Marseilla
| Marseilla Marseille | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| hiri handia | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Frantzia | ||||||||||
| Frantziaren banaketa administratiboa | Metropolitar Frantzia | ||||||||||
| Eskualdea |  Proventza-Alpeak-Kosta Urdina | ||||||||||
| Departamendua | Rodanoren Ahoak | ||||||||||
| Alkatea | Benoît Payan (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Marseille Ville-sans-Nom Sans-Nom | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Marseille | ||||||||||
| Posta kodea | 13000, 13001, 13002, 13004, 13003, 13005, 13006, 13007, 13008, 13009, 13010, 13011, 13012, 13013, 13014, 13015 eta 13016 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 43°17′48″N 5°22′35″E / 43.2967°N 5.3764°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 240,62 km² | ||||||||||
| Altuera | 6 m, 0 m eta 648 m | ||||||||||
| Mugakideak | Allauch, Aubagne, Cassis, La Penne-sur-Huveaune, Les Pennes-Mirabeau, Plan-de-Cuques, Le Rove, Septèmes-les-Vallons eta Simiane-Collongue | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 873.076 (2021eko urtarrilaren 1a) 2.755 (2020) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 3.628 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | K.a. 600 | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 491, 496 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Abidjan, Anberes, Kopenhage, Dakar, Genova, Glasgow, Haifa, Hanburgo, Kobe, Marrakex, Odesa, Pireo, Shanghai, Erevan, Napoli, Gdańsk, Khemisset (en) , Tirana, Tunis, Beirut, Surabaya, Tesalonika, Ramat Gan, Metropolitan City of Genoa (en) , Limassol Municipality (en) eta Kiev | ||||||||||
| marseille.fr | |||||||||||
Marseilla[1] (frantsesez Marseille eta okzitanieraz Marselha) Proventza-Alpeak-Kosta Urdina eskualdeko eta Rodanoren Ahoak departamenduko hiriburua da, Mediterraneo bazterrean kokatua. Frantziako bigarren hiri handiena da, hirugarrena aglomerazio osoa kontuan hartuta, eta Frantziaren Mediterraneoko portu nagusia. 25 kantonamendutan banatuta dago. Frantziako Iraultza Marseillako tropak Parisen sartu zirelako, haien omenez Frantziako ereserki nazionalak Marseillesa izena hartu zuen.[2][3]
Geografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Udalerri mugakideak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Diagrama honek gertuen dauden herriak erakusten ditu.
Marseilla
Alaug (9,2 km)La Penne-sur-Huveaune (11,1 km)Septèmes-les-Vallons (11,3 km)Le Rove (13,3 km)
Les Pennes-Mirabeau (13,7 km)Simiane-Collongue (15,3 km)Aubagne (15,4 km)Ensuès-la-Redonne (15,5 km)Cassis (15,7 km)Carnoux-en-Provence (15,8 km)Gignac-la-Nerthe (15,9 km)Cabriés (15,9 km)Klima
[aldatu | aldatu iturburu kodea]  Datu klimatikoak (Marseilla) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Hila | Urt | Ots | Mar | Api | Mai | Eka | Uzt | Abu | Ira | Urr | Aza | Abe | Urtekoa |
| Batez besteko tenperatura maximoa (°C) | 11.2 | 12.6 | 15.3 | 17.7 | 22.2 | 26.1 | 29.5 | 29.2 | 25.3 | 20.3 | 14.7 | 12.0 | 19.7 |
| Batez besteko tenperatura (ºC) | 7.1 | 8.3 | 10.7 | 13.1 | 17.4 | 21.1 | 24.1 | 23.9 | 20.4 | 15.9 | 10.8 | 8.0 | 15.1 |
| Batez besteko tenperatura minimoa (°C) | 3.0 | 3.9 | 6.0 | 8.5 | 12.6 | 16.0 | 18.7 | 18.7 | 15.5 | 11.6 | 6.8 | 4.1 | 10.5 |
| Pilatutako prezipitazioa (mm) | 53.6 | 43.5 | 40.4 | 57.9 | 41.2 | 25.4 | 12.6 | 31.4 | 60.6 | 85.4 | 50.6 | 52.0 | 554.6 |
| Prezipitazio egunak (≥ 1 mm) | 6.1 | 5.1 | 4.8 | 6.3 | 4.9 | 3.5 | 1.4 | 3.1 | 4.1 | 6.3 | 5.2 | 5.6 | 56.4 |
| Eguzki orduak | 150 | 155.5 | 215.1 | 244.8 | 292.5 | 326.2 | 366.4 | 327.4 | 254.3 | 204.5 | 155.5 | 143.3 | 2835.5 |
| Iturria: World Meteorological Organization (NBE),[4] Meteo France[5] | |||||||||||||
Demografia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Biztanleria
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2007an Marseille udalerrian erroldatutako biztanleak 852.396 ziren. Familiak 361.593 ziren, horien artean 146.054 pertsona bakarrekoak ziren (57.376 bakarrik bizi ziren gizonak eta 88.678 bakarrik bizi ziren emakumeak), 80.217 seme-alabarik gabeko familiak ziren, 88.027 seme-alabak dituzten bikoteak ziren eta 47.295 seme-alabak dituzten guraso-bakarreko familiak ziren.
Biztanleriak, denboran, ondorengo grafikoan ageri den bilakaera izan du:[6]
Ikus jatorrizko Wikidatako eskaera eta iturriak.
Etxebizitza
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2007an 410.296 etxebizitza zeuden, 375.346 familiaren etxebizitza nagusia ziren, 6.338 bigarren erresidentzia ziren eta 28.612 hutsik zeuden. 68.077 etxeak ziren eta 337.255 apartamentuak ziren. 375.346 etxebizitza nagusietatik 164.802 bere jabearen bizilekua ziren, 199.600 alokairuan okupaturik zeuden eta 10.944 doan lagata zeuden; 31.659 etxek gela bat zuten, 70.406 etxek bi zituzten, 125.562 etxek hiru zituzten, 97.118 etxek lau zituzten eta 50.602 etxek bost zituzten. 139.727 etxek euren parking plaza propioa zuten azpian. 186.021 etxetan ibilgailu bat zegoen eta 70.281 etxetan bat baino gehiago zituzten.[7]
Biztanleria-piramidea
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2009an sexu eta adinaren araberako biztanleria-piramidea hau zen:
| Gizonak | Adinak | Emakumeak |
|---|---|---|
358 | 1.325 | |
1.442 | 4.310 | |
4.716 | 9.777 | |
5.930 | 10.647 | |
13.748 | 20.531 | |
15.672 | 21.552 | |
17.804 | 21.796 | |
17.121 | 19.649 | |
19.412 | 20.600 | |
24.031 | 26.273 | |
25.221 | 27.967 | |
25.536 | 28.325 | |
27.327 | 30.083 | |
27.743 | 29.627 | |
27.887 | 29.131 | |
28.353 | 29.095 | |
24.533 | 23.648 | |
24.693 | 23.424 | |
24.225 | 23.305 | |
20.330 | 19.378 |
Ekonomia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Errentak eta okupazioa
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2007an batez besteko errenta 12,3€/h zen. Goi karguen kasuan 22,1€/h zen (23,6€/h gizonen artean eta 19,2€/h emakumeen kasuan), erdi-mailakoak 13,4€/h (14,1€/ h gizonentzat 12,6 emakumeentzat), enpleatuentzat 9,3€/h (9,5€/h gizonen kasuan eta 9,5€/h emakumeen kasuan) eta langileentzat 9,4€/h (9,7€/h gizonek eta 8€/h emakumeek).
2007an lan egiteko adina zuten pertsonak 548.831 ziren, horien artean 358.847 aktiboak ziren eta 189.984 inaktiboak ziren. 358.847 pertsona aktiboetatik 295.391 lanean zeuden (151.267 gizon eta 144.124 emakume) eta 63.456 langabezian zeuden (31.220 gizon eta 32.236 emakume). 189.984 pertsona inaktiboetatik 37.524 erretiraturik zeuden, 75.649 ikasten zeuden eta 76.811 "bestelako inaktibo" gisa sailkaturik zeuden.[9]
Diru sarrerak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2009an Marseille udalerrian 353.329 unitate fiskal zeuden, 806.498 pertsonek osaturik. Pertsona bakoitzeko diru-sarrera fiskalaren mediana urteko 15.841 euro zen.[10]
Ekonomia jarduerak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2007an zeuden 56.557 komertzioetatik, 276 erauzte enpresak ziren, 809 janari enpresak ziren, 1 coque eta refinazio enpresa zen, 166 material elektrikoaren fabrikazioko enpresak ziren, 27 garraiorako elementuen fabrikazioko enpresak ziren, 1.701 bestelako produktu industrialen fabrikazioko enpresak ziren, 5.270 eraikuntza enpresak ziren, 13.304 ibilgailuen saltze eta konpontze enpresak ziren, 2.097 garraio enpresak ziren, 3.932 ostalaritza eta jatetxe enpresak ziren, 1.649 informazio eta komunikazio enpresak ziren, 2.197 finantziazio enpresak ziren, 3.111 higiezinen enpresak ziren, 9.296 zerbitzu enpresak ziren, 9.845 administrazio publikoko enpresak ziren eta 2.876 «beste zerbitzu jarduera batzuk» multzoan sailkatutako enpresak ziren.[11]
2009an zeuden norbanakoentzako 11.380 zerbitzu publikoetatik, 1 poliziaren kaserna zen, 18 Ogasun Publikoaren administrazio bulegoak, 23 lan bilaketa bulegoak, 2 jendarmeriak, 73 posta bulegoak, 442 banku bulegoak, 68 funerariak, 752 ibilgailuen konpontzeko eta nekazaritza tresnetako lantokiak, 46 ibilgailuen ikuskaritza teknikoko lekuak, 51 ibilgailuen alokairu bulegoak, 140 autoeskolak, 1.566 igeltseroak, 939 margolariak, 496 zurginak, 740 iturginak, 614 argiketariak, 202 eraikuntza enpresak, 962 ile apaindegiak, 62 albaitariak, 161 aldi baterako lan enpresak, 2.524 jatetxeak, 972 higiezinen agentziak, 203 tintoreriak eta 323 apaindegiak.[12]
2009an zeuden 5.117 establezimendu komertzialetatik, 9 hipermerkatuak, 86 supermerkatuak, 42 brikolaje denda handika, 68 120 m2 baino gehiagoko dendak, 548 120 m2 baino gutxiagoko dendak, 706 okindegiak, 369 harategiak, 21 kongelatu-dendak, 66 arraindegiak, 351 liburu dendak, 1.340 arropa dendak, 140 etxerako tresna dendak, 193 zapata-dendak, 149 elektrotresna dendak, 143 altzari dendak, 184 kirol-dendak, 23 lur eta paretak apaintzeko dendak, 138 drogeria, 163 lurrin-dendak, 152 bitxi-dendak eta 226 lore-dendak ziren.[13]
2000. urtean Marseille udalerrian 76 nekazaritza-ustiategi zeuden, 90 hektarea erabiltzen.[14]
Hezkuntza eta osasun ekipamenduak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]2009an 27 tratamendu laburretarako ospitale, 23 iraupen erdiko (jarraipen eta errehabilitazio) tratamenduetarako ospitale, 3 tratamendu luzeetarako ospitale, 29 psikiatriko, minbiziaren aurkako zentru 1 bat, 10 urgentzia zentro, 5 amatasun-klinika, 41 osasun-zentro, 394 botika eta 175 anbulantzia zegoen.
2009an 230 haur-eskola eta 294 lehen-hezkuntzako eskola zegoen. Marseille udalerrian 96 Bigarren Hezkuntzako ikastetxe, 49 hezkuntza orokorreko lizeo eta 47 lizeo teknologiko.Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan 41.376 ikasle zeuden, Hezkuntza orokorreko lizeoetan ez zegoen 28.792 eta lizeo teknologikoetan 12.652.
Marseille udalerrian 43 goi-mailako hezkuntza ez-unibertsitarioko zentroak zeuden, horietatik8 formakuntza teknikoko zentroak, 17 osasun-formakuntzakoak, 6 komertziokoak eta 12 bestelako formakuntza zentroak.52 Unibertsitate zentroak zeuden, horietatik 20 Unibertsitate mailako formakuntza eta ikerketa unitateak ziren, 13 unibertsitate-insitutoak, 5 ingenieritza eskolak, 3 goi mailako heziketa zentru pribatuak eta 11 bestelako goi-mailako ikasketa zentroak ziren.
Ondasun nabarmenak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Elkarteak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Olympique de Marseille, futbol taldea.
Marseillar ezagunak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- Eric Cantona (1966-), futbolaria.
- Zinedine Zidane (1972-), futbolaria.
Herri eta hiri senidetuak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Marseilla ondorengo herri eta hiriekin senidetuta dago:
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Frantziako Errepublikako eskualde-, departamendu- eta hiriburu-izenak (Euskaltzaindiaren 36. araua).
- ↑ (Gaztelaniaz) Álava, Diario de Noticias de. «Guztien eta inoren hiria» www.noticiasdealava.eus (Noiz kontsultatua: 2022-03-14).
- ↑ «Marseilla | Ramon Llull» www.rutasramonllull.com (Noiz kontsultatua: 2022-03-14).
- ↑ Weather Information for Marseille. .
- ↑ Meteo France - Marseille. .
- ↑ Population et logements par commune depuis le recensement de 1962 (1961 pour les Dom) à 1999
- ↑ Logement, 1968-2007
- ↑ Population par sexe et âge quinquennal de 1968 à 1999. http://www.recensement-2007.insee.fr+(Noiz kontsultatua: 2010-07-13).
- ↑ Emploi et population active 1999 et 2007
- ↑ Revenus fiscaux des ménages en 2008
- ↑ Créations et stock d'établissements par commune en 2009
- ↑ Nombre d'équipements des services aux particuliers
- ↑ Nombre d'équipements et de services dans le domaine du commerce en 2009
- ↑ Exploitations agricoles
- ↑ © 2005-2009 www.yerevan.am. Yerevan Municipality - Sister Cities. .
- ↑ (Ingelesez) Yerevan Municipality Official Website. (Noiz kontsultatua: 2018-08-24).
- ↑ (Ingelesez) Kobe Trade Information Office. (Noiz kontsultatua: 2018-08-20).
Ikus, gainera
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- (Frantsesez) Hiriko webgune ofiziala
- Bidegain, Iurre, (2016-01-05). «Marseilla eta Euskal Herriaren arteko zubi berria» Kazeta.eus (Noiz kontsultatua: 2022-03-14).
