Urtarrilaren 18
data
Urtarrilaren 18a gregoriotar egutegiaren urteko hamazortzigarren eguna da. 347 egun falta dira urtea amaitzeko, 348 egun bisurteetan.
_Perez_(cropped).jpg)
_Albizua_(cropped).jpg)
_01_Crisco_edit.jpg)
Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.
Gertaerak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1975 – Guardia Zibilak Emilio Pérez Pérez herritarra hil zuen tiroz Lezaman, errepide-kontrol batean.
- 2003 – Nafarroa Garaiko 24 alkatek intsumisioa iragarri zuten, publikoki adieraziz Nafarroako Gobernuaren Ikurren Legea eta Euskararen Foru Dekretua ez zituztela beteko.
- 2004 – Josu Jon Imaz EAJko presidente aukeratu zuten, Xabier Arzalluzen postuan jarraitzeko.
- 2006 – Umeen pornografia erabili eta banatzeagatik, hiru atxilotu Euskal Herrian, Espainia mailan poliziak eginiko operazioan.
- 2011 – Ekin eta Askatasunarekin zerikusia zutelakoan hamabi pertsona atxilotu zituzten.
Mundua
aldatu- 336 – Marko aukeratu zuten Aita Santu.
- 474 – Leon II.a Bizantziokoa enperadore aukeratu zuten, zazpi urte zituela, Leon I.a Bizantziokoa aitonaren ostean. Hamar hilabetera hil zen, gaixotasun baten ondorioz.
- 1535 – Francisco Pizarrok Limako hiria sortu zuen Perun.
- 1724 – Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainiako Fortuyn itsasontzia Esperantza Oneko lurmuturretik abiatu zen, 16 egun bertan geldi egon ostean. 225 kideko eskifaia zuen, Pieter Westrik kapitain zela. Bataviarako bidea hartu zuen, Ekialdeko Herbeheretar Indietan, baina ez zuen inork berriro ere ikusi.
- 1778 – James Cookek Hawaii irlak aurkitu zituen. Sandwich Irlak deitu zien.
- 1871 – Otto von Bismarckek Alemaniar Inperioa aldarrikatu zuen.
- 1919 – Parisko Bake Biltzarra hasi zen.
- 1934 – Portugalen sindikatu komunistak eta eragile anarkistek greba orokorra deitua zuten. Milaka langilek deialdiarekin bat egin zuten eta istilu gogorrak izan ziren.
- 1943 – Alemaniak Londresko hiria airez bonbardatu zuen.
- 1945 – Armada Gorriak Budapesteko ghettoa hautsi zuen.
- 1976 – Eskoziako Alderdi Laborista (SLP) alderdi politikoa eratu zuten Eskozian.
- 1981 – New Crosseko sutea piztu zen Londres ekialdeko etxebizitza batean, beltzen komunitatearen aurkako ustezko eraso arrazista larria. 14 eta 22 urte arteko 13 gazte beltz erreta hil ziren.
- 2009 – 2008-2009ko Gazako gatazka: Hamasek eta beste Palestinar erakunde batzuek su-etena iragarri zuen. Su-etenaren ondorioz, israeldar soldaduak erretiratzen hasi ziren eta Nazio Batuen eta GKE ezberdinen laguntzak sartzen joan ziren Gazako zerrendan.
Arte eta kultura
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuZientzia eta teknologia
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatu- 1896 – X izpien makina erakutsi zen lehenengo aldiz.
- 1977 – Legionaria bakteria aurkitu zuten.
- 2012 – Ingelesezko Wikipediak 24 orduko itzalaldia egin zuen AEBetako SOPA lege proiektuaren aurka.
Kirolak
aldatuEuskal Herria
aldatuMundua
aldatuJaiotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1790 – Pedro Novia de Salcedo, bizkaitar politikari, hizkuntzalari eta idazlea (h. 1865).
- 1850 – Joxe Jabier Uresberueta, Donostiako traineru patroia (h. 1927).
- 1884 – Jean Saint-Pierre, euskal apezpiku eta idazlea (h. 1951).
- 1898 – Rafael Fontán, bizkaitar arkitekto historizista (h. 1986).
- 1900 – Maria de las Mercedes Isasi, bizkaitar moja (h. 1973)
- 1919 – Salbatore Mitxelena, euskal olerkaria (h. 1965).
- 1923 – Pierre Andiazabal, lapurtar itzultzaile eta apaiza (h. 2020).
- 1940 – José María Argoitia, bizkaitar futbolari ohia.
- 1941 – José Ignacio Lopez de Arriortua, bizkaitar ingeniaria.
- 1951 – Pedro Aiestaran, Popotxo, gipuzkoar aktore eta showmana, Orquesta Mondragón taldeko kidea (h. 2020).
- 1955 – Jesus Maria Markiegi, gipuzkoar ETAkidea (h. 1975).
- 1967 – Andoni Urzelai, gipuzkoar idazlea.
- 1974 – Josu Goikoetxea, bizkaitar kazetaria, poeta eta bertso gai-jartzailea.
- 1982 – Eneko Larrañaga, Enekora, gipuzkoar musikaria.
- 1983 – Mikel Saizar, gipuzkoar futbolaria.
- 1988 – Iñigo Pérez, nafar futbolaria.
- 1989 – Unai Albizua, arabar futbolaria.
- 1990 – Ane Hernandez, bizkaitar arraunlaria, bost aldiz Kontxako Bandera eta bost aldiz Traineruen Ligaren irabazle.
- 1991 – Irati Larrañaga, gipuzkoar arraunlaria.
- 2001 – Eneko Delgado, bizkaitar futbolaria.
- 2003 – Dánae Riaño, gipuzkoar abeslari eta aktorea.
- 2004 – Iñigo Ariztimuño López, bizkaitar futbolaria.
Mundua
aldatu- 1641 – François Michel Le Tellier de Louvois, frantziar estatugilea (h. 1691).
- 1659 - Damaris Cudworth Masham, ingeles idazle, filosofo eta teologoa, izaera protofeministakoa eta emakumeen hezkuntzaren aldekoa (h. 1708).
- 1689 – Montesquieu, frantziar idazlea, kronista eta pentsalaria (h. 1755).
- 1734 – Caspar Friedrich Wolff, alemaniar fisiologoa, enbriologiaren sortzaileetako bat (h. 1793).
- 1752 – John Nash, britainiar arkitektoa (h. 1835).
- 1774 – Anna Bunina, errusiar poeta, bere literatur lanetik soilik bizi izan zen lehen idazle errusiarra (h. 1829).
- 1795 – Ana Paulowna Romanova, Herbehereetako erregina ezkontidea (h. 1865).
- 1835 – César Cui, Lituanian jaiotako errusiar musikagilea (h. 1918).
- 1841 – Emmanuel Chabrier, frantziar musikagile erromantikoa (h. 1894).
- 1849 – Edmund Barton, lehendabiziko Australiako lehen ministroa (h. 1920).
- 1861 – Hans Goldschmidt, alemaniar kimikaria (h. 1923).
- 1866 – Petrona Eyle, argentinar mediku eta feminista, Argentinako emakumeen eskubideak defendatzeagatik nabarmendua (h. 1945).
- 1867 – Rubén Darío, nikaraguar poeta, idazle eta kazetaria (h. 1916).
- 1879 – Henri Giraud, Frantziako Armadako jenerala (h. 1949).
- 1882 – Aleksandra Ekster, errusiar margolari eta moda diseinatzailea (h. 1949).
- 1892 – Oliver Hardy, estatubatuar aktorea, Laurel eta Hardy komiko bikote ospetsuko kidea (h. 1957).
- 1893 – Jorge Guillén, 27ko belaunaldiko espainiar olerkaria (h. 1984).
- 1894 – Lucia Moholy, txekiar argazkilaria (h. 1989).
- 1901 – Iris Marga, argentinar aktore eta vedettea (h. 1997).
- 1902 –
- Émile Aillaud, frantziar arkitektoa (h. 1988).
- Mariano Doporto, espainiar fisikari eta meteorologoa (h. 1964).
- 1904 – Cary Grant, ingeles-estatubatuar aktorea (h. 1986).
- 1910 – Kenneth Boulding, britainiar-estatubatuar ekonomialaria (h. 1993).
- 1911 –
- José María Arguedas, peruar idazlea, XX. mendeko Peruko literaturako esanguratsuenetakoa (h. 1969).
- Danny Kaye, estatubatuar aktore, abeslari, dantzari, umorista eta musikaria (h. 1987).
- 1912 – David Rousset, frantziar kazetaria, idazlea eta politikaria (h. 1997).
- 1915 – Santiago Carrillo, espainiar politikari komunista, Espainiar Transizioan pertsonaia garrantzitsua (h. 2012).
- 1920 – Giovanni Capurro, italiar poeta (j. 1859).
- 1921 – Yoichiro Nambu, japoniar-estatubatuar fisikaria, 2008ko Fisikako Nobel Saria (h. 2015).
- 1924 – Italo Terzoli, italiar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. 2008).
- 1925 – Gilles Deleuze, frantziar filosofoa (h. 1995).
- 1926 – Autran Dourado, brasildar eleberrigilea (h. 2012).
- 1929 – Joaquín Aguirre Bellver, espainiar kazetari eta idazlea (h. 2005).
- 1930 – Maria de Lourdes Pintasilgo, Portugalgo lehen ministroa (h. 2004).
- 1931 – Chun Doo-hwan, Hego Koreako presidentea (h. 2021).
- 1933 –
- David Bellamy, ingeles botaniko, ekogista, idazle eta telebistako aurkezlea (h. 2019).
- John Boorman, britainiar zinemagilea.
- 1934 –
- Mudar Badran, Jordaniako lehen ministroa (h. 2023).
- Raymond Briggs, britainiar haur literaturako idazle eta ilustratzailea (h. 2022).
- José Manuel Romay Beccaría, galiziar abokatu eta politikaria.
- 1935 - Christiane Martel, frantziar aktore eta edertasun erregina, 1953ko Miss Unibertso.
- 1937 – John Hume, Ipar Irlandako politikaria, 1998ko Bakearen Nobel Saria (h. 2020).
- 1938 – Anthony Giddens, britainiar soziologoa, egituraketa teoriaren sortzailea.
- 1940 –
- Francesc Betriu, kataluniar zinema eta telebista zuzendaria (h. 2020).
- Iva Zanicchi, italiar abeslaria.
- 1944 –
- Paul Keating, Australiako lehen ministro ohia.
- Alexander Van der Bellen, Austriako presidentea.
- 1945 – José Luis Perales, espainiar egile-abeslari, musikagile, musika ekoizle eta idazlea.
- 1946 – Henrique Rosa, Ginea-Bissauko behin-behineko presidentea (h. 2013).
- 1947 –
- Takeshi Kitano, japoniar aktore, zinemagile, umorista, idazle, poeta, pintore eta bideo-jokoen diseinatzailea.
- Teresa Lago, portugaldar astronomialaria, Portoko Unibertsitateko Astrofisika Zentroaren sortzailea.
- 1948 – José Maza Sancho, txiletar astronomoa eta astrofisikaria.
- 1949 – Philippe Starck, frantziar industria-diseinatzailea.
- 1950 –
- Grace Nichols, guyanar poeta, maistra eta kazetaria.
- Gilles Villeneuve, kanadar 1 Formulako gidaria (h. 1982).
- 1955 –
- Kevin Costner, zinema zuzendari, estatubatuar aktore eta ekoizlea.
- Fernando Trueba, espainiar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
- 1957 –
- Elmar Borrmann, ezpata modalitateko alemaniar eskrimalari ohia.
- Marián Flores, espainiar telebista-aurkezlea.
- 1958 –
- Francys Arsentiev, Everest gailurrera ontziratutako oxigenorik gabe iritsi zen lehen estatubatuar emakumea (h. 1998).
- Marci Bowers, estatubatuar ginekologoa eta zirujaua, sexua berresleitzeko ebakuntzetan aditua.
- 1960 – Mark Rylance, britainiar aktore eta antzerkigilea.
- 1962 - Alison Arngrim, estatubatuar aktorea.
- 1963 –
- Efraín Alegre, paraguaitar abokatu eta politikaria.
- Vera Pauw, herbeherear futbolari ohia eta entrenatzailea.
- 1966 – Alexander Khalifman, errusiar xake jokalaria.
- 1967 –
- Pieter Huistra, herbehereetar futbolari ohia.
- Iván Zamorano, txiletar futbolaria.
- 1968 – Antonio de la Torre, espainiar aktorea.
- 1969 –
- Dave Bautista, estatubatuar borrokalari libre eta aktorea.
- Ever Palacios, kolonbiar futbolari ohia.
- 1971 –
- Amy Barger, estatubatuar astronomoa.
- Jonathan Davis, KoЯn musika taldeko abeslaria.
- Josep Guardiola kataluniar futbolari ohi eta entrenatzailea.
- Pablo Maqueda, espainiar futbolari ohia.
- 1972 – Txe Arana, zinema, telebista eta antzerkiko kataluniar aktorea.
- 1975 –
- Hiroshi Kamiya, japoniar ahots bikoiztaile, aktore eta J-pop abeslaria.
- Joachim Lafosse, belgikar zinema zuzendari eta gidoilaria.
- María del Mar Rodriguez Carnero, La Mari, Chambao taldeko abeslaria.
- 1978 – Thor Hushovd, norvegiar txirrindularia.
- 1979 –
- Roberta Metsola, maltar legelari eta politikaria.
- Leo Varadkar, Irlandako Taoiseacha.
- 1980 – Robert Green, britainiar futbolaria.
- 1983 – Katrin Siska, estoniar abeslari eta modeloa, Vanilla Ninja taldeko abeslaria.
- 1984 – Makoto Hasebe, japoniar futbolaria.
- 1985 – Ruben de la Barrera, galiziar futbol entrenatzailea.
- 1986 –
- Alba González, asturiar ikertzaile feminista, idazlea eta politikaria.
- Marya Roxx, estoniar hard rock/metal musikari eta abeslaria.
- 1988 – Angelique Kerber, alemaniar tenislaria.
- 1991 –
- Mitchell Duke, australiar futbolaria.
- Ángela Ponce, espainiar modeloa.
- 1994 – Shinya Yajima, japoniar futbolaria.
- 1998 –
- Aitana Bonmatí, kataluniar futbolaria.
- Éder Militão, brasildar futbolaria.
- 2001 – Daxa Koreika, errusiar streamer eta blogaria.
- 2002 – Quicala Bari, afrikar futbolaria.
- 2003 - Judeline, espainiar abeslaria.
Heriotzak
aldatuEuskal Herria
aldatu- 1890 – Kosme Duñabeitia, bizkaitar argazkilari eta margolaria (j. 1819).
- 1896 – Charles Floquet, euskal herritar politikaria, Frantziako Lehen Ministroa, Parisen (j. 1828).
- 1898 – Léonce Détroyat, lapurtar militar eta kazetaria, Frantziako Itsas Armadan aritutakoa (j. 1829).
- 1968 – Pierre Duhour, euskal idazlea (j. 1890).
- 1985 – Santiago Urtizberea, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1909).
- 1996 – Sebastian Zapirain, gipuzkoar buruzagi eta militante komunista, PCEko militante historikoa (j. 1903).
- 2006 – Pedro Ortuzar, Iturri, bizkaitar bertsolaria (j. 1932).
- 2010 - Valentin Redín Flamarique, nafar aktore, antzerkigile eta antzerki-zuzendaria (j. 1944).
- 2013 – Feliciano Matute, Real Sociedadeko futbolaria (j. 1937).
- 2018 – Juan Mugartegi, bizkaitar bertsolaria (j. 1933).
Mundua
aldatu- 474 – Leon I.a, bizantziar enperadorea (j. 401).
- 1121 – Gilen Champeauxkoa, frantziar teologo eta filosofo eskolastikoa.
- 1213 – Tamar Georgiakoa, Georgiako erregina (j. 1160).
- 1253 – Henrike I.a Ziprekoa, Zipreko erregea (j. 1217).
- 1367 – Petri I.a, Portugalgo Erregea (j. 1320).
- 1539 – Juan Rena, Joana I.a Gaztelakoaren kapilaua, Karlos V.a Hasburgokoaren administratzailea eta Iruñeko apezpikua (j. c. 1480).
- 1586 – Margarita Parmakoa, Parmako dukesa ezkontidea, Herbehereetako gobernaria (j. 1522).
- 1677 – Jan van Riebeeck, herbeheretar nabigatzaile eta administratzaile koloniala (j. 1619).
- 1862 – John Tyler, Ameriketako Estatu Batuetako 10. Presidentea (j. 1790).
- 1863 – Mauka Gorri, apatxe herriko txihende taldeko kide eta buruzagia (j. c. 1790).
- 1873 –
- Edward Bulwer-Lytton, ingeles politikari eta idazlea (j. 1803).
- Charles Dupin, frantziar matematikaria eta politikaria (j. 1784).
- 1878 – Antoine César Becquerel, frantziar zientzialaria (j. 1788).
- 1882 – A. A. Milne, ingeles idazlea, Winnie the Poohren sortzailea (h. 1956).
- 1890 – Amadeo I.a Espainiakoa, Espainiako erregea (j. 1845).
- 1899 – Carl Friedrich Wilhelm Claus, alemaniar zoologoa (j. 1835).
- 1917 – Victor Bruce (Elgingo IX. kondea), britainiar politikaria, Indiako erregeordea (j. 1849).
- 1920 – Giovanni Capurro, italiar poeta (j. 1859).
- 1921 – Adolf von Hildebrand, alemaniar eskultorea (j. 1847).
- 1936 – Rudyard Kipling, ingeles idazlea, 1907ko Literaturako Nobel Saria (j. 1865).
- 1954 – Sydney Greenstreet, antzerki eta zinemako ingeles aktorea (j. 1879).
- 1956 – Konstantin Päts, Estoniako lehenbiziko presidentea (j. 1874).
- 1977 –
- María Rosa Oliver, argentinar idazlea, saiogilea, itzultzailea eta ekintzailea (j. 1898).
- Carl Zuckmayer, alemaniar antzerkigileaa (j. 1896).
- 1978 –
- John Lyng, Norvegiako lehen ministroa (j. 1905).
- Nicanor Piñole, asturiar margolaria (j. 1878).
- 1979 – Maurice Challe, frantziar jenerala (j. 1905).
- 1980 – Cecil Beaton, britainiar modako, erretratuetako eta gerrako argazkilari, egunkarien egile, margolari eta zinema eta antzerkirako barnealdeen eta jantzien diseinatzailea (j. 1904).
- 1982 – Huang Xianfan, txinatar historialari eta antropologoa (j. 1899).
- 1983 – Arturo Umberto Illia, Argentinako 35. presidentea (j. 1900).
- 1985 – Noel Clarasó, kataluniar idazle eta itzultzailea (j. 1899).
- 1987 – Renato Guttuso, italiar margolaria eta eskultorea (j. 1911).
- 1988 – Fra' Angelo de Mojana di Cologna, Maltako Ordenako Printze eta Maisu Nagusia (j. 1905).
- 1989 – Bruce Chatwin, ingeles bidaia-idazle, eleberrigile eta kazetaria (j. 1940).
- 1995 – Adolf Butenandt, alemaniar biokimikaria, 1939ko Kimikako Nobel Saria (j. 1903).
- 1996 – Leonor Fini, argentinar-frantziar margolaria (j. 1907).
- 1997 – Adriana Caselotti, estatubatuar aktorea, ahots aktorea eta kantaria (j. 1916).
- 1998 – Judite de Carvalho, portugaldar idazlea (j. 1921).
- 2004 – José Luis Ortega Monasterio, euskal jatorriko kataluniar musikagilea, habanera konpositore handienetako bat (j. 1918).
- 2010 –
- Kate McGarrigle, quebectar folk musikari eta abeslaria (j. 1946).
- Robert B. Parker, estatubatuar idazle eta eleberrigilea (j. 1932).
- 2015 – Alberto Nisman, Argentinako fiskala, Cristina Fernández de Kirchner presidentea salatu ondoren hilda agertu zen (h. 1963).
- 2016 –
- Glenn Frey, estatubatuar musikari, abeslari eta aktorea, Eagles taldearen kide sortzailea (j. 1948).
- Michel Tournier, frantziar idazlea (j. 1924).
- 2017 – Peter Abrahams, hegoafrikar eleberrigile eta kazetaria (j. 1919).
- 2018 –
- Olivia Lua, estatubatuar aktore pornografikoa (j. 1994).
- Nancy Richler, kanadar LGBT eleberrigilea (j. 1957).
- 2019 – Brian Stowell, manxera hizkuntza suspertzeko lanetan aritutako ekintzaile nagusietako bat (j. 1936).
- 2021 – Jean-Pierre Bacri, frantziar aktorea eta gidoigilea (j. 1951).
- 2022 –
- Francisco Gento, espainiar futbolaria, Espainiako Futbol Liga gehien jokatu eta irabazi zituen futbolaria (j. 1933).
- Yvette Mimieux, estatubatuar aktorea (j. 1942).
- 2023 –
- David Crosby, estatubatuar musikari eta abeslaria, The Byrds eta Crosby, Stills, Nash & Young taldeetako kide sortzailea (j. 1941).
- Denys Monastyrsky, ukrainar abokatu eta politikaria (j. 1980).
- 2024 – Trini Tinturé, kataluniar komikilari eta ilustratzailea (j. 1935).
Jaiak eta urteurrenak
aldatu- Sehaska egutegiko izendegia: Laitzun eta Munia.
Kanpo estekak
aldatu