Halldór Laxness
Halldór Kiljan Laxness (ˈhaltour ˈcʰɪljan ˈlaxsnɛs ahoskatua), Halldór Guðjónsson jaioa, (Reykjavík, 1902ko apirilaren 23a - ibidem, 1998ko otsailaren 8a) islandiar idazlea izan zen. 1955ean Literaturako Nobel Saria lortu zuen, herrialdeko bakarra izanik.
| Halldór Laxness | |
|---|---|
 | |
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Halldór Guðjónsson |
| Jaiotza | Reykjavik, 1902ko apirilaren 23a |
| Herrialdea |  Islandia |
| Heriotza | Mosfellsbær, 1998ko otsailaren 8a (95 urte) |
| Heriotza modua | : Alzheimerra |
| Familia | |
| Ezkontidea(k) | Auður Laxness (en)  (1945eko abenduaren 24a - |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Hizkuntzak | islandiera |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | hizkuntzalaria, eleberrigilea, itzultzailea, antzerkigilea, poeta, filosofoa eta idazlea |
| Lantokia(k) | Islandia |
| Jasotako sariak | ikusi
|
| Genero artistikoa | narraziozko poesia |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Erlijioa | Erromatar Eliza Katolikoa Luteranismoa |
| Erlijio-ordena | Beneditar |
       | |
Biografia
aldatu1902an jaio zen Reykjaviken, baina 1905 urterekin Laxnes baserrira joan zen bizitzera, Mosfellsbærrera.[1][2] 1915 eta 1916. urteetan hiriburuko eskola teknikora joan zen. 14 urterekin artikulu bat argitaratu zuen Morgunblaðið egunkarian eta lehen nobela 17 urterekin idatzi zuen. Ordutik aurrera, asko bidaiatu zuen.[3]
1922an Luxenburgoko San Maurizio Clervauxkoaren abatetxera joan zen, eta 1923 katoliko gisa bataiatu zen. Han frantsesa, latina, teologia eta filosofia ikasi zituen.
Estatu Batuetara joan zen bizitzera 1927an. Hollywoodeko filmeetarako gidoiak idazten zituen.[4] Han, sozialismoarekiko interesa piztu zitzaion, Upton Sinclairren eraginez. 1929an Laxnessek artikulu bat idatzi zuen Kanadako Heimskringla egunkarian, Estatu Batuak kritikatuz. Ondorioz, atxilotu eta pasaportea kendu zioten. Libre geratu zenean, Islandiara itzuli zen.[5]
1938an Sobietar Batasunean egon zen, "21en epaiketa" ikusi zuen eta hari buruz idatzi zuen Gerska æfintýrið liburuan.
1949an Islandia NATOn sartu zen eta Laxnessek kritikatu egin zuen gertakari hori.[6]
1955an Literatura nobel saria irabazi zuen.[7]
1956ko Hungariako Iraultzaren ondoren, Sobietar Batasunarekiko kritikoa bihurtu zen.
1957an mundua zeharkatu zuen bidaia bat egin zuen. New York, Beijing, Bonbai, Kairo eta Erroman egon zen, besteak beste.
1969an Sonning Saria irabazi zuen.
1998ko otsailaren 8an hil zen, Alzheimerren gaixotasunarekin.[8]
Familia
aldatuBere lehen emaztea Málfríður Jónsdóttir izan zen, eta harekin eduki zuen lehen alaba, Maria, 1923an.
1930ean bigarren emaztearekin ezkondu zen, Ingibjörg Einarsdóttirrekin. Harekin eduki zuen Einar semea, 1931an. 1940an dibortziatu ziren.
1945ean Auður Laxnessekin ezkondu zen eta bi alaba eduki zituzten: Sigríður, 1951an eta Guðný, 1954an.
Lanak
aldatuEleberriak
aldatu- 1919: Barn náttúrunnar
- 1924: Undir Helgahnúk
- 1927: Vefarinn mikli frá Kasmír
- 1931: Salka Valka – Þú vínviður hreini
- 1932: Salka Valka – Fuglinn í fjörunni
- 1934: Sjálfstætt fólk – Landnámsmaður Íslands
- 1935: Sjálfstætt fólk – Erfiðir tímar
- 1937: Heimsljós – Ljós heimsins
- 1938: Heimsljós – Höll sumarlandsins
- 1939: Heimsljós – Hús skáldsins
- 1940: Heimsljós – Fegurð himinsins
- 1943: Íslandsklukkan – Íslandsklukkan
- 1944: Íslandsklukkan – Hið ljósa man
- 1946: Íslandsklukkan – Eldur í Kaupinhafn
- 1948: Atómstöðin
- 1952: Gerpla
- 1957: Brekkukotsannáll
- 1960: Paradísarheimt
- 1968: Kristnihald undir Jökli
- 1970: Innansveitarkronika
- 1972: Guðsgjafaþula
Ipuinak
aldatu- 1923: Nokkrar sögur
- 1933: Fótatak manna
- 1935: Þórður gamli halti
- 1942: Sjö töframenn
- 1954: Þættir
- 1964: Sjöstafakverið
- 1987: Sagan af brauðinu dýra
- 1992: Jón í Brauðhúsum
- 1996: Fugl á garðstaurnum og fleiri smásögur
- 1999: Úngfrúin góða og Húsið
- 2000: Smásögur
- 2001: Kórvilla á Vestfjörðum og fleiri sögur
Antzezlanak
aldatu- 1934: Straumrof
- 1950: Snæfríður Íslandssól
- 1954: Silfurtúnglið
- 1961: Strompleikurinn
- 1962: Prjónastofan Sólin
- 1966: Dúfnaveislan
- 1970: Úa
- 1972: Norðanstúlkan
Poesia
aldatu- 1925: Únglíngurinn í skóginum
- 1930: Kvæðakver
Saiakerak
aldatu- 1925: Kaþólsk viðhorf
- 1929: Alþýðubókin
- 1933: Í Austurvegi
- 1938: Gerska æfintýrið
Oroitzapenak
aldatu- 1952: Heiman eg fór
- 1975: Í túninu heima
- 1976: Úngur eg var
- 1978: Sjömeistarasagan
- 1980: Grikklandsárið
- 1987: Dagar hjá múnkum
Erreferentziak
aldatu- ↑ Hallberg, Peter, Halldór Laxness, Twayne Publishers, New York, 1971, 11. or.
- ↑ Kress, Helga; Tartt, Alison (2004). Stevens, Patrick J. (ed.). "Halldór Laxness (23 April 1902 – 8 February 1998)". Dictionary of Literary Biography.
- ↑ (Gaztelaniaz) lecturalia.com. «Halldór Laxness: libros y biografía autor» Lecturalia (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
- ↑ Einarsson, Stefán, A History of Icelandic Literature, New York: Johns Hopkins for the American Scandinavian Foundation, 1957, 317 or.
- ↑ Guðmundsson, Halldór, The Islander: a Biography of Halldór Laxness. McLehose Press/Quercus, London, 2008, 49, 117, 149, 238, 294 orialdeak.
- ↑ (Ingelesez) Scibona, Salvatore. (2022-07-04). «The Rediscovery of Halldór Laxness» The New Yorker ISSN 0028-792X. (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
- ↑ (Ingelesez) «The Nobel Prize in Literature 1955» NobelPrize.org (Noiz kontsultatua: 2024-03-28).
- ↑ https://www.nytimes.com/1998/02/10/arts/halldor-laxness-dies-at-95-reinterpreted-icelandic-sagas.html
Kanpo estekak
aldatu
| Artikulu hau Islandiako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz. |
