Antonimo

Antonimo (de Helena antonymos "kontraŭnoma") aŭ "mal-vorto" estas semantika inverso aŭ "mal-senco" de alia vorto: nigra - blanka, ega - eta, tago - nokto.

Esperanto havas propran sufikson mal- por esprimi antonimojn: granda - malgranda. Kio estas malo, kelkfoje estas filozofia demando. La vorto malŝtono por plejmultaj homoj ne havus sencon, sed eble bone kongruas kun ia filozofia mondokoncepto.

Listo

Kelkaj homoj malŝatas la prefikson mal-, kaj provas forigi ĝin uzante neologismojn. Pri tiu temo vidu de Claude Piron: La Bona Lingvo. Jen listeto de tiaj anstataŭigantaj vortoj. Notu ke la du kolonoj ne cent-elcente sinonimas:

malabsoluta - relativa

malaktiva - pasiva

malalta^[1] - basa

malami, malamegi^[1] - hati

malamika^[1] - inamika

malantaŭ - post

malataki - defendi

malbela, malbelega^[1] - hida

malblanka - nigra

malbona^[1] - mava, maligna

malbonaŭgura^[1] - sinistra

malbrua - silenta, trankvila

maldekstra^[1] - liva

maldekstrulo^[1] - goŝisto

maldemandi - respondi

maldieso - bemolo

maldika^[1] - minca

maldormi^[1] - vigili

maleleganta - plumpa

malesperi - desperi

malesti - manki

malfacila^[1] - dificila

malfacilaĵo^[1] - hiko

malfermi - ovri

malfermita^[1] - aperta

malfizika - mensa

malforta^[1] - febla, fragila

malfrostiĝi - degeli

malfrua^[1] - tarda

malgranda^[1] - eta, pita

malgrasa - magra

malĝoja - trista

malhela^[1] - sombra

malhelpi^[1] - ĝeni, obstakli, preventi

malinkluzive - ekskluzive

maljuna / malnova - olda, arkaika, antikva

malkaŭzo - rezulto

malkonfirmi^[1] - dementi

malkonkordo^[1] - diskordo

malkonstrui - detrui

malkredi - dubi

malkuraĝa^[1] - kovarda

mallaborema, maldiligenta^[1] - pigra

mallarĝa^[1] - streta

mallaŭdi^[1] - skoldi, riproĉi, akuzi

mallaŭta - softa

mallertulo^[1] - ŝlemilo

malliberejo^[1] - prizono

mallonga^[1] - kurta

malmaksimuma - minimuma (estu plej malgranda^[1])

malmajoritato - minoritato (estu malplimulto^[1])

malmajusklo - minusklo

malmaĵora - minora

malmanĝi - feki

malmemori - forgesi

malmodesta - aroganta

malmoligi^[1] - hardi

malmulta^[1] - poka

malmultekosta^[1], malkara - ĉipa

malneto^[1] - brutto

malnorda - suda

malnovega^[1] - arĥaja

malofta^[1] - rara

malokcidenta - orienta

malokupita - libera

malortodoksa^[1] - heterodoksa

malpermesi^[1] - plonki, prohibi

malplena^[1] - vaka, vakua

malpli^[1] - men

malplus - minus

malpreciza^[1] - svaga

malprofana^[1] - sankta, sakrala

malprofunda - madala

malproksima^[1] - dista, lontana, fora

malproduki - konsumi

malpublika - privata

malpura - sordida

malpurega^[1] - dirta

malpuŝi - tiri

malriĉa - paŭpera

malsaĝa - stulta

malsama - diferenca

malsano^[1] - morbo

malsaniĝo^[1] - kaheksio

malsanulo - paciento

malsekura - danĝera, riska

malsomero - vintro

malsolida - likvida

malspeciala - ĝenerala

malsupra - infra

malsupren^[1] - sob, suben

malsupreniri - descendi

malŝpari - disipi

maltrans^[1] - cis

maltrinki - pisi / urini

malurba - kampara

malutili^[1] - noci

malvarma - frida

malvarmeta^[1] - friska

malvera - falsa

malvivanta - morta

Notu: Ofte uzataj estas ĉi-supraj dikliteraj vortoj ŝpareme.
Interese estas, ke la vorto "fridujo" estas vaste uzata en la ĉiutaga lingvaĵo, dum "frida" restas tre malmulte uzata ekster literaturaj tekstoj.

Uzado de Interreto por konstati la uzadon de esperantaj vortoj kaj apliko al la polemiko pri la mal-vortoj

Sten Johansson en sia eseo Uzi interreton kiel tekstaron por lingvaj esploroj [2005]^[2] klarigas kiel li uzis interretajn rimedojn, precipe serĉilojn kaj la disponeblon de la Tekstaro de Esperanto (versioj kaj de antaŭ kaj de malantaŭ 1940) por studi kiuj vortoj, kombinoj kaj gramatikaj formoj estas uzataj, kaj laŭ kiu ofteco. La eseisto komparas la rezultojn de serĉiloj en 2002 kaj 2004. Antaŭ ĉio la aŭtoro avertas pri dek limigoj kiuj relativigas la trovitajn rezultojn, inter kiuj neceso trovi verajn esperantlingvajn tekstojn, nombro de retejoj anstataŭ veraj aperintaj vortoj, konsisto de interretanoj kiel aparta homgrupo, malatento pri sencoj, malatentindaj kvantoj de mencioj neindaj, konfuzoj pri supersignitaj literoj. Krom precizaj ekzemploj, li dediĉas partan atenton al klasikaj diskutoj. Ekzemple pri la nomitaj mal-vortoj, li konkludas ke inter "venkintaj" kazoj estus humida kontraŭ malseketa, stulta kontraŭ malsaĝa kaj ĉefa malsprita, kvereli kontraŭ malpaci, strikta kontraŭ malvasta, dum inter nesukcesintaj estus povra super kiu ankoraŭ hegemonias malriĉa aŭ eĉ kompatinda, leĝera super kiu ankoraŭ hegemonias malpeza, frida super kiu ankoraŭ hegemonias malvarma, aŭ olda super kiu ankoraŭ hegemonias maljuna kaj malnova.

Vidu ankaŭ

Referencoj

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 ^1,22 ^1,23 ^1,24 ^1,25 ^1,26 ^1,27 ^1,28 ^1,29 ^1,30 ^1,31 ^1,32 ^1,33 ^1,34 ^1,35 ^1,36 ^1,37 ^1,38 ^1,39 ^1,40 ^1,41 ^1,42 ^1,43 ^1,44 ^1,45 ^1,46 ^1,47 ^1,48 Superfluaj Vortoj UEA
↑ Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj, Diversaj aŭtoroj, UEA, Roterdamo, 2015. ISBN 9789290171232. 271 paĝoj. Paĝoj 221-241

Eksteraj ligiloj

[UEA-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 ^1,22 ^1,23 ^1,24 ^1,25 ^1,26 ^1,27 ^1,28 ^1,29 ^1,30 ^1,31 ^1,32 ^1,33 ^1,34 ^1,35 ^1,36 ^1,37 ^1,38 ^1,39 ^1,40 ^1,41 ^1,42 ^1,43 ^1,44 ^1,45 ^1,46 ^1,47 ^1,48 Superfluaj Vortoj UEA

[2] Interlingvo inter Lingvoj. Prilingvaj Eseoj, Diversaj aŭtoroj, UEA, Roterdamo, 2015. ISBN 9789290171232. 271 paĝoj. Paĝoj 221-241

[1]