{Harvnb|Overy|1994|p=26}}.</ref> را نیز از نظر دور داشت. افزون بر این نه آلمان و نه ژاپن خود را مهیای یک جنگ طولانی‌مدت نکرده بودند.<ref>{{Harvnb|BBSU|1998|p=84}}; {{Harvnb|Lindberg|Todd|2001|p=126}}..</ref> آن‌ها برای جبران این ضعف تلاش کردند تا با [[برده‌داری]] و به کار گرفتن میلیون‌ها نفر به عنوان نیروی کار اجباری شرایط خود را بهبود ببخشند.<ref>{{Cite book|last=Unidas|first=Naciones|title=World Economic And Social Survey 2004: International Migration|page=23|publisher=United Nations Pubns|year=2005|isbn=978-92-1-109147-2}}</ref> [[کار اجباری در جریان جنگ جهانی دوم|تخمین زده می‌شود آلمان]] ۱۲ میلیون نفر که بیشتر از اهالی اروپا شرقی بودند<ref name="compensation"/> و [[برده‌داری در ژاپن|ژاپن]] ۱۸ میلیون نفر را به کار اجباری و بردگی گرفتند.<ref name="zhifen2002"/><ref name="indonesiaww2"/>

=== فناوری در جنگ جهانی دوم و پیشرفت آن ===
[[پرونده:Boeing-Whichata B-29 Assembly Line - 1944.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Boeing-Whichata_B-29_Assembly_Line_-_1944.jpg|بندانگشتی|[[بمب‌افکن راهبردی]] [[بوئینگ بی-۲۹]] در خط تولید [[بوئینگ]] واقع در [[ویچیتا، کانزاس]]، ۱۹۴۴]]
هواگردهایی از جمله [[هواگرد جنگنده|درگیرینده‌ها]]، [[بمب‌افکن]]<nowiki/>‌ها و هواپیماهای [[پشتیبانی هوایی نزدیک]] در دوران جنگ برای [[هواگرد شناسایی|شناسایی]] به‌کار گرفته شدند و نقش هر کدام هم به‌طور قابل‌توجهی نسبت به قبل پیشرفت کرده‌بود. نوآوری‌هایی مثل [[حمل‌ونقل هوایی]] (برای جابه‌جایی سریع و ضروری تدارکات، تجهیزات و نفرات محدود)<ref name="EncWWII_76">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=76}}.</ref> و [[بمباران راهبردی]] (بمباران مراکز صنعتی و جمعیتی دشمن برای از بین بردن توانایی جنگی او) به‌وجود آمد.<ref>{{Harvnb|Levine|1992|p=227}}.</ref> [[پدافند هوایی|پدافندهای هوایی]] هم پیشرفت کردند و قابلیت‌هایی مثل [[رادار]] و توپخانهٔ سطح‌به‌هوا به آن‌ها اضافه شد. استفاده از [[هواپیمای جت|هواپیماهای جت]] به‌شدت گسترش یافت و با وجود معرفی دیرهنگام و در نتیجه، تأثیر کمتر جنگ، این اتفاق منجر به معمول‌شدن استفاده از جت در نیروی هوایی در سراسر جهان شد.<ref>{{Harvnb|Klavans|Di Benedetto|Prudom|1997}}; {{Harvnb|Ward|2010|pp=247–51}}.</ref>

تقریباً در تمام جنبه‌های [[جنگ دریایی]] و مخصوصاً [[ناو هواپیمابر|ناوهای هواپیمابر]] و [[زیردریایی]]‌ها پیشرفت‌هایی حاصل شد. با وجود پیشرفت نسبتاً کم [[مکانیک پرواز]] در آغاز جنگ، اقدامات انجام‌شده در [[نبرد تارانتو|تارانتو]]، [[حمله به پرل هاربر|پرل هاربر]] و [[نبرد دریای مرجان|دریای مرجان]] باعث شد تا کشتی اصلی در جنگ‌ها از [[نبردناو]] به ناو هواپیمابر تغییر کند.<ref name="EncWWII_163">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=163}}.</ref><ref>{{Cite book|last1=Bishop|first1=Chris|last2=Chant|first2=Chris|title=Aircraft Carriers: The World's Greatest Naval Vessels and Their Aircraft|page=7|publisher=Silverdale Books|year=2004|isbn=978-1-84509-079-1|location=Wigston, Leics}}</ref><ref>{{Cite book|last1=Chenoweth|first1=H. Avery|last2=Nihart|first2=Brooke|title=Semper Fi: The Definitive Illustrated History of the U.S. Marines|publisher=Main Street|year=2005|isbn=978-1-4027-3099-3|page=180|location=New York}}</ref> در اقیانوس اطلس، [[ناو هواپیمابر پشتیبان|ناوهای هواپیمابر پشتیبان]] به‌علت افزایش منطقهٔ امن مؤثر نیروها و کم‌کردن [[فاصله میان‌اطلسی|فاصلهٔ میان‌اطلسی]] بخش مهمی از ناوگان متفقین بودند.<ref>{{Harvnb|Sumner|Baker|2001|p=25}}.</ref> علاوه بر این، ناوهای هواپیمابر به‌علت هزینهٔ کمتر هواپیماها<ref>{{Harvnb|Hearn|2007|p=14}}.</ref> و نیاز کمتر به زره حفاظتی سنگین اقتصادی‌تر بودند.<ref>{{Harvnb|Gardiner|Brown|2004|p=52}}.</ref> زیردریایی‌ها، که اثرگذاری آن‌ها در [[جنگ جهانی اول]] اثبات شد،<ref name="Bur&Ryd 1995 15">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=15}}.</ref> توسط همهٔ طرف‌ها در دومین جنگ جهانی هم کاربردی شناخته می‌شدند. بریتانیا روی ارتقای [[سلاح ضدزیردریایی|سلاح]]<nowiki/>‌ها و تاکتیک‌های [[جنگ‌افزار ضدزیردریایی|ضدزیردریایی]]، مثل [[سونار]]، تمرکز کرد و آلمان با اقداماتی همچون ساخت [[او-بوت نوع ۷]] و تاکتیک‌های [[ولف‌پک (تاکتیک دریایی)|ولف‌پک]] بر ارتقای قوای تهاجمی خود تمرکز داشت.<ref name="Bur&Ryd 1995 16">{{Harvnb|Burcher|Rydill|1995|p=16}}.</ref>
[[پرونده:Bundesarchiv Bild 141-1880, Peenemünde, Start einer V2.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Bundesarchiv_Bild_141-1880,_Peenemünde,_Start_einer_V2.jpg|جایگزین=|راست|بندانگشتی|یک [[وی-۲|موشک وی-۲]] که از یک سکوی ثابت در [[پنمونده]] پرتاب شده است، ۲۱ ژوئن ۱۹۴۳]]
شیوه‌های [[جنگ زمینی]] از خط مقدم ثابت و [[سنگر]]های جنگ جهانی اول، که به [[توپخانه]]‌های ارتقایافته که سرعت [[پیاده‌نظام]] و [[سواره‌نظام]] را افزایش می‌داد متکی بود، به قابلیت‌های حمل و نقل و [[تسلیحات ترکیبی]] تبدیل شد. [[تانک]]<nowiki/>ها که در نخستین جنگ جهانی اغلب برای پشتیبانی پیاده‌نظام استفاده می‌شدند در جنگ جهانی دوم یکی از سلاح‌های اصلی بودند.<ref name="EncWWII_125">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=125}}.</ref> در اواخر دههٔ ۱۹۳۰ طراحی تانک‌ها به‌طرز قابل‌ملاحظه‌ای پیشرفته‌تر از جنگ جهانی اول بود<ref>{{Cite book|last=Dupuy|first=Trevor Nevitt|title=The Evolution of Weapons and Warfare|publisher=[[Jane's Information Group]]|isbn=978-0-7106-0123-0|year=1982|page=231}}</ref> و پیشرفت در [[تانک‌ها در جنگ جهانی دوم|طراحی تانک‌ها]] با هدف افزایش سرعت، زره و قدرت آتش در طول جنگ هم ادامه یافت. بیشتر فرماندهان در آغاز جنگ تصور می‌کردند که برای مبارزه با تانک‌های دشمن باید از تانک‌هایی با مشخصات بهتر استفاده کرد.<ref name="EncWWII_108">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=108}}.</ref> این تفکر با عملکرد ضعیف سلاح‌های ضدتانک اولیه در برابر زره و خودداری آلمان از نبردهای تانک در برابر [[تانک]] به چالش کشیده شد. این شیوه، در کنار استفادهٔ آلمان از تسلیحات ترکیبی، از عناصر اصلی تاکتیک‌های شدیداً موفق بلیتسکریگ [[آلمان]] در لهستان و فرانسه بود.<ref name="EncWWII_125"/> بسیاری از [[جنگ‌افزار ضدتانک|شیوه‌های نابودی تانک‌ها]]، از جمله [[آتش غیرمستقیم]]، [[توپ ضدتانک]] (از هر دو نوع یدک‌کش و [[توپ خودکششی|خودکششی]])، [[مین ضد تانک|مین]]، اسلحه‌های ضدتانک کوتاه‌برد پیاده‌نظام و تانک در برابر تانک مورد استفاده قرار گرفتند.<ref name="EncWWII_108"/> با وجود [[ماشینی کردن]] گسترده، پیاده‌نظام همچنان ستون فقرات همهٔ نیروها بود.<ref name="EncWWII_734">{{Harvnb|Tucker|Roberts|2004|p=734}}.</ref> تجهیزات بیشتر نیروهای پیاده‌نظام در طول جنگ مشابه تجهیزات جنگ جهانی اول بود.<ref name="Comp_221">{{Harvnb|Cowley|Parker|2001|p=221}}.</ref> استفاده از مسلسل‌های قابل‌حمل، مثل [[ام‌گه ۳۴]] متعلق به آلمان، گسترش یافت و انواعی از [[مسلسل دستی]] که برای [[رزم نزدیک]] در نواحی شهری و جنگلی کاربردی بود مورد استفاده قرار گرفت.<ref name="Comp_221"/> در اواخر جنگ، [[تفنگ تهاجمی]] توسعه داده شد و پس از جنگ به سلاح معمول پیاده‌نظام تبدیل شد. این نوع سلاح دارای بسیاری از ویژگی‌های تفنگ و مسلسل دستی است.<ref>{{cite web|title=The AK-47: the worlds favourite killing machine|publisher=controlarms.org|first=Oliver|last=Sprague|first2=Hugh|last2=Griffiths|url=https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/|accessdate=14 November 2009|year=2006|format=PDF|page=1|archive-url=https://web.archive.org/web/20181228130914/https://www.amnesty.org/en/documents/act30/011/2006/en/|archive-date=28 December 2018|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>
[[پرونده:Trinity device readied.jpg|پیوند=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Trinity_device_readied.jpg|بندانگشتی|بمب اتمی ''گجت'' در حال حمل به بالای «برج شلیک»، [[آزمایش ترینیتی]]، [[نیومکزیکو]]، ژوئیهٔ ۱۹۴۵]]
بیشتر جنگجویانی که از نقش‌های اساسی در جنگ برخوردار بودند با طراحی ماشین‌های [[سایفر]] برای [[رمزنگاری]]، تلاش به حل معضل پیچیدگی و ناامنی در استفاده از [[کتاب کد|کتاب‌های کد]] کردند که [[ماشین انیگما]]<nowiki/>ی آلمان شناخته‌شده‌ترین این تلاش‌هاست.<ref>{{Harvnb|Ratcliff|2006|p=11}}.</ref> توسعهٔ فناوری‌های [[شنود الکترونیک]] و [[تحلیل رمز]] منجر به دست‌یابی به توانایی رمزگشایی شد. از نمونه‌های سرشناس این موضوع می‌توان به رمزگشایی [[کدهای نیروی دریایی ژاپن]] توسط متفقین<ref name="Schoenherr">{{cite web|title=Code Breaking in World War II|url=http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080509054959/http://history.sandiego.edu/gen/WW2Timeline/espionage.html|archivedate=9 May 2008|first=Steven|last=Schoenherr|year=2007|publisher=History Department at the University of San Diego|accessdate=15 November 2009|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref> و فناوری [[اولترا]]<nowiki/>ی بریتانیا، که به این کشور اجازهٔ رمزگشایی از کدهای انیگما را می‌داد، اشاره کرد.<ref>{{cite news|author=Macintyre, Ben|title=Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory|work=The Times|location=London|date=10 December 2010|page=27}}</ref> استفاده از [[فریب]] یکی دیگر از جلوه‌های [[اطلاعات نظامی]] در جنگ جهانی دوم است. متفقین در عملیات‌هایی مثل [[عملیات مینسمیت|مینسمیت]] و [[عملیات بادی‌گارد|بادی‌گارد]] از شیوه‌های فریب استفاده کردند.<ref name="Schoenherr"/><ref>{{cite web|title=Deception for Defense of Information Systems: Analogies from Conventional Warfare|url=http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|first1=Neil C.|last1=Rowe|first2=Hy|last2=Rothstein|work=Departments of Computer Science and Defense Analysis U.S. Naval Postgraduate School|publisher=Air University|accessdate=15 November 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20101123031630/http://www.au.af.mil/au/awc/awcgate/nps/mildec.htm|archive-date=23 November 2010|dead-url=no|df=dmy-all}}</ref>

دیگر دستاوردهای حوزهٔ فناوری و مهندسی در طول یا در نتیجهٔ جنگ به دست آمدند. نخستین رایانهٔ قابل برنامه‌ریزی جهان ([[زد۳]]، [[رایانه کلوسوس|کلوسوس]] و [[انیاک]])، [[وی-۱|موشک‌های هدایت‌شونده]] و [[وی-۲|موشک‌های مدرن]]، [[پروژه منهتن|پروژهٔ منهتن]] و توسعهٔ [[جنگ‌افزار هسته‌ای|درگیری‌افزارهای هسته‌ای]]، [[تحقیق در عملیات]] و توسعهٔ [[بندرگاه مالبری|بندرگاه‌های مصنوعی]] و [[عملیات پلوتو|خطوط نفتی زیر کانال مانش]] از جمله این دستاوردها هستند.<ref name="ujyih">{{یادکرد وب | عنوان=Enotenplato'': The Chronicle of Military Doctrine' - Chikammadu, Ali Caleb - History | تاریخ=2022-03-17 | پیوند=https://www.amazon.co.jp/Enotenplato-Chronicle-Ali-Caleb-Chikammadu/dp/1689281138 | صفحه=459 | تاریخ بازبینی=2022-03-22 | archive-date=۲۲ مارس ۲۰۲۲ | archive-url=https://web.archive.org/web/20220322161307/https://www.amazon.co.jp/Enotenplato-Chronicle-Ali-Caleb-Chikammadu/dp/1689281138 | url-status=live}}‏</ref> [[پنی‌سیلین]] نخستین بار در طول جنگ به تولید انبوه و استفاده رسید.<ref>{{cite web|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190628035235/https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|archivedate=28 June 2019|url=https://www.acs.org/content/acs/en/education/whatischemistry/landmarks/flemingpenicillin.html|title=Discovery and Development of Penicillin: International Historic Chemical Landmark|location=Washington, D.C.|publisher=[[انجمن شیمی آمریکا|American Chemical Society]]|accessdate=15 July 2019}}</ref>

== جستارهای وابسته ==
* [[روسپی‌خانه‌های نظامی آلمان در جنگ جهانی دوم]]
* [[فهرست لشکرکشی‌های جنگ اقیانوس آرام]]
* [[تجاوز به زنان طی اشغال آلمان]]

== یادداشت‌ها ==
{{یادداشت}}

== پانویس ==
{{پانویس|۲|چپ‌چین=بله}}

== منابع ==
{{پانویس}}
{{آغاز چپ‌چین}}
{{پانویس|group=nb}}
{{آغاز منابع|indent=yes|30em}}
* {{Cite book|last=Adamthwaite|first=Anthony P.|year=1992|title=The Making of the Second World War|isbn=978-0-415-90716-3|publisher=Routledge|location=New York|ref=harv|url=https://archive.org/details/makingofsecondwo00adam_0}}
* {{Cite journal|last=Anderson|first=Irvine H. , Jr.|year=1975|title=The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex|url=https://archive.org/details/sim_pacific-historical-review_1975-05_44_2/page/201|journal=The Pacific Historical Review|volume=44|issue=2|pages=201–31|jstor=3638003|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Applebaum|first=Anne|authorlink=Anne Applebaum|year=2003|title=Gulag: A History of the Soviet Camps|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9322-6|ref=harv|title-link=Gulag: A History}}
* {{Cite book|author=———|year=2012|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944–56|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9868-9|ref=CITEREFApplebaum2012}}
* {{Cite journal|last=Bacon|first=Edwin|year=1992|title=Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II|journal=[[Soviet Studies]]|volume=44|issue=6|pages=1069–86|jstor=152330|doi=10.1080/09668139208412066|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Badsey|first=Stephen|year=1990|title=Normandy 1944: Allied Landings and Breakout|url=https://archive.org/details/normandy1944alli0000bads_o8g0|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-0-85045-921-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Balabkins|first=Nicholas|year=1964|title=Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945–1948|url=https://archive.org/details/germanyunderdire0000bala|location=New Brunswick, NJ|publisher=[[Rutgers University Press]]|isbn=978-0-8135-0449-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Barber|first1=John|last2=Harrison|first2=Mark|year=2006|chapter=Patriotic War, 1941–1945|title=''In Ronald Grigor Suny, ed. ,''' The Cambridge History of Russia, Volume III: The Twentieth Century pp. &nbsp;217–42|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-81144-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Barker|first=A.J.|year=1971|title=The Rape of Ethiopia 1936|url=https://archive.org/details/bwb_O8-BST-810|location=New York|publisher=[[Ballantine Books]]|isbn=978-0-345-02462-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Barrett|first1=David P.|last2=Shyu|first2=Lawrence N.|year=2001|title=China in the Anti-Japanese War, 1937–1945: Politics, Culture and Society|url=https://archive.org/details/chinainantijapan0001unse|location=New York|publisher=[[Peter Lang (publisher)|Peter Lang]]|isbn=978-0-8204-4556-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Beevor|first=Antony|authorlink=Antony Beevor|year=1998|title=Stalingrad|location=New York|publisher=[[Viking Press|Viking]]|isbn=978-0-670-87095-0|ref=harv|title-link=Stalingrad (book)}}
* {{Cite book|author=———|year=2012|title=The Second World War|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson]]|isbn=978-0-297-84497-6|ref=CITEREFBeevor2012|title-link=The Second World War (book)}}
* {{Cite book|last=Belco|first=Victoria|year=2010|title=War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943–1948|url=https://archive.org/details/warmassacrerecov0000belc|location=Toronto|publisher=[[University of Toronto Press]]|isbn=978-0-8020-9314-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Bellamy|first=Chris T.|year=2007|title=Absolute War: Soviet Russia in the Second World War|url=https://archive.org/details/absolutewarsovie0000bell_x5w0|location=New York|publisher=[[انتشارات آلفرد ای. کناف|Alfred A. Knopf]]|isbn=978-0-375-41086-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ben-Horin|first=Eliahu|year=1943|title=The Middle East: Crossroads of History|url=https://archive.org/details/middleeastcrossr0000elia|location=New York|publisher=W.W. Norton |ref=harv}}
* {{Cite book|last=Berend|first=Ivan T.|authorlink=Iván T. Berend|year=1996|title=Central and Eastern Europe, 1944–1993: Detour from the Periphery to the Periphery|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55066-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Bernstein|first=Gail Lee|authorlink=Gail Lee Bernstein|year=1991|title=Recreating Japanese Women, 1600–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[انتشارات دانشگاه کالیفرنیا|University of California Press]]|isbn=978-0-520-07017-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bilhartz|first1=Terry D.|last2=Elliott|first2=Alan C.|year=2007|title=Currents in American History: A Brief History of the United States|url=https://archive.org/details/currentsinameric0000bilh|location=Armonk, NY|publisher=[[ام ای شارپ|M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-1821-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Bilinsky|first=Yaroslav|year=1999|title=Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine|location=Westport, CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-275-96363-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Bix|first=Herbert P.|authorlink=Herbert P. Bix|year=2000|title=Hirohito and the Making of Modern Japan|location=New York|publisher=[[انتشارات هارپرکالینز|HarperCollins]]|isbn=978-0-06-019314-0|ref=harv|title-link=Hirohito and the Making of Modern Japan}}
* {{Cite book|last=Black|first=Jeremy|authorlink=Jeremy Black (historian)|year=2003|title=World War Two: A Military History|location= Abingdon & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-30534-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Blinkhorn|first=Martin|year=2006|origyear=1984|title=Mussolini and Fascist Italy|url=https://archive.org/details/mussolinifascist0000blin_h8c7|edition=3rd|location=Abingdon & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-26206-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bonner|first1=Kit|last2=Bonner|first2=Carolyn|year=2001|title=Warship Boneyards|url=https://archive.org/details/warshipboneyards0000bonn|location=Osceola, WI|publisher=[[گروه کوارتو|MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0870-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Borstelmann|first=Thomas|year=2005|chapter=The United States, the Cold War, and the colour line|title=''In Melvyn P. Leffler and David S. Painter,&nbsp;eds. ,'' Origins of the Cold War: An International History ''(pp. &nbsp;317–32)''|edition=2nd|location=Abingdon & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-34109-7|ref=harv}}
* {{Cite book|title=The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology|series=The Cambridge History of the Second World War (3 vol)|first1=Richard|last1=Bosworth|first2=Joseph|last2=Maiolo|location=[[کمبریج]]|language=English|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|pages=313–14|year=2015|url=http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|ref=harv|access-date=۲۶ ژوئیه ۲۰۱۹|archive-date=۲۰ اوت ۲۰۱۶|archive-url=https://web.archive.org/web/20160820160141/http://universitypublishingonline.org/cambridge/histories/subject_title_list.jsf?subjectCode=15&heading=Warfare&tSort=title+closed&aSort=author+default_list&ySort=year+default_list|url-status=dead}}
* {{Cite book|last=Brayley|first=Martin J.|year=2002|title=The British Army 1939–45, Volume 3: The Far East|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-238-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=British Bombing Survey Unit|year=1998|title=The Strategic Air War Against Germany, 1939–1945|location=London & Portland, OR|publisher=[[گروه تیلور و فرانسیس|Taylor & Francis]]|isbn=978-0-7146-4722-7|ref=CITEREFBBSU1998}}
* {{Cite book|last=Brody|first=J. &nbsp;Kenneth|year=1999|title=The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935–1936|location=New Brunswick,&nbsp;NJ|publisher=[[انتشارات ترانسکشن]]|isbn=978-0-7658-0622-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Brown|first=David|year=2004|title=The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-5461-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Buchanan|first=Tom|year=2006|title=Europe's Troubled Peace, 1945–2000|url=https://archive.org/details/europestroubledp0000buch|location=Oxford & Malden, MA|publisher=[[وایلی-بلک‌ول|Blackwell Publishing]]|isbn=978-0-631-22162-3|ref=harv}}
* {{cite book | last=Buckton | first=H. | title=An Illustrated Introduction to the Second World War | publisher=Amberley Publishing | series=An Illustrated Introduction to … | year=2014 | isbn=978-1-4456-3852-2 | url=https://books.google.com/books?id=hitmBAAAQBAJ&pg=PT16 | ref=harv | access-date=2019-07-26}}
* {{cite book|last=Budiansky|first=Stephen|authorlink=Stephen Budiansky|year=2001|title=Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in World War II|url=https://archive.org/details/battleofwitscomp0000unse|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028105-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bueno de Mesquita|first1=Bruce|author1-link=Bruce Bueno de Mesquita|last2=Smith|first2=Alastair|last3=Siverson|first3=Randolph M.|last4=Morrow|first4=James D.|author4-link=James D. Morrow|year=2003|title=The Logic of Political Survival|url=https://archive.org/details/logicofpolitical0000unse|location=Cambridge,&nbsp;MA|publisher=[[انتشارات ام‌آی‌تی|MIT Press]]|isbn=978-0-262-02546-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Bull|first1=Martin J.|last2=Newell|first2=James L.|year=2005|title=Italian Politics: Adjustment Under Duress|url=https://archive.org/details/italianpoliticsa0000bull|location=|publisher=[[موجودیت سیاسی|Polity]]|isbn=978-0-7456-1298-0|ref=harv}}
* {{Cite book |last=Bullock |first=Alan |authorlink=Alan Bullock |year=1990 |title=Hitler: A Study in Tyranny |url=https://archive.org/details/hitlerstudyintyr0000bull_c8v9 |location=London |publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]] |isbn=978-0-14-013564-0 |ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Burcher|first1=Roy|last2=Rydill|first2=Louis|year=1995|title=Concepts in Submarine Design|journal=Journal of Applied Mechanics|volume=62|issue=1|pages=268|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-55926-3|ref=harv|bibcode=1995JAM....62R.268B|doi=10.1115/1.2895927}}
* {{Cite book|last=Busky|first=Donald F.|year=2002|title=Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas|url=https://archive.org/details/communisminhisto0000busk|location=Westport, CT|publisher=Praeger Publishers|isbn=978-0-275-97733-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Canfora|first=Luciano|authorlink=Luciano Canfora|year=2006|origyear=2004|title=Democracy in Europe: A History|url=https://archive.org/details/democracyineurop0000canf|location=Oxford & Malden&nbsp;MA|publisher=[[وایلی-بلک‌ول]]|isbn=978-1-4051-1131-7|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Cantril|first=Hadley|year=1940|title=America Faces the War: A Study in Public Opinion|url=https://archive.org/details/sim_public-opinion-quarterly_1940-09_4_3/page/387|journal=[[Public Opinion Quarterly]]|volume=4|issue=3|pages=387–407|jstor=2745078|doi=10.1086/265420|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Chang|first=Iris|authorlink=Iris Chang|year=1997|title=The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II|location=New York|publisher=[[Basic Books]]|isbn=978-0-465-06835-7|ref=harv|url=https://archive.org/details/rapeofnankingfor00chan}}
* {{Cite book|last1=Christofferson|first1=Thomas R.|last2=Christofferson|first2=Michael S.|year=2006|title=France During World War II: From Defeat to Liberation|location=New York|publisher=[[Fordham University Press]]|isbn=978-0-8232-2562-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Chubarov|first=Alexander|year=2001|title=Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras|location=London & New York|publisher=[[Continuum International Publishing Group|Continuum]]|isbn=978-0-8264-1350-5|ref=harv|url=https://archive.org/details/russiasbitterpat0000chub}}
* {{Cite book|last=Ch'i|first=Hsi-Sheng|year=1992|chapter=The Military Dimension, 1942–1945|title=''In James&nbsp;C. Hsiung and Steven&nbsp;I. Levine, eds. ,'' China's Bitter Victory: War with Japan, 1937–45 pp. &nbsp;157–84|url=https://archive.org/details/chinasbittervict0000unse|location=Armonk, NY|publisher=[[ام ای شارپ|M.E. Sharpe]]|isbn=978-1-56324-246-5|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Cienciala|first=Anna M.|year=2010|title=Another look at the Poles and Poland during World War II|journal=[[The Polish Review]]|volume=55|issue=1|pages=123–43|jstor=25779864|ref= harv}}
* {{Cite book|last=Clogg|first=Richard|authorlink=Richard Clogg|year=2002|title=A Concise History of Greece|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-80872-9|ref=harv|url=https://archive.org/details/concisehistoryof00clog_0}}
* {{Cite book|last=Coble|first=Parks M.|year=2003|title=Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937–1945|location=Berkeley & Los Angeles|publisher=[[انتشارات دانشگاه کالیفرنیا|University of California Press]]|isbn=978-0-520-23268-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Collier|first=Paul|year=2003|title=The Second World War (4): The Mediterranean 1940–1945|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-539-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Collier|first1=Martin|last2=Pedley|first2=Philip|year=2000|title=Germany 1919–45|url=https://archive.org/details/germany1919450000coll|location=Oxford|publisher=[[Heinemann (publisher)|Heinemann]]|isbn=978-0-435-32721-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Commager|first=Henry Steele|year=2004|title=The Story of the Second World War|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-741-9|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Coogan|first=Anthony|year=1993|title=The Volunteer Armies of Northeast China|url=https://www.questia.com/magazine/1G1-13974610/the-volunteer-armies-of-northeast-china|journal=[[History Today]]|volume=43|accessdate=6 May 2012|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Cook|first1=Chris|last2=Bewes|first2=Diccon|year=1997|title=What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History|location=London|publisher=[[کالج دانشگاهی لندن]]|isbn=978-1-85728-532-1|ref=harv}}
* {{Cite book|editor1-last=Cowley|editor1-first=Robert|editor1-link=Robert Cowley|editor2-last=Parker|editor2-first=Geoffrey|editor2-link=Geoffrey Parker (historian)|year=2001|title=The Reader's Companion to Military History|url=https://archive.org/details/readerscompanion0000unse_x0k0|location=Boston|publisher=[[هاوتن مفلین هارکورت]]|isbn=978-0-618-12742-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Darwin|first=John|year=2007|title=After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400–2000|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]]|isbn=978-0-14-101022-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Davidson|first=Eugene|title=The Death and Life of Germany: An Account of the American Occupation|year=1999|publisher=University of Missouri Press|isbn=978-0-8262-1249-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Davies|first=Norman|authorlink=Norman Davies|year=2006|title=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory|location=London|publisher=[[مک‌میلن|Macmillan]]|isbn=978-0-333-69285-1 |oclc= 70401618 |nopp=yes|pages= ix+544 pages|ref=harv|title-link=Europe at War 1939–1945: No Simple Victory}}
* {{Cite book|editor1-last=Dear|editor1-first=I.C.B.|editor1-link=I. C. B. Dear|editor2-last=Foot|editor2-first=M.R.D.|editor2-link=M. R. D. Foot|year=2001|origyear=1995|title=The Oxford Companion to World War II|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000unse_y4p2|location=Oxford|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-860446-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=DeLong|first1=J. Bradford|author1-link=J. Bradford DeLong|last2=Eichengreen|first2=Barry|author2-link=Barry Eichengreen|year=1993|chapter=The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program|title=''In Rudiger Dornbusch, Wilhelm Nölling and Richard Layard, eds. ,'' Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today ''(pp. &nbsp;189–230)''|url=https://archive.org/details/postwareconomicr0000unse|location=Cambridge, MA|publisher=[[انتشارات ام‌آی‌تی|MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Dower|first=John W.|authorlink=John W. Dower|year=1986|title=War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War|url=https://archive.org/details/warwithoutmercyr0000dowe|location=New York|publisher=[[Pantheon Books]]|isbn=978-0-394-50030-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Drea|first=Edward J.|year=2003|title=In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army|location=Lincoln,&nbsp;NE|publisher=[[University of Nebraska Press]]|isbn=978-0-8032-6638-4|ref=harv}}
* {{Cite journal|last1=de Grazia|first1=Victoria|last2=Paggi|first2=Leonardo|title=Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944|journal=Cardozo Studies in Law and Literature|date=Autumn 1991 |pages=153–69|jstor=743479|ref=harv|volume=3|issue=2|doi=10.1525/lal.1991.3.2.02a00030}}
* {{Cite book|last=Dunn|first=Dennis J.|year=1998|title=Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow|location=Lexington,&nbsp;KY|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2023-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Eastman|first=Lloyd E.|year=1986|chapter=Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937–1945|title=''In John&nbsp;K. Fairbank and Denis Twitchett,&nbsp;eds. ,'' The Cambridge History of China, Volume 13: Republican China 1912–1949, Part 2|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-24338-4|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Ellman|first=Michael|authorlink=Michael Ellman|year=2002|title=Soviet Repression Statistics: Some Comments|url=http://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=54|issue=7|pages=1151–1172|jstor=826310|doi=10.1080/0966813022000017177|ref=harv|deadurl=yes|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121122071204/http://artukraine.com/old/famineart/SovietCrimes.pdf|archivedate=22 November 2012|df=dmy-all}} [https://web.archive.org/web/20130115023408/http://www.docstoc.com/docs/81203576/Soviet-Repression-Statistics-Some-Comments Copy]
* {{Cite journal|last1=———|last2=Maksudov|first2=S.|year=1994|title=Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note|url=http://sovietinfo.tripod.com/ELM-War_Deaths.pdf|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=46|issue=4|pages=671–80|jstor=152934|doi=10.1080/09668139408412190|ref=CITEREFEllmanMaksudov1994|pmid=12288331}}
* {{Cite book|last=Emadi-Coffin|first=Barbara|year=2002|title=Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-19540-9|ref=harv}}
* {{Cite book |last=Erickson |first=John |authorlink=John Erickson (historian) |editor1-last=Shukman |editor1-first=Harold |editor1-link=:ru:Шукман, Гарольд |year=2001 |chapter=Moskalenko |title=Stalin's Generals |pages=137–54 |location=London |publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]] |isbn=978-1-84212-513-7 |ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|year=2003|title=The Road to Stalingrad|url=https://archive.org/details/roadtostalingrad0000eric_o8x6|location=London|publisher= Cassell Military |isbn=978-0-304-36541-8|ref=CITEREFErickson2003}}
* {{Cite book|last1=Evans|first1=David C.|last2=Peattie|first2=Mark R.|year=2012|origyear=1997|title=Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy|url=https://archive.org/details/kaigunstrategyta0000evan|location=Annapolis, MD|publisher=[[Naval Institute Press]]|isbn=978-1-59114-244-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Evans|first=Richard J.|authorlink=Richard J. Evans|year=2008|title=The Third Reich at War|location=London|publisher=[[گروه پنگوئن|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9742-2|ref=harv|title-link=The Third Reich at War}}
* {{Cite book|last1=Fairbank|first1=John King|author1-link=John K. Fairbank|last2=Goldman|first2=Merle|author2-link=Merle Goldman|year=2006|origyear=1994|title=China: A New History|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-01828-0|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Farrell|first=Brian P.|year=1993|title=Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-military-history_1993-10_57_4/page/599|journal=[[Journal of Military History]]|volume=57|issue=4|pages=599–625|jstor=2944096|doi=10.2307/2944096|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ferguson|first=Niall|authorlink=Niall Ferguson|year=2006|title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West|url=https://archive.org/details/warofworldtwenti00nial|publisher=Penguin|isbn=978-0-14-311239-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Fitzgerald|first=Stephanie|year=2011|title=Children of the Holocaust|url=https://archive.org/details/childrenofholoca0000fitz|location=Mankato, MN|publisher=Compass Point Books|isbn=978-0-7565-4390-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Forrest|first1=Glen|last2=Evans|first2=Anthony|last3=Gibbons|first3=David|year=2012|title=The Illustrated Timeline of Military History|url=https://archive.org/details/historytimelines0000glen|location=New York|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4488-4794-5|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Förster|first1=Stig|last2=Gessler|first2=Myriam|year=2005|chapter=The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide|title=''In Roger Chickering, Stig Förster and Bernd Greiner,&nbsp;eds. ,'' A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937–1945 ''(pp. &nbsp;53–68)''|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83432-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Frei|first=Norbert|year=2002|title=Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه کلمبیا|Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11882-8|ref=harv|url=https://archive.org/details/adenauersgermany00frei}}
* {{Cite book|editor1-last=Gardiner|editor1-first=Robert|editor2-last=Brown|editor2-first=David K.|year=2004|title=The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906–1945|location=London|publisher=[[Conway Maritime Press]]|isbn=978-0-85177-953-9|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Garthoff|first=Raymond L.|authorlink=Raymond L. Garthoff|year=1969|title=The Soviet Manchurian Campaign, August 1945|journal=Military Affairs|volume=33|issue=2|pages=312–36|jstor=1983926|doi=10.2307/1983926|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Garver|first=John W.|year=1988|title=Chinese-Soviet Relations, 1937–1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism|url=https://archive.org/details/chinesesovietrel0000garv|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-505432-3|ref=harv}}
* {{cite encyclopedia |last=Gilbert |first=Martin |authorlink=Martin Gilbert |title=Final Solution |pages=285–92 |editor-last1=Dear |editor-first1=Ian |editor-last2=Foot |editor-first2=Richard D. |year=2001 |encyclopedia=The Oxford Companion to World War II |location=Oxford|publisher=Oxford University Press |isbn=978-0-19-280670-3 |ref=harv}}
* {{cite book |last=Gilbert |first=Martin |authorlink=Martin Gilbert |title=Second World War|url=https://archive.org/details/secondworldwar00gilb_0 |year=1989 |location=London |publisher=Weidenfeld and Nicolson |isbn=978-0-297-79616-9 |ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Glantz |first=David M. |authorlink=David Glantz |year=1986 |title=Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943 |url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |series=CSI Report No. 11 |publisher=Combined Arms Research Library |oclc=278029256 |accessdate=15 July 2013 |ref=harv |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080306082607/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz2/glantz2.asp |archivedate=6 March 2008}}
* {{Cite book|author=———|year=1989|title=Soviet Military Deception in the Second World War|location=Abingdon & New York|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3347-3|ref=CITEREFGlantz1989}}
* {{Cite book|author=———|year=1998|title=When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler|location=Lawrence, KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-0899-7|ref=CITEREFGlantz1998|url=https://archive.org/details/whentitansclashe00glan_0}}
* {{cite web|author=———|year=2001|title=The Soviet-German War 1941–45 Myths and Realities: A Survey Essay|url=http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709141048/http://www.strom.clemson.edu/publications/sg-war41-45.pdf|archivedate=9 July 2011|ref=CITEREFGlantz2001}}
* {{Cite book|author=———|year=2002|title=The Battle for Leningrad: 1941–1944|location=Lawrence,&nbsp;KS|publisher=[[University Press of Kansas]]|isbn=978-0-7006-1208-6|ref=CITEREFGlantz2002|url=https://archive.org/details/battleforleningr00glan}}
* {{Cite journal|author=——— |year=2005 |title=August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria |url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |series=Leavenworth Papers |publisher=Combined Arms Research Library |oclc=78918907 |accessdate=15 July 2013 |ref=CITEREFGlantz2005 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080302130751/http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/glantz3/glantz3.asp |archivedate=2 March 2008}}
* {{Cite book|last=Goldstein|first=Margaret J.|year=2004|title=World War II: Europe|url=https://archive.org/details/worldwariieurope0000gold|location=Minneapolis|publisher=[[Lerner Publishing Group|Lerner Publications]]|isbn=978-0-8225-0139-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Gordon|first=Andrew|authorlink=Andrew Gordon (naval historian)|year=2004|chapter=The greatest military armada ever launched|title=''In Jane Penrose, ed. ,'' The D-Day Companion|pages=[https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127 127–144]|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-779-6|ref=harv|url=https://archive.org/details/ddaycompanion00jane/page/127}}
* {{Cite book|last=Gordon|first=Robert S.C.|year=2012|title=The Holocaust in Italian Culture, 1944–2010|location=Stanford, CA|publisher=[[انتشارات دانشگاه استنفورد|Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-6346-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Grove|first=Eric J.|year=1995|chapter=A Service Vindicated, 1939–1946|title=''In J.R. Hill, ed. ,'' The Oxford Illustrated History of the Royal Navy''|url=https://archive.org/details/oxfordillustrate0000unse_e1y4|pages=[https://archive.org/details/oxfordillustrate0000unse_e1y4/page/348 348]–80|location=Oxford|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-211675-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Hane|first=Mikiso|year=2001|title=Modern Japan: A Historical Survey|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher= Westview Press |isbn=978-0-8133-3756-2|ref=harv|url=https://archive.org/details/modernjapanhisto00hane_0}}
* {{Cite book|last=Hanhimäki|first=Jussi M.|year=1997|title=Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution"|url=https://archive.org/details/containingcoexis0000hanh_d8n8|location=Kent,&nbsp;OH|publisher=[[دانشگاه ایالتی کنت]]|isbn=978-0-87338-558-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Harris|first=Sheldon H.|authorlink=Sheldon H. Harris|year=2002|title=Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932–1945, and the American Cover-up|url=https://archive.org/details/factoriesofdeath0000harr_f9z0|edition=2nd|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-93214-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Harrison|first=Mark|year=1998|chapter=The economics of World War II: an overview|title=''In Mark Harrison, ed. ,'' The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison |pages=1–42|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-62046-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Hart|first1=Stephen|last2=Hart|first2=Russell|last3=Hughes|first3=Matthew|year=2000|title=The German Soldier in World War II|url=https://archive.org/details/germansoldierinw0000hart|location=Osceola, WI|publisher=[[گروه کوارتو|MBI Publishing Company]]|isbn=978-1-86227-073-2|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Hauner|first=Milan|year=1978|title=Did Hitler Want a World Dominion?|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=1|pages=15–32|jstor=260090|doi=10.1177/002200947801300102|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Healy|first=Mark|year=1992|title=Kursk 1943: The Tide Turns in the East|url=https://archive.org/details/kursk1943tidetur0000heal|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-211-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Hearn|first=Chester G.|year=2007|title=Carriers in Combat: The Air War at Sea|url=https://archive.org/details/carriersincombat0000hear|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3398-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Hedgepeth|first1=Sonja|last2=Saidel|first2=Rochelle|year=2010|title=Sexual Violence against Jewish Women During the Holocaust|location=Lebanon, NH|publisher=University Press of New England|isbn=978-1-58465-904-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Hempel|first=Andrew|year=2005|title=Poland in World War II: An Illustrated Military History|location=New York|publisher=[[Hippocrene Books]]|isbn=978-0-7818-1004-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Herbert|first=Ulrich|authorlink=Ulrich Herbert|year=1994|chapter=Labor as spoils of conquest, 1933–1945|title=''In David F. Crew, ed. ,'' Nazism and German Society, 1933–1945 |pages=219–73|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-08239-6|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Herf|first=Jeffrey|authorlink=Jeffrey Herf|year=2003|title=The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?|journal=[[Kritika (journal)|Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History]]|volume=4|issue=4|pages=913–30|doi=10.1353/kri.2003.0059|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Hill|first=Alexander|title=The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941–1944|location=London & New York|publisher=[[Frank Cass]]|year=2005|isbn=978-0-7146-5711-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Holland|first=James|year=2008|title=Italy's Sorrow: A Year of War 1944–45|location=London|publisher=[[انتشارات هارپرکالینز|HarperPress]]|isbn=978-0-00-717645-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Hosking|first=Geoffrey A.|year=2006|title=Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-02178-5|ref=harv|url=https://archive.org/details/rulersvictimsrus00hosk}}
* {{cite book | last=Housden | first=M. | title=The League of Nations and the Organization of Peace | publisher=Taylor & Francis | series=Seminar Studies | year=2014 | isbn=978-1-317-86222-2 | url=https://books.google.com/books?id=FFYSBAAAQBAJ | ref=harv | access-date=2019-07-27}}
* {{Cite book|last=Howard|first=Joshua H.|year=2004|title=Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937–1953|url=https://archive.org/details/workersatwarlabo0000howa|location=Stanford, CA|publisher=[[انتشارات دانشگاه استنفورد|Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-4896-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Hsu|first1=Long-hsuen|last2=Chang|first2=Ming-kai|year=1971|title=History of The Sino-Japanese War (1937–1945) 2nd Ed.|asin=B00005W210|publisher=Chung Wu Publishers|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ingram|first=Norman|year=2006|chapter=Pacifism|title=''In Lawrence&nbsp;D. Kritzman and Brian&nbsp;J. Reilly,&nbsp;eds. ,'' The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought|pages=[https://archive.org/details/columbiahistoryo2006unse/page/76 76]–78|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه کلمبیا|Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-10791-4|ref=harv|title-link=Lawrence Kritzman}}
* {{Cite book|last=Iriye|first=Akira|authorlink=Akira Iriye|year=1981|title=Power and Culture: The Japanese-American War, 1941–1945|location=Cambridge,&nbsp;MA|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-69580-1|ref=harv|url=https://archive.org/details/powerculture00akir}}
* {{Cite book|last=Jackson|first=Ashley|year=2006|authorlink=Ashley Jackson (historian)|title=The British Empire and the Second World War|url=https://archive.org/details/britishempiresec0000jack|location=London & New York|publisher=[[Hambledon Continuum]]|isbn=978-1-85285-417-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Joes|first=Anthony James|year=2004|title=Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency|location=Lexington|publisher=[[University Press of Kentucky]]|isbn=978-0-8131-2339-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Jowett|first=Philip S.|year=2001|title=The Italian Army 1940–45, Volume&nbsp;2: Africa 1940–43|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-865-5|ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|last2=Andrew|first2=Stephen|year=2002|title=The Japanese Army, 1931–45|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-353-8|ref=CITEREFJowettAndrew2002}}
* {{Cite book|last=Jukes|first=Geoffrey|year=2001|chapter=Kuznetzov|title=In Harold Shukman,&nbsp;ed. ,'' Stalin's Generals ''(pp. &nbsp;109–16)|location=London|publisher=[[Weidenfeld & Nicolson|Phoenix Press]]|isbn=978-1-84212-513-7|ref=harv|title-link=:ru:Шукман, Гарольд}}
* {{Cite book|last=Kantowicz|first=Edward R.|year=1999|title=The Rage of Nations|location=Grand Rapids,&nbsp;MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4455-2|ref=harv|url=https://archive.org/details/rageofnations0000kant}}
* {{Cite book|author=———|year=2000|title=Coming Apart, Coming Together|location=Grand Rapids,&nbsp;MI|publisher=[[William B. Eerdmans Publishing Company]]|isbn=978-0-8028-4456-9|ref={{SfnRef|Kantowicz|2000}}|url=https://archive.org/details/comingapartcomin0000kant}}
* {{Cite book|last=Keeble|first=Curtis|authorlink=Curtis Keeble|year=1990|chapter=The historical perspective|title=''In Alex Pravda and Peter J. Duncan,&nbsp;eds. ,'' Soviet-British Relations Since the 1970s|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-37494-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Keegan|first=John|authorlink=John Keegan|year=1997|title=The Second World War|url=https://archive.org/details/secondworldwar0000keeg|location=London|publisher=[[راندوم هاوس|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-7348-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Kennedy|first=David M.|authorlink=David M. Kennedy (historian)|year=2001|title=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-514403-1|ref=harv|title-link=Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929–1945}}
* {{Cite book|last=Kennedy-Pipe|first=Caroline|year=1995|title=Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943–56|location=Manchester|publisher=[[انتشارات دانشگاه منچستر]]|isbn=978-0-7190-4201-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Kershaw|first=Ian|authorlink=Ian Kershaw|year=2001|title=Hitler, 1936–1945: Nemesis|location=New York|publisher=W.W. Norton]|isbn=978-0-393-04994-7|ref=harv|url=https://archive.org/details/hitler193645neme00kers}}
* {{Cite book|author=———|year=2007|title=Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940–1941|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Allen Lane]]|isbn=978-0-7139-9712-5|ref=CITEREFKershaw2007}}
* {{Cite book|last=Kitson|first=Alison|year=2001|title=Germany 1858–1990: Hope, Terror, and Revival|url=https://archive.org/details/germany18581990h0000kits|location=Oxford|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-913417-5|ref=harv}}
* {{Cite journal|last1=Klavans|first1=Richard A.|last2=Di Benedetto|first2=C. Anthony|last3=Prudom|first3=Melanie J.|year=1997|title=Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market|journal=Journal of Managerial Issues|volume=9|issue=1|pages=13–361|jstor=40604127|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Kleinfeld|first=Gerald R.|year=1983|title=Hitler's Strike for Tikhvin|journal=Military Affairs|volume=47|issue=3|pages=122–128|jstor=1988082|doi=10.2307/1988082|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Koch|first=H.W.|year=1983|title=Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'|url=https://archive.org/details/sim_historical-journal_1983-12_26_4/page/891|journal=[[The Historical Journal]]|volume=26|issue=4|pages=891–920|jstor=2639289|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Kolko|first=Gabriel|authorlink=Gabriel Kolko|year=1990|origyear=1968|title=The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943–1945|location=New York|publisher=[[راندوم هاوس]]|isbn=978-0-679-72757-6|ref=harv|url=https://archive.org/details/politicsofwarwor00kolkrich}}
* {{Cite book|last=Laurier|first=Jim|year=2001|title=Tobruk 1941: Rommel's Opening Move|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-092-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Lee|first=En-han|year=2002|chapter=The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims|title=''In Robert Sabella, Fei Fei Li and David Liu, eds. ,'' Nanking 1937: Memory and Healing ''(pp. &nbsp;47–74)''|location=Armonk, NY|publisher=[[ام ای شارپ|M.E. Sharpe]]|isbn=978-0-7656-0816-1|ref=harv}}
* {{Cite book|editor1-last=Leffler|editor1-first=Melvyn P.|editor1-link=Melvyn P. Leffler|editor2-last=Westad|editor2-first=Odd Arne|editor2-link=Odd Arne Westad|year=2010|title=The Cambridge History of the Cold War ''(3 volumes)''|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-83938-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Levine|first=Alan J.|year=1992|title=The Strategic Bombing of Germany, 1940–1945|location=Westport, CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Praeger]]|isbn=978-0-275-94319-6|ref=harv}}
* {{Cite book|editor1-last=Greenfield|editor1-first=Kent Roberts|last=Lewis|first=Morton|year=1953|chapter=Japanese Plans and American Defenses|chapterurl=http://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_29.htm|title=The Fall of the Philippines|url=http://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm|location=Washington, DC|publisher=[[دفتر چاپ دولت ایالات متحده آمریکا]]|lccn=53-63678|ref=harv|access-date=26 ژوئیه 2019|archive-date=8 ژانویه 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120108061554/http://www.history.army.mil/books/wwii/5-2/5-2_Contents.htm}}
* {{Cite book|last=Liberman|first=Peter|year=1996|title=Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies|location=Princeton, NJ|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|isbn=978-0-691-02986-3|ref=harv}}
* {{cite book|last=Liddell Hart|first=Basil|title=History of the Second World War|edition=4th|date=1977|publisher=Pan|location=London|isbn=978-0-330-23770-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Lightbody|first=Bradley|year=2004|title=The Second World War: Ambitions to Nemesis|url=https://archive.org/details/secondworldwaram0000ligh|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-22404-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Lindberg|first1=Michael|last2=Todd|first2=Daniel|year=2001|title=Brown-, Green- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present|location=Westport, CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Praeger]]|isbn=978-0-275-96486-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Lowe|first1=C.J.|last2=Marzari|first2=F.|year=2002|title=Italian Foreign Policy 1870–1940|location=London|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-26681-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Lynch|first=Michael|year=2010|title=The Chinese Civil War 1945–49|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-671-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Macksey|first=Kenneth|authorlink=Kenneth Macksey|year=1997|origyear=1979|title=Rommel: Battles and Campaigns|url=https://archive.org/details/rommelbattlescam0000mack_f2s1|location=Cambridge,&nbsp;MA|publisher=[[دا کاپو پرس|Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-80786-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Maddox|first=Robert James|year=1992|title=The United States and World War II|location=Boulder, CO|publisher= Westview Press |isbn=978-0-8133-0437-3|ref=harv|url=https://archive.org/details/unitedstateswor00madd}}
* {{Cite book|last=Maingot|first=Anthony P.|year=1994|title=The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship|url=https://archive.org/details/unitedstatescari0000main_s1y8|location=Boulder,&nbsp;CO|publisher= Westview Press |isbn=978-0-8133-2241-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Mandelbaum|first=Michael|year=1988|title=The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries|url=https://archive.org/details/ISBN -9780521357906|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|page=[https://archive.org/details/ISBN -9780521357906/page/96 96]|isbn=978-0-521-35790-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Marston|first=Daniel|year=2005|title=The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima|url=https://archive.org/details/pacificwarcompan0000mars|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-882-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Masaya|first=Shiraishi|year=1990|title=Japanese Relations with Vietnam, 1951–1987|url=https://archive.org/details/japaneserelation0000shir|location=Ithaca,&nbsp;NY|publisher=[[Cornell Southeast Asia Program|SEAP Publications]]|isbn=978-0-87727-122-2|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=May|first=Ernest R.|authorlink=Ernest May (historian)|year=1955|title=The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941–1945|url=https://archive.org/details/sim_pacific-historical-review_1955-05_24_2/page/153|journal=[[Pacific Historical Review]]|volume=24|issue=2|pages=153–74|jstor=3634575|doi=10.2307/3634575|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Mazower|first=Mark|authorlink=Mark Mazower|year=2008|title=Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe|url=https://archive.org/details/hitlersempirehow0000mazo|location=London|publisher=[[گروه پنگوئن|Allen Lane]]|isbn=978-1-59420-188-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Milner|first=Marc|authorlink=Marc Milner|year=1990|chapter=The Battle of the Atlantic|title=''In John Gooch, ed. ,'' Decisive Campaigns of the Second World War ''(pp. &nbsp;45–66)''|location=Abingdon|publisher=[[Frank Cass]]|isbn=978-0-7146-3369-5|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Milward|first=A.S.|year=1964|title=The End of the Blitzkrieg|journal=[[The Economic History Review]]|volume=16|issue=3|pages=499–518|jstor=2592851|doi=10.2307/2592851|ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|year=1992|origyear=1977|title=War, Economy, and Society, 1939–1945|location=Berkeley,&nbsp;CA|publisher=[[دانشگاه کالیفرنیا]] Press|isbn=978-0-520-03942-1|ref=CITEREFMilward1992}}
* {{Cite book|last=Minford|first=Patrick|authorlink=Patrick Minford|year=1993|chapter=Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning|title=''In Rudiger Dornbusch, Wilhelm Nölling and Richard Layard, eds. ,'' Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today ''(pp. &nbsp;115–38)''|url=https://archive.org/details/postwareconomicr0000unse|location=Cambridge, MA|publisher=[[انتشارات ام‌آی‌تی|MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Mingst|first1=Karen A.|last2=Karns|first2=Margaret P.|year=2007|title=United Nations in the Twenty-First Century|edition=3rd|location=Boulder, CO|publisher= Westview Press |isbn=978-0-8133-4346-4|ref=harv|url=https://archive.org/details/unitednationsin20000ming}}
* {{Cite book|last=Miscamble|first=Wilson D.|year=2007|title=From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War|url=https://archive.org/details/fromroosevelttot0000misc|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-86244-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Mitcham|first=Samuel W.|year=2007|origyear=1982|title=Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps|location=Mechanicsburg, PA|publisher=[[Stackpole Books]]|isbn=978-0-8117-3413-4|ref=harv}}
* {{cite book | last = Mitter | first = Rana|authorlink=Rana Mitter| title =Forgotten Ally: China's World War II, 1937–1945 | publisher = Mariner Books| year = 2014 | isbn = 978-0-544-33450-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Molinari|first=Andrea|year=2007|title=Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940–43|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84603-006-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Morison|first=Samuel Eliot| authorlink=Samuel Eliot Morison|year=2002|title=History of United States Naval Operations in World War II, Volume&nbsp;14: Victory in the Pacific, 1945|location=Champaign,&nbsp;IL|publisher=[[University of Illinois Press]]|isbn=978-0-252-07065-5|ref=harv|title-link=History of United States Naval Operations in World War II}}
* {{Cite book|last=Murray|first=Williamson|authorlink=Williamson Murray|year=1983|title=Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933–1945|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/AAF/AAF-Luftwaffe/|location=[[پایگاه نیروی هوایی ماکسول]]، AL|publisher=[[Air University Press]]|isbn=978-1-4294-9235-5|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=———|last2=Millett|first2=Allan Reed|year=2001|title=A War to Be Won: Fighting the Second World War|location=Cambridge,&nbsp;MA|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-00680-5|ref=CITEREFMurrayMillett2001}}
* {{Cite book|last1=Myers|first1=Ramon|last2=Peattie|first2=Mark|year=1987|title=The Japanese Colonial Empire, 1895–1945|location=Princeton,&nbsp;NJ|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|isbn=978-0-691-10222-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Naimark|first1=Norman|authorlink=Norman Naimark|year=2010|chapter=The Sovietization of Eastern Europe, 1944–1953|title=''In Melvyn&nbsp;P. Leffler and Odd Arne Westad,&nbsp;eds. ,'' The Cambridge History of the Cold War, Volume&nbsp;I: Origins ''(pp. &nbsp;175–97)''|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn= 978-0-521-83719-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Neary|first=Ian|year=1992|chapter=Japan|title=''In Martin Harrop, ed. ,'' Power and Policy in Liberal Democracies ''(pp. &nbsp;49–70)''|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Neillands|first=Robin|authorlink=Robin Neillands|year=2005|title=The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition|location=Bloomington, IN|publisher=[[انتشارات دانشگاه ایندیانا]]|isbn=978-0-253-34781-7|ref=harv|url=https://archive.org/details/diepperaidstoryo00robi}}
*:{{Cite book|last=Neulen |first=Hans Werner|title=In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939–1945|year=2000 |publisher= The Crowood Press|location= Ramsbury, Marlborough, UK|isbn=1-86126-799-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Niewyk|first1=Donald L.|last2=Nicosia|first2=Francis|year=2000|title=The Columbia Guide to the Holocaust|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه کلمبیا|Columbia University Press]]|isbn=978-0-231-11200-0|ref=harv|url=https://archive.org/details/columbiaguidetot00niew}}
* {{Cite book|last=Overy|first=Richard|authorlink=Richard Overy|year=1994|title=War and Economy in the Third Reich|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-820290-5|ref=harv|url=https://archive.org/details/wareconomyinthir00over}}
* {{Cite book|author=———|year=1995|title=Why the Allies Won|location=London|publisher=Pimlico|isbn=978-0-7126-7453-9|ref=CITEREFOvery1995}}
* {{Cite book|author=———|year=2004|title=The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-02030-4|ref=CITEREFOvery2004|url=https://archive.org/details/dictators00rich}}
* {{Cite book|last1=———|last2=Wheatcroft|first2=Andrew|year=1999|title=The Road to War|edition=2nd|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]]|isbn=978-0-14-028530-7|ref=CITEREFOveryWheatcroft1999|url=https://archive.org/details/roadtowar00over}}
* {{Cite book|last=O'Reilly|first=Charles T.|year=2001|title=Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943–1945|url=https://archive.org/details/forgottenbattles0000orei|location=Lanham,&nbsp;MD|publisher= Lexington Books |isbn=978-0-7391-0195-7|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Painter|first=David S.|authorlink=David S. Painter|year=2012|title=Oil and the American Century|url=http://jah.oxfordjournals.org/content/99/1/24.full.pdf|journal=[[The Journal of American History]]|volume=99|issue=1|pages=24–39|doi= 10.1093/jahist/jas073|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Padfield|first=Peter|year=1998|title=War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II|location=New York|publisher=[[جان وایلی و پسران|John Wiley]]|isbn=978-0-471-24945-0|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Pape|first=Robert A.|authorlink=Robert Pape|year=1993|title=Why Japan Surrendered|url=https://archive.org/details/sim_international-security_fall-1993_18_2/page/154|journal=[[International Security]]|volume=18|issue=2|pages=154–201|jstor=2539100|doi=10.2307/2539100|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Parker|first=Danny S.|year=2004|title=Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944–1945|url=https://archive.org/details/battleofbulgehit0000park|edition=New|location=Cambridge, MA|publisher=[[دا کاپو پرس|Da Capo Press]]|isbn=978-0-306-81391-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Payne|first=Stanley G.|authorlink=Stanley G. Payne|year=2008|title=Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II|url=https://archive.org/details/francohitlerspai0000payn|location=New Haven, CT|publisher=[[انتشارات دانشگاه ییل]]|isbn=978-0-300-12282-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Perez|first=Louis G.|year=1998|title=The History of Japan|location=Westport,&nbsp;CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-30296-1|ref=harv|url=https://archive.org/details/historyofjapan00pere}}
* {{Cite book|last=Petrov|first=Vladimir|year=1967|title=Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II|location=Baltimore, MD|publisher=[[انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز]]|isbn=978-0-8018-0530-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Polley|first=Martin|year=2000|title=An A–Z of Modern Europe Since 1789|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-18597-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Portelli|first=Alessandro|authorlink=Alessandro Portelli|year=2003|title=The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome|location=Basingstoke & New York[[پالگریو مکمیلان]]978-1403980083|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Preston|first=P. &nbsp;W.|year=1998|title=Pacific Asia in the Global System: An Introduction|url=https://archive.org/details/pacificasiainglo0000pres|location=Oxford&nbsp;& Malden,&nbsp;MA|publisher=[[وایلی-بلک‌ول|Blackwell Publishers]]|isbn=978-0-631-20238-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Prins|first=Gwyn|year=2002|title=The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century|url=https://archive.org/details/heartofwaronpowe0000gwyn|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-36960-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Radtke|first=K.W.|year=1997|chapter='Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933–7|title=''In Aiko Ikeo, ed. ,'' Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context ''(pp. &nbsp;100–20)''|location=London & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-14900-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Rahn|first=Werner|authorlink=Werner Rahn|year=2001|chapter=The War in the Pacific|title=''In Horst Boog, Werner Rahn, Reinhard Stumpf and Bernd Wegner, eds. ,'' Germany and the Second World War, Volume VI: The Global War ''(pp. &nbsp;191–298)''|location=Oxford|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822888-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ratcliff|first=R.A.|year=2006|title=Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers|url=https://archive.org/details/delusionsofintel0000ratc|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85522-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Read|first=Anthony|year=2004|title=The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-04800-1|ref=harv|url=https://archive.org/details/devilsdisciplesh00read}}
* {{Cite book|last1=Read|first1=Anthony|last2=Fisher|first2=David|year=2002|origyear=1992|title=The Fall Of Berlin|location=London|publisher=[[راندوم هاوس|Pimlico]]|isbn=978-0-7126-0695-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Record|first=Jeffery|year=2005|title=Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s|publisher=Diane Publishing|page=50|isbn=978-1-58487-216-0|url=http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|accessdate=15 November 2009|ref=harv|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411104102/http://www.strategicstudiesinstitute.army.mil/pdffiles/PUB622.pdf|archivedate=۱۱ آوریل ۲۰۱۰|dead-url=yes}}
* {{Cite book|last=Rees|first=Laurence|authorlink=Laurence Rees|year=2008|title=World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West|location=London|publisher=[[BBC Books]]|isbn=978-0-563-49335-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Regan|first=Geoffrey|year=2004|title=The Brassey's Book of Military Blunders|publisher=Brassey's|isbn=978-1-57488-252-0|ref=harv|url=https://archive.org/details/brasseysbookofmi00geof}}
* {{Cite book|last=Reinhardt|first=Klaus|authorlink=Klaus Reinhardt|year=1992|title=Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941–42|location=Oxford|publisher=[[Berg Publishers|Berg]]|isbn=978-0-85496-695-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Reynolds|first=David|year=2006|authorlink=David Reynolds (English historian)|title=From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s|location=|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-928411-5|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Rich|first=Norman|year=1992|origyear=1973|title=Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion|location=New York|publisher=W.W. Norton|isbn=978-0-393-00802-9|ref=harv|url=https://archive.org/details/hitlerswaraimsid00rich}}
* {{Cite book|last=Ritchie|first=Ella|year=1992|chapter=France|title=''In Martin Harrop, ed. ,'' Power and Policy in Liberal Democracies ''(pp. &nbsp;23–48)''|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-34579-8|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Roberts|first=Cynthia A.|year=1995|title=Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941|url=https://archive.org/details/sim_europe-asia-studies_1995-12_47_8/page/1293|journal=[[Europe-Asia Studies]]|volume=47|issue=8|pages=1293–1326|jstor=153299|doi=10.1080/09668139508412322|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Roberts|first=Geoffrey|authorlink=Geoffrey Roberts|year=2006|title=Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953|url=https://archive.org/details/stalinswarsfromw0000robe|location=New Haven,&nbsp;CT|publisher=[[انتشارات دانشگاه ییل]]|isbn=978-0-300-11204-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Roberts|first=J.M.|authorlink=John Roberts (historian)|year=1997|title=The Penguin History of Europe|location=London|publisher=[[کتاب‌های پنگوئن|Penguin Books]]|isbn=978-0-14-026561-3|ref=harv|url=https://archive.org/details/penguinhistoryof00robe_1}}
* {{Cite book|last=Ropp|first=Theodore|authorlink=Theodore Ropp|year=2000|title=War in the Modern World|edition=Revised|location=Baltimore, MD|publisher=[[انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز]]|isbn=978-0-8018-6445-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Roskill|first=S.W.|year=1954|title=The War at Sea 1939–1945, Volume 1: The Defensive|url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/UN/UK/UK-RN-I/index.html|series=History of the Second World War. United Kingdom Military Series|location=London|publisher= HMSO |ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ross|first=Steven T.|year=1997|title=American War Plans, 1941–1945: The Test of Battle|location=Abingdon & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-7146-4634-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Rottman|first=Gordon L.|year=2002|title=World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study|location=Westport, CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Greenwood Publishing Group]]|isbn=978-0-313-31395-0|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Rotundo|first=Louis|year=1986|title=The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign|journal=Military Affairs|volume=50|issue=1|pages=21–28|jstor=1988530|doi=10.2307/1988530|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Salecker|first=Gene Eric|year=2001|title=Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific|location=Conshohocken, PA|publisher=Combined Publishing|isbn=978-1-58097-049-5|ref=harv}}
* {{Cite book|editor-last=Schain|editor-first=Martin A.|year=2001|title=The Marshall Plan Fifty Years Later|location=London|publisher=[[پالگریو مکمیلان]]|isbn=978-0-333-92983-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Schmitz|first=David F.|year=2000|title=Henry L. Stimson: The First Wise Man|location=Lanham,&nbsp;MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-8420-2632-1|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Schofield|first=B.B.|year=1981|title=The Defeat of the U-Boats during World War II|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=16|issue=1|pages=119–29|jstor=260619|doi=10.1177/002200948101600107|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Schoppa|first=R. Keith|year=2011|title=In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War|url=https://archive.org/details/inseaofbitternes0000scho|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-05988-7|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Sella|first=Amnon|authorlink=Amnon Sella|year=1978|title="Barbarossa": Surprise Attack and Communication|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=13|issue=3|pages=555–83|jstor=260209|doi=10.1177/002200947801300308|ref=harv}}
* {{Cite journal|author=———|year=1983|title=Khalkhin-Gol: The Forgotten War|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-contemporary-history_1983-10_18_4/page/651|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=18|issue=4|pages=651–87|jstor=260307|ref=CITEREFSella1983}}
* {{Cite book|last=Senn|first=Alfred Erich|authorlink=Alfred E. Senn|year=2007|title=Lithuania 1940: Revolution from Above|url=https://archive.org/details/lithuania1940rev0000senn|location=Amsterdam & New York|publisher=[[Rodopi (publisher)|Rodopi]]|isbn=978-90-420-2225-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Shaw|first=Anthony|year=2000|title=World War II: Day by Day|location=Osceola,&nbsp;WI|publisher=[[گروه کوارتو|MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-0939-1|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Shepardson|first=Donald E.|year=1998|title=The Fall of Berlin and the Rise of a Myth|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-military-history_1998-01_62_1/page/135|journal=[[Journal of Military History]]|volume=62|issue=1|pages=135–54|jstor=120398|doi=10.2307/120398|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Shirer|first=William L.|authorlink=William L. Shirer|year=1990|origyear=1960|title=The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany|location=New York|publisher=[[سایمون اند شوستر]]|isbn=978-0-671-72868-7 |ref=harv|title-link=The Rise and Fall of the Third Reich}}
* {{Cite book|last=Shore|first=Zachary|year=2003|title=What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy|url=https://archive.org/details/whathitlerknewba00shor_0|location=New York|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-518261-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Slim|first=William|year=1956|title=Defeat into Victory|location=London|publisher=Cassell|isbn=978-0-304-29114-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Smith|first=Alan|year=1993|title=Russia and the World Economy: Problems of Integration|url=https://archive.org/details/russiaworldecono00smit|location=London|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-08924-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Smith|first=J.W.|year=1994|title=The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment|publisher=Institute for Economic Democracy|isbn=978-0-9624423-2-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Smith|first=Peter C.|year=2002|origyear=1970|title=Pedestal: The Convoy That Saved Malta|edition=5th|location=Manchester|publisher=Goodall|isbn=978-0-907579-19-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Smith|first1=David&nbsp;J.|last2=Pabriks|first2=Artis|last3=Purs|first3=Aldis|last4=Lane|first4=Thomas|year=2002|title=The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania|url=https://archive.org/details/balticstatesesto0000smit_l0z8|location=London|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-28580-3|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Smith|first1=Winston|last2=Steadman|first2=Ralph|year=2004|title=All Riot on the Western Front, Volume 3|publisher=Last Gasp|isbn=978-0-86719-616-0|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Snyder|first=Timothy|authorlink=Timothy D. Snyder|year=2010|title=Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin|url=https://archive.org/details/bloodlandseurope0000snyd_e5a3|location=London|publisher=[[The Bodley Head]]|isbn=978-0-224-08141-2|ref=harv}}
* {{Cite book |last=Sommerville |first=Donald |year=2008 |title=The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements |url=https://archive.org/details/completeillustra0000somm |location=Leicester |publisher=Lorenz Books |isbn=978-0-7548-1898-4 |ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Spring|first=D. &nbsp;W.|year=1986|title=The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939|journal=[[Soviet Studies]]|volume=38|issue=2|pages=207–26|jstor=151203|doi=10.1080/09668138608411636|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Steinberg|first=Jonathan|authorlink=Jonathan Steinberg|year=1995|title=The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941–4|url=https://archive.org/details/sim_english-historical-review_1995-06_110_437/page/620|journal=[[The English Historical Review]]|volume=110|issue=437 |pages=620–51|jstor=578338|ref=harv |doi=10.1093/ehr/cx.437.620}}
* {{Cite journal|last=Steury|first=Donald P.|year=1987|title=Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-contemporary-history_1987-04_22_2/page/209|journal=[[Journal of Contemporary History]]|volume=22|issue=2|pages=209–33|jstor=260931|doi=10.1177/002200948702200202|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Stueck|first=William|year=2010|chapter=The Korean War|title=''In Melvyn P. Leffler and Odd Arne Westad, eds. ,'' The Cambridge History of the Cold War, Volume&nbsp;I: Origins ''(pp. &nbsp;266–87)'' |location= Cambridge |publisher= [[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]] |isbn=978-0-521-83719-4 |ref= harv}}
* {{Cite book|last1=Sumner|first1=Ian|last2=Baker|first2=Alix|year=2001|title=The Royal Navy 1939–45|url=https://archive.org/details/royalnavy19391940000sumn|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-195-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Swain|first=Bruce|year=2001|title=A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939–45|location=Crows Nest|publisher=[[جورج آلن و آنوین]]|isbn=978-1-86508-352-0|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Swain|first=Geoffrey|year=1992|title=The Cominform: Tito's International?|url=https://archive.org/details/sim_historical-journal_1992-09_35_3/page/641|journal=[[The Historical Journal]]|volume=35|issue=3|pages=641–63|doi=10.1017/S0018246X00026017|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Tanaka|first=Yuki|year=1996|title=Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II|url=https://archive.org/details/hiddenhorrorsjap0000tana|location=Boulder, CO|publisher= Westview Press |isbn=978-0-8133-2717-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Taylor|first=A.J.P.|authorlink=A. J. P. Taylor|year=1961|title=The Origins of the Second World War|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=|ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|year=1979|title=How Wars Begin|url=https://archive.org/details/howwarsbegin0000tayl|location=London|publisher=[[Hamish Hamilton]]|isbn=978-0-241-10017-2|ref={{SfnRef|Taylor|1979}}}}
* {{Cite book|last=Taylor|first=Jay|year=2009|title=The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China|location=Cambridge,&nbsp;MA|publisher=[[انتشارات دانشگاه هاروارد|Harvard University Press]]|isbn=978-0-674-03338-2|ref=harv|url=https://archive.org/details/generalissimochi00tayl}}
* {{Cite book|last1=Thomas|first1=Nigel|last2=Andrew|first2=Stephen|year=1998|title=German Army 1939–1945 (2): North Africa & Balkans|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-640-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Thompson|first1=John Herd|last2=Randall|first2=Stephen J.|author2-link=Stephen Randall (political scientist)|year=2008|title=Canada and the United States: Ambivalent Allies|edition=4th|location=Athens, GA|publisher=[[University of Georgia Press]]|isbn=978-0-8203-3113-3|ref=harv|url=https://archive.org/details/canadaunitedsta00thom}}
* {{Cite book|last=Trachtenberg|first=Marc|authorlink=Marc Trachtenberg|year=1999|title=A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945–1963|location=Princeton,&nbsp;NJ|publisher=[[انتشارات دانشگاه پرینستون]]|isbn=978-0-691-00273-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Tucker|first1=Spencer C.|authorlink1=Spencer C. Tucker|last2=Roberts|first2=Priscilla Mary|title=Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History|year=2004|publisher=ABC-CIO|isbn=978-1-57607-999-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Umbreit|first=Hans|year=1991|chapter=The Battle for Hegemony in Western Europe|title=''In P. &nbsp;S. Falla,&nbsp;ed. ,'' Germany and the Second World War, Volume&nbsp;2: Germany's Initial Conquests in Europe ''(pp. &nbsp;227–326)''|location=Oxford|publisher=[[انتشارات دانشگاه آکسفورد|Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-822885-1|ref=harv}}
* {{Cite book|author=United States Army|authorlink=United States Army|year=1986|origyear=1953|title=The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941)|url=http://www.history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|location=Washington, DC|publisher=[[واحد ارتش ایالات متحده آمریکا]]|ref=CITEREFUS_Army1986|access-date=۲۶ ژوئیه ۲۰۱۹|archive-date=۱۹ ژوئن ۲۰۰۹|archive-url=https://web.archive.org/web/20090619234443/http://history.army.mil/books/wwii/balkan/intro.htm|url-status=dead}}
* {{Cite journal|last=Waltz|first=Susan|authorlink=Susan Waltz|year=2002|title=Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights|url=https://archive.org/details/sim_third-world-quarterly_2002_23_3/page/437|journal=[[Third World Quarterly]]|volume=23|issue=3|pages=437–48|jstor=3993535|doi=10.1080/01436590220138378|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Ward|first=Thomas A.|year=2010|title=Aerospace Propulsion Systems|location=Singapore|publisher=[[جان وایلی و پسران]]|isbn=978-0-470-82497-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Watson|first=William E.|authorlink=William E. Watson|year=2003|title=Tricolor and Crescent: France and the Islamic World|url=https://archive.org/details/tricolorcrescent0000wats|location=Westport,&nbsp;CT|publisher=[[گروه انتشاراتی گرینوود|Praeger]]|isbn=978-0-275-97470-1|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Weinberg|first=Gerhard L.| authorlink=Gerhard Weinberg|year=2005|title=A World at Arms: A Global History of World War II|edition=2nd|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات دانشگاه کمبریج|Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-85316-3|ref=harv}}; comprehensive overview with emphasis on diplomacy
* {{Cite book|last=Wettig|first=Gerhard|year=2008|title=Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939–1953|location=Lanham,&nbsp;MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5542-6|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Wiest|first1=Andrew|last2=Barbier|first2=M.K.|year=2002|title=Strategy and Tactics: Infantry Warfare|location=St Paul, MN|publisher=[[گروه کوارتو|MBI Publishing Company]]|isbn=978-0-7603-1401-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Williams|first=Andrew|year=2006|title=Liberalism and War: The Victors and the Vanquished|url=https://archive.org/details/liberalismwarvic0000will|location=Abingdon & New York|publisher=[[روتلج|Routledge]]|isbn=978-0-415-35980-1|ref=harv}}
* {{Cite journal|last=Wilt|first=Alan F.|authorlink=Alan F. Wilt|year=1981|title=Hitler's Late Summer Pause in 1941|journal=Military Affairs|volume=45|issue=4|pages=187–91|jstor=1987464|doi=10.2307/1987464|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Wohlstetter|first=Roberta|authorlink=Roberta Wohlstetter|year=1962|title=Pearl Harbor: Warning and Decision|url=https://archive.org/details/pearlharborwarni0000wohl|location=Palo Alto,&nbsp;CA|publisher=[[انتشارات دانشگاه استنفورد|Stanford University Press]]|isbn=978-0-8047-0597-4|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Wolf|first=Holger C.|year=1993|chapter=The Lucky Miracle: Germany 1945–1951|title=''In Rudiger Dornbusch, Wilhelm Nölling and Richard Layard, eds. ,'' Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today ''(pp. &nbsp;29–56)''|url=https://archive.org/details/postwareconomicr0000unse|location=Cambridge|publisher=[[انتشارات ام‌آی‌تی|MIT Press]]|isbn=978-0-262-04136-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Wood|first=James&nbsp;B.|year=2007|title=Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?|url=https://archive.org/details/japanesemilitary0000wood|location=Lanham, MD|publisher=[[Rowman & Littlefield]]|isbn=978-0-7425-5339-2|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Yoder|first=Amos|year=1997|title=The Evolution of the United Nations System|url=https://archive.org/details/evolutionofunite0000yode|edition=3rd|location=London & Washington,&nbsp;DC|publisher=[[گروه تیلور و فرانسیس|Taylor & Francis]]|isbn=978-1-56032-546-8|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Zalampas|first=Michael|year=1989|title=Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923–1939|url=https://archive.org/details/adolfhitlerthird0000zala|publisher=Bowling Green University Popular Press|isbn=978-0-87972-462-7|ref=harv}}
* {{Cite book|last=Zaloga|first=Steven&nbsp;J.|authorlink=Steven Zaloga|year=1996|title=Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-85532-478-7|ref=harv}}
* {{Cite book|author=———|year=2002|title=Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg|url=https://archive.org/details/poland1939birtho0000zalo|location=Oxford|publisher=[[انتشارات اوسپری|Osprey Publishing]]|isbn=978-1-84176-408-5|ref=CITEREFZaloga2002}}
* {{Cite book|last=Zeiler|first=Thomas W.|year=2004|title=Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II|url=https://archive.org/details/unconditionaldef0000zeil|location=Wilmington, DE|publisher=Scholarly Resources|isbn=978-0-8420-2991-9|ref=harv}}
* {{Cite book|last1=Zetterling|first1=Niklas|last2=Tamelander|first2=Michael|year=2009|title=''Bismarck'': The Final Days of Germany's Greatest Battleship|url=https://archive.org/details/bismarckfinalday0000zett|location=Drexel Hill,&nbsp;PA|publisher=[[Casemate Publishers|Casemate]]|isbn=978-1-935149-04-0|ref=harv}}
{{پایان منابع}}
{{پایان چپ‌چین}}

== پیوند به بیرون ==
{{درگاه|جنگ جهانی دوم}}
{{Sister project links|voy=World War II|جنگ جهانی دوم|collapsible=collapsed}}
* [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-europe West Point Maps of the European War]
* [https://westpoint.edu/academics/academic-departments/history/world-war-two-asia West Point Maps of the Asian-Pacific War]
* [[s:Atlas of the World Battle Fronts in Semimonthly Phases to August 15 1945|Atlas of the World Battle Fronts (July 1943 to August 1945)]]
* [http://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection Records of World War II propaganda posters are held by Simon Fraser University's Special Collections and Rare Books] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202042019/http://atom.archives.sfu.ca/index.php/world-war-ii-propaganda-posters-collection |date=2 February 2017}}
* [https://omniatlas.com/maps/europe/19390916/ Maps of World War II in Europe at Omniatlas]
{{درگاه|جنگ}}
{{جنگ جهانی دوم}}
{{فاشیسم}}
{{نازیسم}}
{{موضوعات اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی}}
{{جهان غرب}}
{{درگیری‌های مسلحانه اتحاد جماهیر شوروی}}
{{درگیری‌های روسیه}}

[[رده:اروپای مدرن]]
[[رده:تاریخ اتحاد شوروی]]
[[رده:تاریخ معاصر]]
[[رده:تاریخ مونته‌نگرو]]
[[رده:تاریخ نوین]]
[[رده:تاریخچه ایالات متحده آمریکا (۱۹۱۸–۱۹۴۵)]]
[[رده:جنگ جهانی دوم|درگیری جهانی دوم]]
[[رده:جنگ هسته‌ای]]
[[رده:جنگ]]
[[رده:جنگ‌ها بر پایه کشور]]
[[رده:جنگ‌های آفریقای جنوبی]]
[[رده:جنگ‌های آلبانی]]
[[رده:جنگ‌های آلمان]]
[[رده:جنگ‌های اتحاد شوروی]]
[[رده:جنگ‌های اتریش]]
[[رده:جنگ‌های اتیوپی]]
[[رده:جنگ‌های اروگوئه]]
[[رده:جنگ‌های استرالیا]]
[[رده:جنگ‌های استونی]]
[[رده:جنگ‌های اسلواکی]]
[[رده:جنگ‌های اسلوونی]]
[[رده:جنگ‌های اکوادور]]
[[رده:جنگ‌های السالوادور]]
[[رده:جنگ‌های اندونزی]]
[[رده:جنگ‌های ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:جنگ‌های ایتالیا]]
[[رده:جنگ‌های ایران]]
[[رده:جنگ‌های ایسلند]]
[[رده:جنگ‌های با شرکت ایتالیا]]
[[رده:جنگ‌های برزیل]]
[[رده:جنگ‌های بریتانیا]]
[[رده:جنگ‌های بلژیک]]
[[رده:جنگ‌های بلغارستان]]
[[رده:جنگ‌های بولیوی]]
[[رده:جنگ‌های پاراگوئه]]
[[رده:جنگ‌های پاناما]]
[[رده:جنگ‌های پرو]]
[[رده:جنگ‌های تایلند]]
[[رده:جنگ‌های تایوان]]
[[رده:جنگ‌های جمهوری دومینیکن]]
[[رده:جنگ‌های چکسلواکی]]
[[رده:جنگ‌های دانمارک]]
[[رده:جنگ‌های رودزیا]]
[[رده:جنگ‌های رومانی]]
[[رده:جنگ‌های ژاپن]]
[[رده:جنگ‌های سری لانکا]]
[[رده:جنگ‌های سوریه]]
[[رده:جنگ‌های شیلی]]
[[رده:جنگ‌های صربستان]]
[[رده:جنگ‌های عراق]]
[[رده:جنگ‌های عربستان سعودی]]
[[رده:جنگ‌های فرانسه]]
[[رده:جنگ‌های فنلاند]]
[[رده:جنگ‌های فیلیپین]]
[[رده:جنگ‌های قزاقستان]]
[[رده:جنگ‌های کاستاریکا]]
[[رده:جنگ‌های کامبوج]]
[[رده:جنگ‌های کانادا]]
[[رده:جنگ‌های کرواسی]]
[[رده:جنگ‌های کلمبیا]]
[[رده:جنگ‌های کوبا]]
[[رده:جنگ‌های گواتمالا]]
[[رده:جنگ‌های لائوس]]
[[رده:جنگ‌های لبنان]]
[[رده:جنگ‌های لتونی]]
[[رده:جنگ‌های لوکزامبورگ]]
[[رده:جنگ‌های لهستان]]
[[رده:جنگ‌های لیبریا]]
[[رده:جنگ‌های لیتوانی]]
[[رده:جنگ‌های مجارستان]]
[[رده:جنگ‌های مربوط به یوگسلاوی]]
[[رده:جنگ‌های مصر]]
[[رده:جنگ‌های مغولستان]]
[[رده:جنگ‌های مکزیک]]
[[رده:جنگ‌های مونته‌نگرو]]
[[رده:جنگ‌های میانمار]]
[[رده:جنگ‌های نپال]]
[[رده:جنگ‌های نروژ]]
[[رده:جنگ‌های نیکاراگوئه]]
[[رده:جنگ‌های ونزوئلا]]
[[رده:جنگ‌های ویتنام]]
[[رده:جنگ‌های هائیتی]]
[[رده:جنگ‌های هلند]]
[[رده:جنگ‌های هند بریتانیا]]
[[رده:جنگ‌های هندوراس]]
[[رده:جنگ‌های یونان]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۳۹ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۰ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۱ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۲ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۳ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۴ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌ها در ۱۹۴۵ (میلادی)]]
[[رده:درگیری‌های جهانی]]
الگوهای به‌کاررفته در این صفحه:
الگو:Citation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite book (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite encyclopedia (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite journal (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite magazine (ویرایش)
الگو:Cite news (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Cite web (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Country data Empire of Japan (ویرایش)
الگو:Country data Kingdom of Italy (ویرایش)
الگو:Country data Nazi Germany (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Country data آلمان نازی (ویرایش)
الگو:Country data امپراتوری ژاپن (ویرایش)
الگو:Country data پادشاهی ایتالیا (ویرایش)
الگو:DMCFACT (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Dated maintenance category (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Executed (ویرایش)
الگو:FULLROOTPAGENAME (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Fix (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Flagicon/core (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Formatnumber (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Harvard citation no brackets (ویرایش)
الگو:Harvnb (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Hlist/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:ISBN (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Icon (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Isbn (ویرایش)
الگو:Legend (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Main other (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Mbox (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Military navigation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Navbox (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Navbox subgroup (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Navbox with collapsible groups (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Nocat (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Noitalic (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Ns has subpages (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Pagetype (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:R (ویرایش)
الگو:R/ref (ویرایش)
الگو:Sfn (ویرایش)
الگو:SfnRef (ویرایش)
الگو:Sister project links (ویرایش)
الگو:Small (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Stub other (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Subpage other (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Webarchive (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Yesno (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:Yesno-no (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:آغاز منابع (ویرایش)
الگو:آغاز منابع/styles.css (ویرایش)
الگو:آغاز چپ‌چین (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:آغاز کوچک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:آیکون (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:اصلی (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:اعدام‌شده (ویرایش)
الگو:تسلیم (ویرایش)
الگو:تشخیص فضای نام نمایش همه (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:ثابت (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:ثابت/رده (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:جعبه اطلاعات درگیری نظامی (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:جعبه جنگ (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:جنگ جهانی دوم (ویرایش)
الگو:جهان غرب (ویرایش)
الگو:درگاه (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:درگیری‌های روسیه (ویرایش)
الگو:درگیری‌های مسلحانه اتحاد جماهیر شوروی (ویرایش)
الگو:رده‌بندی‌نشده (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:زیرنویس نقشه (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:زیرنویس نقشه/styles.css (ویرایش)
الگو:سخ (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:سرخط (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:شابک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:شابک۲ (ویرایش)
الگو:فاشیسم (ویرایش)
الگو:موضوعات اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی (ویرایش)
الگو:نازیسم (ویرایش)
الگو:نسبت کنتراست رنگ بیشتر (ویرایش)
الگو:نوشتار اصلی (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:همچنین ببینید (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:وابسته (ویرایش)
الگو:پانویس (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پانویس/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پایان (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پایان منابع (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پایان چپ‌چین (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پرچمک (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پرچمک/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پم (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پیوند با میان‌ویکی (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:پیوند مرده (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:چر (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:گرداننده رده (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادداشت (ویرایش)
الگو:یادداشت‌ها (ویرایش)
الگو:یادچپ (ویرایش)
الگو:یادکرد وب (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
الگو:یادکرد وب/هسته (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Arguments (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Break (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Category handler (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Category handler/blacklist (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Category handler/config (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Category handler/data (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Category handler/shared (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Check for unknown parameters (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/COinS (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Date validation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Identifiers (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Suggestions (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Utilities (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/Whitelist (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/en/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/COinS (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Date validation (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Identifiers (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Utilities (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/Whitelist (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/CS1/fa/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Citation/lang (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Color contrast (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Color contrast/colors (ویرایش)
پودمان:Commons link (ویرایش)
پودمان:Date2en (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Footnotes (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Format link (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Hatnote list (ویرایش)
پودمان:Icon (ویرایش)
پودمان:Icon/data (ویرایش)
پودمان:If preview (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:If preview/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:If preview/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:InfoboxImage (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Infobox military conflict (ویرایش)
پودمان:Infobox military conflict/styles.css (ویرایش)
پودمان:Labelled list hatnote (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Message box (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Message box/ambox.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Message box/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Military navigation (ویرایش)
پودمان:Namespace detect (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Namespace detect/config (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Namespace detect/data (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbar/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox/configuration (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Navbox with collapsible groups (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:No globals (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Numeral converter (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Numeral converter2 (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Pagetype (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Pagetype/config (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Portal (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Portal/images/ج (ویرایش)
پودمان:Portal/styles.css (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Set local argument names (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Sister project links (نمایش مبدأ) (نیمه‌حفاظت‌شده)
پودمان:Template wrapper (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:Unsubst (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
پودمان:WPMILHIST Infobox style (ویرایش)
پودمان:Webarchive (ویرایش)
پودمان:Webarchive/data (ویرایش)
پودمان:Yesno (نمایش مبدأ) (حفاظت‌شده)
بازگشت به جنگ جهانی دوم.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/wiki/جنگ_جهانی_دوم»