Estesikoro

Estesikoro
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotza	Metauron (en) , K.a. 630
Herrialdea	Metauron
Heriotza	Catania, K.a. 555 (74/75 urte)
Familia
Ama	Ctemene
Haurrideak	ikusi Ameristus (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	antzinako greziera
Jarduerak
Jarduerak	poeta eta idazlea
Lan nabarmenak	ikusi Geryoneis (en)

Tisias, Estesikoro bezala ezagunagoa, K.a. 630 inguruan Himeran (Sizilia) jaiotako poeta greziarra izan zen eta K.a. 550 inguruan hil zen. Alexandriako Liburutegiko akademikoek ezarritako kanonaren araberako bederatzi poeta lirikoetako bat zen.

Fedro lanean, Platonek Himeran (Sizilia) jaiotakotzat du Estesikoro. Himerako txanponetan bere irudia dago. Zizeronek dio herri honetan bere estatua bat zegoela. Ziur han lan egin zuela.

Suda entziklopediak dio zenbaitek uste dutela Metaurokoa zela, Italia hegoaldekoa. Kontua da Himeran bere bizitza artistiko gehiena igaro zela. Lirika korala berritu zuen poemak egitura hirutarretan artikulatuz (estrofa, antistrofa eta epodo), bere eskutik perfekziora iritsiko direnak.

Greziar lirikaren barruan, Estesikoro tragediaren eta epikaren arteko zubi bat da, mitoak kontatzea hobesten duelako, horietatik atera daitezkeen ondorioak alde batera utzita, edo hiri edo pertsonaia bat goraipatzeko aitzakia direlako. Kontakizunak interesatzen zaizkio, herri-tradizioaren parte diren heinean. Bere istorioek arte plastikoetan eragina izan zuten eta horietako asko greziar zeramikan islatuta daude. Joan den mendeko berrogeita hamarreko hamarkadaz geroztik, handitu egin da orain arte zegoen testuen corpusa, eta, beraz, posible da bere lanen edizio bat egitea, izan ere, ematen zitzaizkion 26 liburu baino gehiagotatik 16 inguruko zatiak baino ez ziren mantendu, nahiz eta zatiok oso ugariak izan.

Oso harreman berezia du Espartarekin. Parosko kronikak Espartara egindako bidaia bat egozten dio, eta Orestea espartar festa baterako idazten du. Palinodia espartarrak asetzeko aldatzen da: Espartan Helena jainkosa bat zen.

Estesikoro Grezia osotik ibili zen eta jai handietako lehiaketa poetikoetan parte hartu zuen. Badirudi bi anaia izan zituela: Helianakte, legegilea, eta Mamertino, matematikaria; garai hartako giroa pitagorikotik hurbil egon zitekeen.

Homeroren eragina jaso zuen Estesikorok, itzulerei buruzko bere obran, zehazki Telemakori buruzko pasartean, Menelao eta Helenarekin Espartari agur esan zionean, hau, homerikoa, forma berdinekin. Gauza bera esan daiteke Troia suntsitzeari buruzko bere obraz. Tradizioari Helenaren mamua gehitzen dio, Troiara bidaiatzen duena bera Egipton zegoen bitartean. Klitemnestraren ametsa, Orestesen inudea eta Erinien aurkako jazarpena, Troiako garaituen jazarpena, troiar presoen zoria, Menelaok Helenari emandako barkamena, Eteoklesen eta Polinizesen arteko liskarra, bere ama Iokasta, Euripidesen Feniziarren buruzko gaia, eta Heraklesen eromena Zerberon agertzen dena.

Esaten denez, hiritarrek Himera hiria Agrigentoko tiranoaren esku uztea erabaki zutenean (Fularides delako bat), Estesikorok bere akatsaz konbentzitu zituen, eta zaldiaren eta oreinaren fabularen berri eman zien lehen aldiz: zaldia, bere etsai adiskideezinarekin, adarkadaz jositako oreinarekin, behin betiko amaitzeko ahalegin desesperatu batean, gizonarengana jo zuen. Baina, aliatuak oreina ikertu ondoren, gauza bera egin zuen zaldiarekin. Himerako hiriak kasu egin zion alegiari, eta oraingoan Agrigento menderatzetik salbatu zen.

Estesikoro bere palinodiaren kondairagatik ere ospetsua da, ziur aski horrelako poesiaren lehen adibidea literaturan. Palinodia horretan, Troiako Helena Troiako Gerraren eragilea izan zenaren eta bere aurreko poema baten gaia izan zela zioen tradiziotik aldentzen da.

Nostoi: etxera itzultzen diren bidaiarien kontakizunak.

Orestiada, edukian Klitemnestraren ametsa, Orestesen inudearen esku-hartzea eta Eriniak obrari izenburua ematen dion pertsonaiaren atzetik nola zebiltzan aipatzen da.

Erifile, Tebasen aurka egin eta galdu zuten zazpi semeen mendekuaz, Anfiarao senarrari traizio egin zion Erifile fedegabeaz eta bere seme Alkmeonen mendekuaz diharduen tebastar zikloarekin lotua.

Peliasen omenezko hileta-jokoak, tesaliar kondairakoak. Greziako heroi askok parte hartzen duten jokoak dira. Obran poesia zaharrean oso ohikoak diren gaiak jorratzen dira, Dioskuroak eta Kalidongo Jabaliaren ehiztariak agertzen dira, Meleagrok basurdea nola hiltzen duen kontatzen da, baita bere bi osabak nola hiltzen dituen ere, harrapakinaren hondakinen ondorioz.

Gerioneida, gutxienez 1300 bertsokoa, Heraklesek Gerion hiru gorputzeko erraldoiarekin egindako balentriari buruzkoa, Pseudo-Apolodororen Bibliotheca Mithologican laburbildua;

Kalize eta Dafnis zorigaiztoko amodioez ari dira.

Zerbero.

Troiako Gerrari buruzko hainbat poema egotzi dizkiote, hala nola Helena (bi liburutan aurkeztu omen zen), Palinodia (bi liburukoa hau ere), Troiaren suntsiketa eta beste batzuk. Literatura erotikoagatik eta maitasun kantuengatik ere ezaguna zen.