Atari:Ordizia

Ordizia (bertakoen hizkeran Ordizi) Gipuzkoa erdi-hegoaldeko udalerri bat da, Oria haranaren goialdean kokatua. Historikoki Goierri eskualdeko herri nagusia izan da zerbitzuen aldetik; gaur egun, Beasainekin batera du eskualdeko nagusitza hori. 9.488 biztanle zituen 2016. urtean

Mugakide ditu iparraldean Itsasondo eta Beasain, ekialdean Itsasondo, Arama eta Zaldibia, mendebaldean Beasain eta hegoaldean Lazkao. XX. mendean Beasainek, Lazkaok eta Ordiziak izandako hiri eta industria garapenaren ondorioz, hiru udalerri horien arteko mugak lausotu dira, hiruren erdian CAF fabrika handia jarrita. Hala, bada, hiru herriak elkarren segidan daude, bereiziko dituen eraikuntzarik gabeko etenik gabe.

1256an jatorriz Ordizia izena zuen lekuan Alfontso X.a Gaztelakoak herrigunea eraikitzea agindu zuen. 1268an gaztelar errege berak herriari udalerri titulua eta Gasteizko forua bezalako pribilegioak eman zizkion, ordura arte Ordizia zena gaztelaniazko Villafranca izenez, udalerri izaera emanez eta bere biztanleen eskubideak nabarmenduz.

Historian zehar bi izenak erabili dira: Villafranca ofizialki (bai gaztelaniaz eta euskaraz oraindik ere adineko jendeak herriari euskaraz Billafranka deitzeko joera du, haien artean ere piskanaka galduz joan den arren, eta modu ez ofizialean, Ordizia, Ordizi bertakoen herri hizkeran oso zabaldua eta erabilia.

1916an udalerriak bere izen ofiziala Villafranca de Oria izendapenera aldatu zuen, garaiko Espainiar legediaren arabera Erresuman zeuden izen bereko udalerriak elkarren artean ezberdintzeko bigarren izen bat gehitzera derrigotzen baitzuten, maiz bertako elementu geografiko batekin lotua, kasu honetan Oria ibaia. Baina Villafranca de Oria izena ez zen herritarren artean gehiegi sustraitu, eta 1970ean, gaztelaniazko izena eta jatorrizko euskarazko izena batuz Villafranca de Ordicia izendapenera aldatu zen.

Azkenean, 1982ko urtarrilaren 4an ofizialki Ordizia izena berrezartzea onartu zen. Ordizia izenaren esanahi zehatza zein den gaur egun arte ez da jakiten.

Gipuzkoako biztanle dentsitaterik handienetarikoa du eta Oria ibaiak zeharkatzen du. 1000 metro ere ez duten mendiz inguratua dago, Murumendi (848 m), Odeta-Goeña (784 m) eta Paola (734 m).

Herrigunea eta alde zaharra udalerriaren erdialdean daude, Oria ibaiaren ezkerraldeko lautadan, 155 metroko garaieran. Udalerria bera ere Oria ibaiaren haranean kokatuta dago, eta bere lursailak ibaiaren bi ertzetan gorantz hedatzen dira. Udalerri osoko garaiera handiena ipar-mendebaldean dagoen Odetagoena (729 m.) da, (Murumendi alderantz), aldiz, udalerriko garaiera txikiena Itsasondo udalerriarekin muga egiten duen ipar-mendebadeko San Joan auzoan dago (130 m.). Bestalde, hegoaldeko Etxazpi-Putzuaran (Oiangu) 328 m garai da.

Lehen aipatu bezala, Oria ibaiak udalerria hego-mendebaldetik ipar-mendebalderako norantzan zeharkatzen du. Udalerri honetan Oria ibaiarekin bat egiten duten zenbait erreka ere badaude: Mariaratz mendebaldeko mugan, Beasaingo mugan) eta San Joan erreka ekialdekoan (San Joan auzoan, Itsasondoko mugan). Arama eta Lazkao udalerrietako mugetan, Amundarain ibaia eta Sempere-berri errekek ere euren urak Oria ibaian isurtzen dituzte.

Gehiago irakurtzeko sakatu hemen...

• Ordiziako kaleak: • Asto kale edo Elkano kalea • Etxezarreta kalea (Ordizia) • Goenkale edo Goen kalea • Kale Nagusia (Ordizia) • Legazpi kalea (Ordizia) • Oilo kale edo Domingo Goitia kalea • San Pedro kalea (Ordizia) • Santa Maria kalea (Ordizia)
• Ordiziako Alde Zaharra: • 2 gaineko 1, multzo hirukoitza • Abaria jauregia • Alde Zaharra (Ordizia) • Andre Mariaren Jasokundearen eliza (Ordizia) • Andres Urdanetaren estatua • Barrena jauregia • Barretxe jauregia • Domingo Goitia kalea (Ordizia) • Elkano kalea (Ordizia) • Etxezarreta kalea (Ordizia) • Gazteluzar jauregia • Goen kalea (Ordizia) • Herri Antzokia (Ordizia) • Jakes etxea • Kale Nagusia (Ordizia) • Lazkaibar Balda jauretxea • Legazpi kalea (Ordizia) • Muxika dorretxea (Ordizia) • Ordiziako enparantza nagusia • Ordiziako udaletxea • San Pedro kalea (Ordizia) • Santa Maria kalea (Ordizia) • Sujetoenea • Zabala jauregia (Ordizia)
• Ordiziako eraikinak: • Abaria jauregia • Alde Zaharra (Ordizia) • Altamira estadioa (Ordizia) • Andre Mariaren Jasokundearen eliza (Ordizia) • Barrena jauregia • Barretxe jauregia • Beti Alai pilotalekua (Ordizia) • Gazteluzar jauregia • Herri Antzokia (Ordizia) • Jakes etxea • Jauregi botika • Lazkaibar Balda jauretxea • Majori kiroldegia • Muxika dorretxea (Ordizia) • Oiangu • Ordiziako enparantza nagusia • Ordiziako geltokia • Ordiziako udaletxea • San Bartolome baseliza (Ordizia) • Sujetoenea • Torresol (Ordizia) • Zabala jauregia (Ordizia) • Zabale dorretxea
• Ordiziako monumentuak: • 2 gaineko 1, multzo hirukoitza • Andres Urdanetaren estatua
• Ordiziako parkeak: • Barrena parkea • Oiangu
• Ordiziako kultura: • Burrunbazale • Jakintza ikastola (Ordizia) • Kaldereroak • Ordiziako danborrada‎ * Ordiziako Gazta Txapelketa • Ordiziako idazleak • Ordiziako musika taldeak
• Ordiziako kirola: • Altamira estadioa (Ordizia) • Majori kiroldegia • Ordizia Kirol Elkartea • Ordiziako Klasika • Ordizia Rugby Elkartea
• Ordiziako elkarteak: • Burrunbazale • Ordiziako gaztetxea • Ordizia Kirol Elkartea • Ordizia Rugby Elkartea
• Ordiziarrak: • Mikel Arana • Kepa Areso • Pedro Arteaga • Txema Auzmendi • Nekane Balluerka • Sara Cozar • Xabier Crehuet • Amaia Erbina • Miren Etxezarreta • Aitor Furundarena • Emma García • Mikel Garmendia • Mikel Garmendia Olaziregi • Jose Maria Goenaga • Dolores Gonzalez Katarain • Ander Iturriotz • Fermin Iturriotz • Josebe Iturrioz • Manuel Jiménez Moya • Angel Katarain • Juan María Lasa • Nikolas Lekuona • Asier Mendizabal • Luis Marín • Salvador Martín • Luciano Montero Hernández • Ricardo Montero • Francisco Mujika Garmendia • Ramon Murua • Martin Muxika • Joseph Otxoa de Arin • Jokin Perez • Pello Ramírez • Joseba Rezola • Domingo Unanue • Andres Urdaneta • Luis Urteaga • Ana Usabiaga • Irene Usabiaga • Marcelo Usabiaga • Itziar Zubizarreta • Patxi Zubizarreta

Ordiziako irudi historikoak • Ordiziako mapak • Ordiziako jauregiak • Ordiziarrak • Ordiziako Plaza Nagusia • Ordiziako eskulturak • Ordiziako udaletxea • Ordiziako tren geltokia •