Rutherfordio

Rutherfordioa (eka-hafnio izenaz ere ezagutzen dena) elementu kimiko sintetiko bat da, Rf ikurra eta 104 zenbaki atomikoa dituena. Bere izena Ernest Rutherfod zientzialariaren omenez jarri zioten, hau, modelo atomiko eta fisika nuklearreko kolaboratzaile izan zen. Oso erradioaktiboa den elementu honen ²⁶⁵Rf isotopoak 13 orduko erdibizitza dauka.

Elementuen taula periodikoan d blokean dago eta laugarren ilarako bigarren trantsizio elementua da. 7. periodoan dago eta elementuen 4. taldeko parte da. Esperimentalki baieztatu da Rutherfordioak 4. taldeko hafnioaren homologorik astunena bezela jokatzen duela. 4. taldeko beste elementuen kimikarekin ondo konparatzen dira, nahiz eta kalkulu batzuek adierazi zuten elementuak propietate nabarmenki desberdinak erakuts zitzakeela, efektu erlatibisten ondorioz.

1960ko hamarkadan, Sobietar batasuneko Instituto Conjunto de investigacion Nuklear-ean eta Kaliforniako^[1] Laboratorio Nacional Lawrence Berkeley-n rutherfordio kantitate txikiak ekoiztu ziren. Aurkikuntzaren lehentasuna eta,  elementuaren izena zientzialari sobietarren eta estatubatuarren artean eztabaidatu zen, eta 1997ra arte ez zuen Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasunak (IUPAC) rutherfordioa ezarri elementuaren izen ofizial gisa.

Rutherfordioa lehen aldiz 1964an sintetizatu zen Joint Institute  for Nuclear Research-en, Dubna, Errusian. Ikertzaileek plutonioa bonbardatu zuten 113 - 115 MeV-era azeleratutako neoi-ioiekin, eta fisio nuklearraren aztarnak aurkitu zituztela beira berezi baten gainean adierazi zuten, mikroskopio batekin, elementu berria zegoela adierazten zutenak.

1969an, Kaliforniako Unibertsitateko (Berkeley) ikertzaileek elementua sintetizatu zuten, ²⁴⁹Cf eta ¹²C gainjarriz energia handiko talketan. Berkeleyko taldeak ere adierazi zuen Sobietar ikertzaileek erabilitako metodoa ezin izan zutela errepikatu.

Estatubatuarrek egindako adierazpen honek eztabaidara eraman zuen elementuaren izena; izan ere, sobietarrek Dubnan sintetizatu zutela zioten eta Dubnio (Db) proposatu zuten, baita Kurchatovio (Ku) ere 104. elementurako, Igor Vasilievitx Kurchátov (1903-1960) ikerketa nuklear sobietarraren buruzagi ohiaren omenez. Estatubatuarrek, aldiz, Rutherfordio (Rf) proposatu zuten Ernest Rutherford Zeelanda Berriko fisikari nuklear ospetsuaren omenez. International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) erakundeak Unnilquadium (Unq) izena hartu zuen aldi baterako, elementuen izendapen sistematikoaren arabera. Azkenik, 1997an eztabaida egungo izena hartzearekin ebatzi baitzen.

1. ↑ «Rutherfordium - Element information, properties and uses | Periodic Table» www.rsc.org (Noiz kontsultatua: 2024-10-16).