Προοδευτικό Μπλοκ (Ρωσία)

Το Προοδευτικό Μπλοκ ήταν μια συμμαχία πολιτικών δυνάμεων στην Ρωσική Αυτοκρατορία που καταλάμβανε 236 από τις 442 έδρες στην Κρατική Δούμα της Ρωσικής Αυτοκρατορίας.

Δημιουργήθηκε όταν η Κρατική Δούμα ξανάρχισε να συνεδριάζει κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, σαν απάντηση του Νικολάου Β΄ στις αυξανόμενες κοινωνικές εντάσεις. Με την παρότρυνση του Πάβελ Μιλιουκόφ το Προοδευτικό Κόμμα συνέπραξε με το Κόμμα των Καντέτ, τους Αριστερούς Οκτωβριστές, και τους προοδευτικούς Εθνικιστές και μεμονωμένους πολιτικούς όπως ο Βασίλι Σούλγκιν για να σχηματίσουν πολιτικό μέτωπο στην Δούμα, που απαιτούσε «κυβέρνηση εμπιστοσύνης». Σύμφωνα με τους Μπολσεβίκους υποστήριξε σοσιαλ-σωβινιστική στάση για την συνέχιση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Το περιεχόμενο του προγράμματος καθορίστηκε από την επιθυμία να βρουν κοινό έδαφος για μια συμφωνία με την κυβέρνηση στην βάση ενός ελαχίστου φιλελευθέρων μεταρρυθμίσεων. Το πρόγραμμα του Προοδευτικού Μπλοκ περιελάμβανε αιτήματα για πολιτική και θρησκευτική αμνηστία, την κατάργηση των περιορισμών σε εθνικότητες και θρησκείες (Πολωνοί, Εβραίοι, κλπ.) και την ελευθερία των συνδικάτων. Το κύριο αίτημα του Μπλοκ ήταν ο σχηματισμός μιας «κυβέρνησης εμπιστοσύνης». Η σύσκεψη έγινε στις 9 Σεπτεμβρίου 1915 μεταξύ των εκπροσώπων του Μπλοκ και υπουργών, όπου οι βουλευτές όχι μόνο απαίτησαν την πραγματοποίηση του προγράμματος του Μπλοκ, αλλά ακόμη και την παραίτηση των ίδιων των υπουργών. Οι διαπραγματεύσεις κατέληξαν να συστήσει η κυβέρνηση την αναστολή των εργασιών της Δούμας, πράγμα που έγινε στις 16 Σεπτεμβρίου 1915.^[1] Η Αυτοκρατορική Δούμα διέκοψε τις εργασίες της από τον Τσάρο και δεν συνεδρίασε ξανά μέχρι τον Φεβρουάριο του 1916.

Μέχρι τις αρχές του 1916, ο Αλεξέι Κβοστόφ ήρθε σε συμβιβασμό με το Προοδευτικό Μπλοκ, βασιζόμενος στην μετριοπαθή φύση των αιτημάτων του. Η Δούμα συνεδρίασε στις 9 Φεβρουαρίου και αφού ο 76χρονος Ιβάν Γκορεμίκιν, που αντιτίθετο στην σύγκληση της Δούμας, είχε καθαιρεθεί και αντικατασταθεί από τον Μπόρις Στούρμερ σαν πρωθυπουργό. Ωστόσο, οι βουλευτές απογοητεύτηκαν όταν ο Στούρμερ έκανε την ομιλία του. Λόγω του πολέμου, είπε, δεν ήταν η ώρα για συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Για πρώτη φορά στη ζωή του, ο Τσάρος έκανε επίσκεψη στο Ανάκτορο της Ταυρίδας, πράγμα που έκανε πρακτικά αδύνατο να αποδοκιμάσουν τον νέο πρωθυπουργό Στούρμερ.

Τον Οκτώβριο του 1916 τα κόμματα της αντιπολίτευσης αποφάσισαν να επιτεθούν στον Στούρμερ, την κυβέρνησή του και τις λεγόμενες Σκοτεινές Δυνάμεις.^[2] Για τους Οκτωβριστές και τους Καντέτ, τους φιλελεύθερους στο κοινοβούλιο, ο Γκριγκόρι Ρασπούτιν, ο οποίος πίστευε στην απολυταρχία και την απόλυτη μοναρχία, ήταν ένα από τα κύρια εμπόδια. Την 1η Νοεμβρίου (παλιό ημερολόγιο) η κυβέρνηση υπό τον Μπορίς Στούρμερ, δέχτηκε επίθεση από τον Μιλιουκόφ στην Αυτοκρατορική Δούμας. Το Προοδευτικό Κόμμα έφυγε από το Μπλοκ αφού απαίτησε μια υπεύθυνη κυβέρνηση.^[1] Ο Στούρμερ και ο Αλεξάντρ Προτοπόποφ, του οποίου ο απρόσμενος διορισμός θεωρήθηκε σαν πρόκληση σχεδιασμένη να διασπάσει το Μπλοκ, ζήτησαν μάταια την διάλυση της Δούμα. Ο Αλεξάντρ Γκουτσκόφ ανέφερε ότι πέντε μέλη του Προοδευτικού Μπλοκ, περιλαμβανομένου του Αλέξανδρος Κερένσκι, του Αλεξάντρ Κονοβάλοφ, του Νικολάι Νεκρασόφ και του Μιχαήλ Τερεσένκο σκέπτονταν το πραξικόπημα, αλλά δεν επιχείρησαν κάποια ενέργεια. Ο Μέγας Δούκας Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς αρνήθηκε να συνεργαστεί, λέγοντας ότι ο στρατός δεν θα στήριζε ένα πραξικόπημα. Το Προοδευτικό Μπλοκ υποστήριξε ένα σχέδιο απόφασης ότι ο Τσάρος επρόκειτο να αντικατασταθεί από τον γιό του Τσάρεβιτς Αλεξέι.^[1] Ο νέος πρωθυπουργός Αλεξάντρ Τρέποφ προσφέρθηκε να ικανοποιήσει κάποια από τα αιτήματα του Μπλοκ.

Στην πορεία προς την επανάσταση του Φεβρουαρίου 1917, συχνά αμφισβητούνταν αν θα έπαιζε κρίσιμο ρόλο στην επιτυχία της εξέγερσης η υπόδειξη στον Τσάρο Νικόλαο Β΄ ότι θα πρέπει να δημιουργήσει «κυβέρνηση λαϊκής εμπιστοσύνης». Ο Τσάρος, αντίθετα, έκανε μικρή προσπάθεια να κάνει πολιτικές μεταρρυθμίσεις ή να μετατοπιστεί στην συνταγματική μοναρχία που, ενδεχόμενα, θα μπορούσε να έχει σώσει την δυναστεία των Ρομανόφ.^[3]