Cádiz

Cádiz; Cádiz; ‬𐤀𐤂𐤃𐤓
	Espainiako udalerria
	Irudi gehiago
Administrazioa
Estatu burujabe	Espainia
Autonomia	Andaluzia
Probintzia	Cádizko probintzia
Alkatea	José María González Santos (en)
Izen ofiziala	Cádiz
Jatorrizko izena	Cádiz; ‬𐤀𐤂𐤃𐤓
Posta kodea	11000
INEk ezarritako kodea	11012
Herriburua	Cádiz City (en)
Geografia
Koordenatuak	36°32′06″N 6°17′51″W / 36.535°N 6.2975°W
Azalera	12.100.000 m²
Altuera	11 m
Mugakideak	San Fernando
Demografia
Biztanleria	111.811 (2023); −1.255 (2022)
Dentsitatea	0 bizt/km²
Informazio gehigarria
Sorrera	K.a. XI. mendea
Ordu eremua	UTC+01:00 eta UTC+02:00
Hiri senidetuak	Brest, Tanger, Veracruz, Puebla, Móstoles, Buenos Aires, Habana, Medway, Montevideo, San Juan, Santos, Dakhla, Indio, Biblos, Coruña, Ceuta, Huelva, Las Palmas Kanaria Handikoa, Santa Cruz Tenerifekoa, Torrevieja, Cartagena de Indias, Santa Fe de Antioquia (en) , Guaduas (en) , Ambalema (en) , Mariquita (en) , Bogota, Baltimore, Kobe, Mexiko Hiria, Rio de Janeiro eta Callao
Matrikula	CA
	institucional.cadiz.es

Cádiz^[1] Espainiako hego-mendebaldeko hiri bat da, izen bereko probintziako hiriburua. 2013an 123.948 biztanle zituen.

Bere ekonomia, batez ere, merkataritzaren sektorean oinarritzen da, ontziolen presentziagatik eta portuko zein Zona Frankoko jarduerengatik. Cadizko ekonomiaren beste oinarrizko sektorea turismoa da, bertako hondartzengatik, herriko jaiengatik eta ondare historiko garrantzitsuagatik. Cadiz da, era berean, langabezia-maila handiena duen Espainiako probintzia, % 30 inguruko langabezia-mailarekin; 13k Badajoz eta Andaluziako beste probintzia batzuk dituzte atzetik, Kordoba, Jaén eta Granada barne.

Gaur egun, Cádiz bere historia luze eta eragingarriagatik da batez ere ezaguna, Gerra Punikoetan, Iberiaren erromanizazioan, Amerikaren aurkikuntzan eta konkistan edo Espainian bere lehen konstituzioarekin erregimen liberala ezartzean izan zuen garrantziagatik,

Geografia

Cádiz Espainiako hegoaldean dago. Iberiar penintsulako herririk hegoaldekoenetariko bat da, Algecirasek bakarrik dago hegoalderago. Cádiz hiria Cádiz probintziako hiriburua da, eta probintzia hori Andaluziako zortzi probintzietako bat da. Herri handiak ditu auzoan, adibidez Puerto Real eta San Fernando. Metropolitar barrutia kontuan hartuta, Andaluziako hirugarren gune jendetsuena da, Sevillaren eta Málagaren ondoren.

Geografikoki edo estrategikoki hiri honek beti izan du garrantzia Iberiar penintsulan. Izan ere, Mediterraneo itsasoaren sarrera eta irteera kontrolatzen du; horregatik, antzina, oso hiri ospetsua izan zen. Cádiz Espainiako hiririk zaharrena ere bada, eta bertan kultura askotako herriak bizi izan dira: erromatarrak, arabiarrak...

Cádiz zerutik ikusita, agerian du penintsula dela. Dena dago urez inguratuta, zati txiki bat izan ezik, eta hori da Cádizko lehorreko sarrera naturala: autoz edo trenez sar eta irten daiteke. Horrez gain, lehorreko beste sarrera bat ere badute, artifiziala, zubi bat erabilita.

Barrutiak

Cadizko erdigunea.

Hamar barruti daude hirian:

Barruti bakoitzaren azalera, biztanleria eta dentsitatea^[2]
Barrutia	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Azalera	0,32	0,20	0,28	0,15	0,13	0,17	0,20	1,09	0,83	1,03
Biztanleria	6.794	6.315	6.989	5.752	5.147	4.637	4.167	29.936	28.487	32.157
Dentsitatea bizt/km2	21.231,25	31.575,00	24.960,71	38.346,67	39.592,31	27.276,47	20.835,00	27.464,22	34.321,69	31.220,39

Historia

1812ko martxoaren 19an Espainiako lehen Konstituzioa egin zuten hirian, "La Pepa" izenez ere ezaguna.

Klima

Bertako klima beroa da, eguzki-ordu kopuru handia dauka, horregatik, iparraldeko jende asko joaten da bertara uda pasatzera. Hango eguraldia bestelakotu egiten da, ordea, Levanteko haize boladak daudenean.

Datu klimatikoak (Cádiz)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	14.6	16.7	17.2	19.7	20.1	23.8	26.5	27.4	27.7	25.8	16.6	16.3	21.3
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	8.8	11.0	12.9	13.7	15.5	19.4	21.7	21.5	21.8	19.7	12.3	10.1	15.7
Pilatutako prezipitazioa (mm)	83.0	73.0	60.0	61.0	31.0	9.0	2.0	4.0	14.0	67.0	77.0	118.0	603.0
Iturria: ^[3]

Argazkiak

Hiriko alde zaharra Campo Surretik ikusia.
Erromatar antzokia.
Udaletxea
San Antonio eliza
Gurutze Santuaren Katedrala
Gran Falla Antzokia 2023ko inauterietan

Demografia

Cádizko biztanleria
1897	1900	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1981	1991	2001	2011
67.987	69.191	67.306	76.137	74.367	85.854	98.754	114.951	134.342	156.711	154.347	133.363	124.892

Elkarteak

La Caleta

Cadiz C.F., futbol taldea.

Cadiztar ospetsuak

Manuel de Falla (1876-1946), musikagilea.
José Celestino Mutis y Bosio (1732-1808), doktorea eta botanikoa.
Lola Rodríguez Aragón (1910-1984), soprano.
Philip Libón (1785-1838), musikagilea.
José Luis Rey Vila Sim (1900-1983), marrazkilaria.

Hiri homonimoak

Cádiz, Filipinak
Cadiz, Ameriketako Estatu Batuak, Ohio estatua.

Ikus, gainera

Cádizko udalerrien zerrenda

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011-12-26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Euskaltzaindia. (PDF) 32. arauaː Espainiako erresumako autonomia-erkidegoen, probintzien eta probintzia-hiriburuen izenak. .
↑ https://web.archive.org/web/20121116080844/http://www.cadiz.es/Category/Estad__237_stica/Datos_estadisticos/540 Cádizko udalaren webgunea
↑ http://www.aemet.es/es/elclima/datosclimatologicos/valoresclimatologicos?l=5960&k=and Agencia Estatal de Meteorología de España

Kanpo estekak

(Gaztelaniaz) Udalaren webgune ofiziala

Datuak: Q15682
Multimedia: Cádiz / Q15682

[1] Euskaltzaindia. (PDF) 32. arauaː Espainiako erresumako autonomia-erkidegoen, probintzien eta probintzia-hiriburuen izenak. .

[2] ttps://web.archive.org/web/20121116080844/http://www.cadiz.es/Category/Estad__237_stica/Datos_estadisticos/540 Cádizko udalaren webgunea

[3] ttp://www.aemet.es/es/elclima/datosclimatologicos/valoresclimatologicos?l=5960&k=and Agencia Estatal de Meteorología de España

[1]