Blues

Blues
Sorrera	XVIII-XX. mendeetan.
Sorlekua	AEB
Hedapena	Mundu osoan.
Instrumentuak	gitarra (elektrikoa/akustikoa), baxua, kontrabaxua, bateria, pianoa, aho-soinua eta ahotsa.
Azpigeneroak
Rythm & blues, soul, gospel, rock & roll... gaur egungo musikaren jatorria.

Bluesa patroi errepikakorra eta hamabi konpasetako erritmoa duen musika estiloa da.

Bluesa edo blusa (malenkonia edo tristura), (blus) ahoskatua, ahozkoa eta instrumentala den musika generoa da, blues noten eta patroi errepikakor baten erabileran oinarritzen dena eta hamabi konpaseko egitura jarraitu ohi duena. XX. mendearen hasieran, Estatu Batuetako hegoaldeko komunitate afro-amerikarretan sortua, genero hori eragin garrantzitsuenetako bat bihurtu zen 60ko hamarkadan, AEBko eta Mendebaldeko herri-musikaren garapenean. Ragtime, jazz, bluegrass, rhythm and blues, rock-and-roll, funk, heavy metal, rap, country eta pop generoetara iristen da^[1].

Genero hori kantu espiritualen, otoitz-abestien, lan-abestien, errima ingelesen, balada eskoziar eta irlandarren eta landa-oihuen bidez garatu zen. Bluesaren noten erabilerak eta dei- eta erantzun-patroien garrantziak, bai musikan, bai letretan, genero horren Mendebaldeko Afrikako herentziaren adierazle dira. Bluesaren ezaugarri bereizgarrietako bat da gitarraren (bend, vibrato, slide) eta harmonikaren (cross harp) teknika «adierazkorren» erabilera estentsiboa, gerora rockaren eta beste estilo batzuen soloetan eragina izango zutenak. Blues abestiak lirikoagoak dira narratiboak baino; abeslaria sentimenduak adierazten saiatzen da istorioak kontatu beharrean, non normalean tristura edo malenkonia gisako emozioak agertzen diren, maitasun arazoen ondorioz sarritan. Hori honako ahots-teknika hauek erabiliz lortzen da musikalki: «melisma (silaba bakar bati eustea zenbait jaurtiketaren bidez), teknika erritmikoak (sinkopatzea, adibidez) eta teknika instrumentalak (gitarra-sokak lepoan ito edo tolestea, edo diapositiba metaliko bat edo botila-lepo bat gitarraren sokei aplikatzea)^[2].

«The blues» sintagmak «blue devils»ei (deabru urdinak) egiten die erreferentzia, depresioari eta tristurari. Bluesari buruzko lehen erreferentzietako bat, George Colmanen Blue Devils a farce in one act (1798)^[3] fartsan aurki daiteke.

Nahiz eta sintagmak, musika afro-amerikarrean, esanahi zaharragoa izan dezakeen, 1912an, Memphisen (Tennessee) W. C. Handy musikariak blues terminoa gogo-aldarte depresibo^[4] bat adierazteko erabiltzen zuen Memphis Blues kantuan^[5][6].

Bluesaren abesti guztiek gitarra une bat aurkezten dute, luzea zein laburra; kantua, berriz, aukerakoa da. Bluesari lotutako generoek antzeko ezaugarri gutxi batzuk dituzte; izan ere, genero musikal horrek bere forma hartzen du bluesa interpretatzen duen artista bakoitzaren ezaugarrietatik^[7]. Hala ere, badira blues modernoa sortu baino askoz lehenago presente zeuden hainbat ezaugarri.

Bluesaren antza duen musika ezagunaren lehen formetako bat dei- eta erantzun-oihuak dira (musika), eta honela definitu ziren: «estilo baten adierazpen funtzionalak, akonpainamendu edo harmoniarekin, eta edozein musika-egituraren formaltasunetik urrun». Blues aurreko estilo horren forma bat entzun zitekeen esklaboen deitoratze edo landa-oihuetan, eta horiek «eduki emozionala duen interprete bakar baten abestien» forma hartu zuten.

Bluesa gaur egun defini daiteke Europako egitura harmonikoan zein Mendebaldeko Afrikako dei eta erantzun tradizioan oinarritutako musika genero gisa, ahotsaren eta gitarraren arteko elkarrekintza bihurtuta^[8].

Bluesaren elementuetako asko, hala nola dei eta erantzunaren patroia eta blues noten erabilera, musika afrikarraren sustraietan aurki daitezke; Sylviane Dioufek bluesaren ezaugarri erabakigarri batzuk aipatzen ditu, hala nola melismen erabilera eta sudur intonazioa, Mendebaldeko Afrikako musikaren eta bluesaren arteko lotura iradoki dezaketenak^[9].​ Gerhard Kubik etnomusikologoa izan daiteke lehena esaten bluesaren zenbait elementuk Afrikako erdialdeko eta mendebaldeko musika islamiarrean dituztela sustraiak.

«	Hari instrumentuak (Afrikako eskualde musulmanetako esklaboek gustukoen zituztenak) eskuarki baimenduta zeuden, esklaboen jabeek uste baitzuten instrumentu horiek Europako beste instrumentu batzuen antza zutela, biolina adibidez. Horregatik, banjoa edo beste hari-instrumenturen bat jotzeko gai ziren, esklaboek askatasun handiagoz jo baitzezaketen. Esklabo musika bakarti mota horrek estilo arabiar-islamiarreko elementuak erakusten ditu, Islamak mendeetan Mendebaldeko Afrikan ezarri duen arrastoan oinarrituta.	»
Gehard Kubik[10]

Halaber, Kubikek adierazi zuen gitarra jotzeko Mississippi teknika, labana zorrotz batez jotzen dena (W. C. Handy-k erabiltzen du), Afrika erdialdeko eta mendebaldeko zenbait kulturatan erabiltzen den antzeko musika-teknika bati dagokiola. «Diddley bow»a —XX. mendeko lehen urteetan Estatu Batuetako hegoalde osoan oso ohikoa izan zela uste da— Afrikako musika-tresna baten eratorpena da, eta litekeena da instrumentu horrek bluesaren lehen hastapenetan teknikak elkarbanatzen laguntzea.

Aurrerago, blues musikak «ethiopian airs», «minstrel shows» eta espiritual beltzen elementuak hartu zituen, instrumentazioa eta akonpainamendu harmonikoa barneGarofalo, 44. or.: «Pixkana-pixkana, laguntza instrumental eta harmonikoak gehitzen joan ziren, kulturen arteko gero eta kontaktu handiagoa islatuz». Garofalok, halaber, Ethiopian airs eta espiritual beltzak ere aipatzen dituzten beste egile batzuk aipatzen ditu.</ref>. Generoa «ragtime»arekin ere lotuta dago, garai berean garatu baitzen, nahiz eta bluesak hobeto gorde zituen musika afrikarraren eredu melodikoak^[11]

Garai horretako blues kantuek, Leadbelly-renak edo Henry Thomas-enak kasu, egitura ugari erakusten dituzte, eta ohikoagoak bihurtzen dira hamabi, zortzi edo hamasei konpaseko musika formak, tonika azpidominante eta dominante akordeetan oinarrituak^[12].​ Gaur egun, hamabi konpaseko blues egituratzat ezagutzen den sustraiak, ahozko historian eta Behe Mississippiko lurraldeetan bizi ziren komunitate afro-amerikarren partituretan dokumentatuta daude, Memphiseko Beale kalean eta New Orleanseko banda zurietan.

Blues hitzen jatorrizko forma, seguruenik, hiru aldiz errepikatutako lerro bakar batean zetzan. Aurrerago, gaur egungo egitura estandar bihurtu zen: lerro bakar baten errepikapena azken lerro batetik jarraitua^[13].​ Lerro horiek kantuan esaten ziren melodia batetik baino elkarrizketa erritmiko batetik hurbilago zegoen patroi bati jarraituz.

Lehen bluesak, maiz, narrazio baten itxura hartzen zuten, eta, abeslariaren ahotsaren bidez, bere atsekabe pertsonalak errealitate gordineko mundu batean transmititu ohi zituen: «galdutako maitasuna, polizia agenteen ankerkeria, zurien zapalkuntza eta garai zailak»^[14]. Blues zaharrenetako askok letra errealistagoak dituzte, garai hartan grabatzen zen musika herrikoi gehienak ez bezala; adibidez, Memphis Minnieren Down in the Alley abestiak gizon batekin kalezulo batean sexu-harremanak dituen prostituta bati buruz dihardu.

Musika mota horri «gut-bucket blues» zeritzon, terminoak etxeko musika-tresna bati (baxu formakoa) erreferentzia egiten baitzion, metalezko kubo batetik abiatuta fabrikatua txerrien hesteak garbitzeko erabiltzen zen, txintxulina prestatzeko (esklabotzarekin lotzen zen janari mota bat). Gut-bucket bluesak depresiboak izan ohi ziren, eta, harreman latz eta zailei, zorte txarrari eta garai txarrei buruzkoak izaten ziren; Horrelako abesti eta horiek interpretatzen ziren kaleak zirela eta, blues musikak ospe txarra hartu zuen, eta predikari eta eliztarrek kritikatu egin zuten.

Bluesa miseriarekin eta zapalkuntzarekin lotu ohi zen arren, kutsu komiko edo umoretsuak ere har ditzake, eta, kasu askotan, baita konnotazio sexualak ere.

Ed Morales egileak dio joruba mitologiak paper garrantzitsua jokatu zuela lehen bluesetan, eta, horretarako, Robert Johnson musikariaren Cross Road Blues kantua aipatzen du Elegua-ri, bideez arduratutako orisha-ri, egindako erreferentzia fin estali» gisa^[15]. Hala ere, blues artista emankor batzuek, hala nola Son Housek edo Skip Jamesek, hainbat abesti erlijioso kristau edo estilo espiritualekoak sartu zituzten beren errepertorioan. Reverend Gary Davis eta Blind Willie Johnson dira blues musikagile gisa beren musikagatik kategorizatu ohi diren artisten adibide batzuk, nahiz eta beren abestien letrak espiritualei dagozkien argi eta garbi.

XX. mendeko lehen hamarkadetan, blues musika ez zegoen argi definituta akorde-progresioaren terminoetan. Zortzi konpaseko egitura erabiltzen zuten blues kantu andana zegoen, hala nola How Long Blues, Trouble in Mind, eta Big Bill Broonzy musikagilearen Key to the Highway. Hamasei konpaseko egitura duten blues doinuak ere aurki zitezkeen, hala nola Ray Charlesen Sweet 16 Bars kantu instrumentalean eta Herbie Hancocken Watermelon Man kantuan. Hain ohikoak ez diren konpasen egiturak ere aurki zitezkeen, Howlin' Wolfen Sitting on Top of the World kantuaren bederatzi konpasen progresioa, esaterako. Hamabi konpaseko blues konposizio baten oinarrizko garapena hamabi konpaseko progresio harmonikoaren estandarrean islatzen da, 4/4ko konpasean edo (gutxitan) 2/4ko konpasean. Blues doinu motelak 12/8 konpasean jo ohi dira (4 pultsu konpaseko, pultsu bakoitzeko 3 azpizatikiz).

30eko hamarkadan, hamabi konpaseko egitura zuen bluesa estandarizatu zen. Hamabi konpaseko egitura blues bati lotutako blues akordeak, normalean, hiru akorde ezberdinez osatuta egoten dira, eta hamabi konpaseko eskema baten bidez jotzen dira:

I7	I7 edo IV7	I7	I7
IV7	IV7	I7	I7
V7	IV7	I7	I7 edo V7

Goiko grafikoan, zenbaki erromatarrek progresio-graduak adierazten dituzte; Fa tonalitatean interpretatuz gero, akordeak hauek lirateke:

F7	F7 edo Bb7	F7	F7
Bb7	Bb7	F7	F7
C7	Bb7	F7	F7 edo C7

Aurreko adibidean, fa akorde tonikoa da, eta sib, berriz, akorde azpidominantea. Gehienetan, akorde bakoitza zazpigarren dominantearen egituraren barruan jotzen da. Askotan, azken akordea «turnaround» dominantea izan ohi da (aurreko adibideetan V-ari edo dori dagokio), eta hurrengo progresioaren hasierarako trantsizioa sortzen du.

Blues kantuen letrak, oro har, hamargarren konpasaren azken kolpean edo hamaikagarren konpasaren lehen kolpean amaitzen dira, azken bi konpasak haustura instrumentaleko une bat direlarik; hausturazko konpas horien harmonia, «turnaround»a, oso konplexua izan daiteke; batzuetan, gaiaren azterketa erabat aldatzen duten nota solteak izaten dira. Azken kolpea, aurrekoetan ez bezala, zazpigarren dominantean sendo kokatuta egon ohi da ia beti, gaiaren hurrengo bertsoari tentsioa emateko.

Bluesaren jatorria aurkitzeko, 1619 urte inguruko Jamestowneko (Virginia) hondartzetara bidaiatu behar da, han lehorreratzen baitziren Afrikatik esklaboz beteta zetozen itsasontziak. Milaka eta milaka lagun eraman zituzten AEBra hango kotoi soroetan lan egiteko. Haien musika erlijioso eta tradizionala garatu, eta blues musika jaio zen XIX. eta XX. mendeetan.

XVII. eta XVIII. mendeetan, Afrikan, arraza beltzeko pertsonak esklabo hartu, eta Ameriketako Estatu Batuetako hegoaldera eraman zituzten, kotoi eta tabako soroetan lan egiteko.

Merkantzia gisa erabiltzen zituzten pertsona horiek. Ez zuten ezer, ez dirurik, ez ondarerik. Soinean zeramaten arropa ere euren jauntxoena zen. Beren herri eta kideengandik bereizirik ere, esklabo haiek beren ohiturak eta folklorea atxiki zituzten, hein batean. Erritmo erregularra zuen musika oinarri hartuta, esklaboek euren sentimenduak eta bizipenak islatzen zituzten, jaioterritik urrun egoteak eta askatasun barik bizitzeak sortzen zieten tristura adieraziz. "Blues" hitzak, hain zuzen, malenkonia esan nahi du ingelesez.

Lan egiten zuten bitartean, bat-batean botatzen zituzten bertso edo ahapaldiak. Inprobisatzeko gaitasun handia zuten, eta work songs izenaz ezagun diren kantak sortu zituzten. Erritmo erregularrak kantatzeko egokiak ziren lana egin bitartean, eta inprobisazioa errazten zuten. Pixkanaka-pixkanaka, melodia horiek aldatuz joan ziren, nekazaritza giroko hasierako bluesaren hastapenak finkatzeko. 12 konpas, harmonia sinpleak eta hiru esaldiko ahapaldiak ziren musika estilo horren ezaugarri nagusiak. Leroy Carr eta Big Joe Williams izan ziren XX. mende hasieran blues estilo horren adierazgarririk onenak.

Ezin esan daiteke bluesa hiri edo estatu zehatz batean sortu zenik. Esklaboak bizi ziren estatuetan entzun ziren lehenengo doinuak; Georgian, Illinoisen, Louisianan, Alabaman eta Mississippin, esaterako. Dena den, azken estatu horrek eman zuen XX. mendearen lehen erdian artista kopururik handiena. Garai hartan egin zituzten lehen grabazioak, eta, horregatik, askok eta askok uste dute Mississippi ibaiaren inguruko lurraldeetan sortu zela bluesa.

Herrialdea bitan banatu zuen Sezesio-gerraren (1861-1865) ostean, esklabotza debekatu egin zuten AEBn. Apurka-apurka, beltzak gizarteratzen hasi ziren, arazoak arazo. Egoera berri horretan, musika-tresnak eskuratzeko erraztasun handiagoa izan zuten; hasiera batean, eurek egindako banjo zaharra erabili zuten, kuia luzeak, egurrak eta arrantzan egiteko sokak hartuta. Gerora, biolina jotzen hasi ziren eta, azkenik, gitarra.

Garai hartan, blues musika jotzaile askok bizimodu berri bat hartu zuten. «Hoboing» deritzoten bizitzeko estilo berri horri. Alde batetik bestera ibiltzen ziren musika jotzen, eta, ondorioz, bideak, bidegurutzeak eta trenak izan zituzten hizpide abesti askotan. Robert Jonhson izan zen batera eta bestera ibili zen musikari horietako bat.

Bluesean eragin handia izan zuen teknologiaren bilakaerak, XX. mendeko beste hainbat musika estilotan gertatu zen antzera. Grabazioak egiteko aukerak goitik behera aldatu zuen musikagintza, eta merkatu berriak ireki zituen. 1920. urtean egin zituzten, esaterako, blues abestien lehen grabazioak. Geroago, musika-tresna elektrikoak erabiltzeak beste ikuspegi bat eman zien ordura arteko konposizioei. Garai hartakoak dira T-Bone Walker, Little Walker eta John Lee Hooker, egun ezagutzen dugun blues musikaren oinarria ezarri zuten artistak.

XX. mende hasieran zabaldu ziren blues doinuak AEBn, hegoaldeko familia asko Detroit eta Chicagoko industriaguneetara lan bila joan zirenean. Gerora, bluesak musikari ezagunen arreta piztu zuen, hala nola Eric Claptonengan, eta, horri esker, mundu zabalean ezagun egin zen.

AEBko esklabo beltzek kantatzen zituzten doinu malenkoniatsu horietatik abiatuta, bluesa asko aldatu da urteetan zehar, eta hainbat estilo berri sortu dira. Rhythm & bluesa, adibidez, Bigarren Mundu Gerraren ondoren zabaldu zen. Gitarra elektrikoa, pianoa eta bateria uztartu zituzten blues erritmo bizi hori lortzeko. Blues eta gospel doinuak nahastuta, berriz, soula sortu zen, eta 1950eko hamarkadan, ostera, rock and rolla.

Bluesaren musika-generoek, haren egiturek, melodiek eta blues eskalak beste musika-genero askotan izan dute eragina, hala nola jazzean, rock-and-rollean eta pop musikan. Louis Armstrong, Duke Ellington, Miles Davis, Elvis Presley, Bob Dylan eta beste jazz, folk edo rock-and-rolleko artista ospetsuek hainbat blues grabazio garrantzitsu dituzte. Blues eskala Harold Arlen musikariaren Blues in the Night gisako abesti herrikoietan, balada bluesetan, hala nola Since I Fell for You eta Please Send Me Someone to Love eta baita George Gershwinen Rhapsody in Blue eta Concerto en fa lanetan ere erabili da.

Blues eskala herri musika modernoaren zati handi batean dago presente, bereziki rock musikan erabiltzen den hirudun batzuen progresioa (Adibidez, The Beatles-en A Hard Day’s Night abestian). Blues egiturak telebistako telesailen goiburuetan erabiltzen dira: Batman telesaileko Fabián nerabe-idoloaren Turn Me Loose arrakastatsuan; country gaietan, Jimmie Rodgers-en interpretaziotan adibidez, eta baita gitarrista edo abeslarien gai ospetsuetan ere, hala nola Tracy Chapman-en Give Me One Reason.

Bluesa swing mota bat bezala dantza daiteke, mugimendu patroi finkorik gabe eta sentsualitatean, gorputz kontaktuan eta inprobisazioan zentratuz. Blues dantza-mugimendu gehienak blues musika tradizionalean inspiratuta daude. Blues dantza blues doinuekin egin ohi den arren, 4/4ko erritmo geldoa duen edozein musikarekin egin daiteke.

Rhythm and bluesaren jatorria espiritualetaraino eta blueseraino jarrai daiteke. Musikalki, espiritualak Ingalaterra Berriko tradizio koralaren ondorengoak izan ziren, bereziki Isaac Wattsen ereserkiak eta erritmo afrikarren nahasketa, dei eta erantzun eredu musikalekin batera. Komunitate afro-amerikarretako espiritualak edo kantu erlijiosoak gehiago eta hobeto dokumentatuta daude «low-down» (edo blues depresiboak) bluesak baino. Kantu espirituala garatu zen horrela komunitate afro-amerikarrek pertsona gehiago bil zitzaketelako beren bileretan, landa-topaketak deitutakoak.

Lehenengo «bluesmen countryak» (literalki landako blues-gizon) kantu espiritualaren eragina izanda ere, country musika eta blues urbanoa interpretatu zituzten; musikari horietako batzuk dira: Skip James, Charlie Patton eta Georgia Tom Dorsey. Dorseyk gospel musika ezagutarazten lagundu zuen, eta genero hori 30eko hamarkadan garatu zen Golden Gate Quartet taldeari esker. 1950eko hamarkadan, soul musikak (Sam Cooke, Ray Charles, James Brown eta beste artista batzuk) dagoeneko gospel eta bluesaren elementuak erabiltzen zituen. 60ko eta 70eko hamarkadetan, gospelak eta bluesak bat egin zuten soul blues musikan. 70eko hamarkadako funk generoak eragin handia izan zuen soulean; halaber, funka har daiteke hip hop eta rhythm and blues garaikidearen aitzindaritzat.

Bigarren Mundu Gerraren aurretik, jazzaren eta bluesaren arteko mugak ez zeuden argi. Oro har, jazzak bluesari lotutako hamabi konpaseko egituraren egitura harmoniko desberdinak erabiltzen zituen; hala ere, 40ko hamarkadako jump blues azpigeneroak bi generoak elkartu zituen. Bigarren Mundu Gerraren ostean, bluesak eragin handia izan zuen jazzean: Bebopeko klasikoek, Charlie Parkerren Now's the Time kantuak adibidez, blues egiturak erabili zituzten eskala pentatonikoarekin eta blues notekin.

Bebopak aldaketa handia markatu zuen jazzaren rolean, dantzatzeko musika genero herrikoi batetik «maila altu» batera eramanez, «musikarientzat ez hain irisgarri eta garuneko den musika». Bi generoen —jazza eta bluesa— audientzia zatitu egin zen, eta bi generoen arteko bereizketa argi eta garbi zehaztuta geratu zen. Jazzaren eta bluesaren mugaren artean mugitzen diren artistak jazz-blues izeneko azpigeneroaren barruan sartzen dira.

Hamabi konpaseko egitura eta blues eskala eragin handia izan ziren rock-and-rollarentzat. Horren adibide argia da Elvis Presleyren Hound Dog (rock and roll bihurtutako blues kantua), hamabi konpaseko egitura (bai harmonian, bai letran) eta tonikaren hirugarrenean zentratutako melodia (baita azpidominantearen zazpigarrenean ere) mantentzen dituena.

Rock and rollaren lehen kantuetako asko bluesean oinarrituta daude: Johnny B. Goode, Blue Suede Shoes, Whole Lotta' Shakin' Goin' On, Tutti-Frutti, Shake, Rattle, and Roll, What’d I Say eta Long Tall Sally; Era berean, kantu horietako askok blues musikaren sexu tematika gorde zuten; Hound Dog abestiaren argumentuak berak ere, bere hitzetako batzuetan, ezkutatutako erreferentzia sexualak ditu letraren eta zentzu bikoitzen artean. Hona hemen gai horren adibide batzuk:

«	Got a gal named Sue, she knows just what to do.	»
Little Richarden Tutti Frutti. Jatorrizkoa ingelesez

«	Sue izeneko neska bat daukat, badaki zer egin behar duen	»
Euskararen itzulpena

«	See the girl with the red dress on, she knows how to do it all night long	»
(Ray Charlesen What I'd say). Jatorrizkoa ingelesez

«	Ikusi soineko gorria duen neska, gau osoan daki nola egin	»
Euskararen itzulpena

Gerora, rock zuri helduago batek maileguan hartu zituen bluesaren egitura eta harmoniak, nahiz eta zintzotasun sexual gutxiago eta sormen harmoniko eskasa egon (adibidez, Bill Haleyren Rock Around the Clock kantuan). Artista beltzen kantuak jo zituzten musikari zurien zati handi batek letretako zenbait hitz aldatzen zituzten: adibide bat da Pat Boonek, Tutti Frutti kantuaren interpretazioan sartu zuen aldaketa, jatorrizko letra («Tutti frutti, loose booty... a wop bop a lu bop, a good Goddamn») bertsio moderatuago batengatik aldatuz.

Jazza, rock-and-rolla, heavy metala eta hip hopari bezala, bluesari ere «deabruaren musika» izatea eta indarkeria eta era guztietako delituzko jokabideak bultzatzea leporatu izan diote^[9].​ 20ko hamarkadan (audientzia zuria blues musikaz interesatzen hasi zen garaian), genero horrek ospe txarra zuen^[12], eta W. C. Handy izan zen bluesaren irudia hobetu zuen lehen musikaria, beltzak ez ziren gainerako estatubatuarren aurrean.

Gaur egun, bluesa kultura afro-amerikarraren eta, oro har, herentzia kultural estatubatuarraren osagai nagusietako bat da, eta, unibertsitateko ikasketetan ez ezik<ref> .</ref>, Sounder^[16], The Blues Brothers^[17], Crossroads^[18] eta O Brother, Where Art Thou^[19] eta beste hainbat filmetan ere islatzen da garrantzi hori. (Robert Johnson, zenbait «lizentziarekin», blues gitarra-jotzailea da filmaren ezaugarri nagusia). The Blues Brothersen filmek, non bluesarekin zerikusia duten hainbat musika genero nahasten diren, hala nola rhythm & blues edo zydeco, eragin handia izan dute blues musikaren irudian (nahiz eta pelikularik ospetsuenaren (lehenengoa) musika, nagusiki, rhythm and blues izan); Halaber, film horiek Sweet Home Chicago blues abesti tradizionala sustatu zuten (Robert Johnson-i esleitutako bertsio ezagunena erabiliz) Chicagoko hiriaren ereserki ez-ofizialaren estatusera.

2003an, Martin Scorsesek ahalegin handia egin zuen bluesa sustatzeko, eta zinema-zuzendari ospetsuei, hala nola Clint Eastwood eta Wim Wenders, The Blues^[20] izeneko film serie batzuetan parte hartzeko eskatu zien. Scorsesek bluesaren artista garrantzitsuenei egindako omenaldian ere parte hartu zuen, hainbat musika-disko konpaktu argitaratuz.

• Eric Clapton
• Big Walter Horton
• B.B. King
• Leadbelly
• Gary Moore
• Muddy Waters
• Johnny Winter
• Rory Gallagher

• 
  B.B. King
• 
  Eric Clapton

• Barlow, William. (1993). «Cashing In» Split Image: African Americans in the Mass Media: 31..
• Clarke, Donald. (1995). The Rise and Fall of Popular Music. St. Martin's Press ISBN 0-312-11573-3..
• Ewen, David. (1957). Panorama of American Popular Music. Prentice Hall ISBN 0-13-648360-7..
• Ferris, Jean. (1993). America's Musical Landscape. Brown & Benchmark ISBN 0-697-12516-5..
• Garofalo, Reebee. (1997). Rockin' Out: Popular Music in the USA. Allyn & Bacon ISBN 0-205-13703-2..
• Morales, Ed. (2003). The Latin Beat. Da Capo Press ISBN 0-306-81018-2..
• Schuller, Gunther. (1968). Early Jazz: Its Roots and Musical Development. Oxford University Press ISBN 0-19-504043-0..
• Southern, Eileen. (1997). The Music of Black Americans. W. W. Norton & Company, Inc ISBN 0-393-03843-2..
• «Muslim Roots of the Blues» SFGate.

• Oliver, Paul. (1998). The Story Of The Blues. (new edition. argitaraldia) Northeastern University Press, 212 or. ISBN 1-55553-355-8..
• Palmer, Robert. (1981). Deep Blues. Viking, 310 or. ISBN 0-670-49511-5..
• Rowe, Mike. (1973). Chicago Breakdown. Eddison Press, 226 or. ISBN 0-85649-015-6..
• Titon, Jeff Todd. (1994). Early Downhome Blues: a Musical and Cultural Analysis. (2.. argitaraldia) University of North Carolina Press, 318 or. ISBN 0-8078-4482-9..