Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πάπας Παύλος Δ΄

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Αυτό το λήμμα αποτελεί προσεγγιστική μετάφραση. Μπορεί να συντάχθηκε αυτόματα από υπολογιστή ή από μεταφραστή με περιορισμένη γνώση της ελληνικής ή της γλώσσας προέλευσης. Παρακαλούμε βοηθήστε στην βελτίωση της μετάφρασής του. Ενδεικτικά, το αρχικό λήμμα μπορεί να εμφανίζεται στη λίστα «άλλες γλώσσες».
Πάπας
Παύλος Δ΄
Από23 Μαΐου 1555
Έως18 Αυγούστου 1559
ΠροκάτοχοςΜάρκελλος Β΄
ΔιάδοχοςΠίος Δ΄
Προσωπικά στοιχεία
Θυρεός{{{θυρεός_alt}}}

Ο Πάπας Παύλος Δ΄ ή Τζαν-Πέτρο Καράφα (28 Ιουνίου 1476 - 18 Αυγούστου 1559) ήταν αρχηγός στην Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και κυβερνήτης στα Παπικά Κράτη (23 Μαΐου 1555 - 18 Αυγούστου 1559).[1][2] Όταν υπηρετούσε ως παπικός απεσταλμένος (nuncio) στην Ισπανία, ανέπτυξε αντι-ισπανικά αισθήματα, τα εκδήλωσε την εποχή που ανέβηκε στον παπικό θρόνο. Τα Παπικά Κράτη της Ισπανίας επιτέθηκαν στην Ρώμη και ο ίδιος ο Παύλος Δ΄ κάλεσε σε απάντηση βοήθεια από τους Γάλλους. Μετά την ήττα των Γάλλων οι δύο πλευρές προχώρησαν σε συμβιβασμό, οι Ισπανικές και οι Γαλλικές δυνάμεις αποχώρησαν από την Ρώμη και ο πάπας έμεινε ουδέτερος ανάμεσα στις δύο χώρες.[3] Ο Καράφα διορίστηκε αρχικά επίσκοπος του Κιέτι αλλά παραιτήθηκε (1524), ανακλήθηκε στην Ρώμη και διορίστηκε επίσκοπος της Νάπολης. Προσπάθησε να αναδιοργανώση το εκκλησιαστικό σύστημα με τις σκληρές διώξεις των Προτεσταντών, εφάρμοσε εναντίον τους την Ιερά Εξέταση την οποία είχε εφαρμόσει πρώτος ο Ιννοκέντιος Γ΄.

Ο Τζαν-Πέτρο Καράφα εξελέγη νέος Πάπας με την βοήθεια του Καρδιναλίου Αλεξάνδρου Φαρνέζε (1555) μπροστά στον κίνδυνο από την εχθρότητα του αυτοκράτορα Καρόλου Ε΄. Η επίδραση που είχε στα Παπικά κράτη ο γιος και διάδοχος του Καρόλου Ε΄ Φίλιππος Β΄ της Ισπανίας ενίσχυσε τον εθνικισμό του. Ο διορισμός του ανεψιού του Κάρλο Καράφα στην θέση του Καρδιναλίου δημιούργησε σκληρές κοινωνικές αντιδράσεις, αναγκάστηκε να τον αποσύρει. Προσπάθησε να περιορίσει τις αυθαιρεσίες των κληρικών αλλά οι μέθοδοι του ήταν πολύ σκληρές, εξέδωσε το "«Ευρετήριο Απαγορευμένων Βιβλίων»" με το οποίο διέταζε υποχρεωτική παραίτηση στους κληρικούς που δεν έκαναν σωστά την δουλειά τους. Τα παπικά διατάγματα ήταν ασταμάτητα σε καθημερινή βάση, ο ίδιος ήταν αρκετά ακούραστος και δυναμικός αν και υπέργηρος. Ο βασικός του στόχος ήταν η δίωξη των αιρέσεων ιδιαίτερα ο Προτεσταντισμός που βρισκόταν σε άνοδο εκείνη την εποχή. Η Ιερά Εξέταση επανήλθε, εκατοντάδες φυλακίστηκαν, 50 από αυτούς δικάστηκαν στο Ιερό Δικαστήριο και 25 κάηκαν στην πυρά. Ο Παύλος Δ΄ ήταν τέλος ο πρώτος πάπας που έκδοσε διάταγμα εναντίον των Εβραίων, τους περιόρισε να ζουν σε συγκεκριμένη συνοικία της Ρώμης, το "«Περιβόλι των Εβραίων»" και να φορούν ειδικά ενδύματα, αργότερα εξελίχθηκε στο "«Γκέτο της Ρώμης»".

Πρώτα χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Προσωπογραφία του Πάπα Παύλου Δ΄ (1568)

Ο Τζαν-Πέτρο Καράφα γεννήθηκε στο Αβελλίνο από την επιφανή Οικογένεια της Νάπολης Καράφα.[1] Ο πατέρας του Τζιοβάννι Αντόνιο Καράφα πέθανε στην Δυτική Φλάνδρα (1515), η μητέρα του Βιττόρια Καμπονέσκι ήταν κόρη του επίσης Ναπολιτσιάνου ευγενούς Πιέτρο Λαλ Καμπονέσκι, 5ου κόμη του Μοντόριο. Ο συγγενής του Καρδινάλιος Ολιβιέρο Καράφα τον διόρισε στην επισκοπή του Κιέτι, ήταν το πρώτο του αξίωμα. Ο Πάπας Λέων Ι΄ του ανέθεσε αποστολές αρχικά στην Γαλλία και κατόπιν στην Ισπανία, τα αντι-Ισπανικά αισθήματα που θα αποκτήσει κατά την παραμονή του στην χώρα θα σηματοδοτήσουν την παποσύνη του.[1] Ο Πάπας Κλήμης Ζ΄ τον ανάγκασε να παραιτηθεί από τα αξιώματα του για να εισέλθει στο νεοσύστατο Τάγμα των Θεατίνων στο οποίο διετέλεσε επίσκοπος (1524). Στην Λεηλασία της Ρώμης (1527) δραπέτευσε στην Δημοκρατία της Βενετίας, τον ανακάλεσε στην Ρώμη ο Πάπας Παύλος Γ΄ για να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στην παπική αυλή. Οι αλλαγές είχαν σημαντικό ρόλο, η Αγία Έδρα κατήργησε τον Ουμανισμό που επικρατούσε έως τότε στους πάπες, αναπτύχθηκε ο Σχολαστικισμός αφού πρότυπο του ήταν ο Θωμάς Ακινάτης.[1]

Παπική εκλογή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τον Δεκέμβριο του 1516 διορίστηκε Καρδινάλιος της Καθολικής Εκκλησίας και κατόπιν Αρχιεπίσκοπος της Νάπολης.[4] Η Σύνοδος του Ρέγκενσμπουργκ (1541) απέτυχε να επιφέρει την ειρήνη ανάμεσα στους Καθολικούς και τους Προτεστάντες, αντίθετα πολλοί επιφανείς Ιταλοί Καθολικοί ασπάστηκαν τον Προτεσταντισμό. Ο Καρδινάλιος Καράφα έπεισε τον Παύλο Γ΄ να αντιμετωπίσει το κακό με την βία, να δημιουργήσει μια μορφή Ρωμαϊκής Ιεράς Εξέτασης στα πρότυπα της αντίστοιχης Ισπανικής. Ο πάπας ανταποκρίθηκε θετικά εκδίδοντας (1542) μια Παπική Βούλα η οποία έγραφε "δεν θα διστάσω να κάψω ακόμα και τον ίδιο τον πατέρα μου στην φωτιά αν γίνει αιρετικός", ο Καρδινάλιος Καράφα την ψήφισε.[5] Με τον θάνατο του πάπα Μάρκελλου Β΄ εξελέγη σε μεγάλη έκπληξη όλων διάδοχος του (1555). Οι περισσότεροι περίμεναν λόγω της σωφροσύνης και της μεγάλης του ηλικίας ότι θα παραιτηθεί, ο ίδιος ωστόσο δέχτηκε την θέση για να αντιταχθεί στον Κάρολο Ε΄.[1] Ο Καράφα με την εκλογή του (23 Μάϊου 1555) πήρε το όνομα Παύλος Δ΄ για να τιμήσει τον προκάτοχο του Παύλο Γ΄ που τον διόρισε Καρδινάλιο. Ακολούθησε η επίσημη στέψη του (26 Μάϊου 1555) και η εγκατάσταση του στην Βασιλική του Αγίου Ιωάννη του Λατερανού (28 Οκτωβρίου 1555)

Πάπας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Γκέτο της Ρώμης (1880)

Ο εθνικισμός του Παύλου Δ΄ τον οδήγησε σε σύγκρουση με τέσσερεις μεγάλες δυνάμεις, ήταν επίσης όπως ο πάπας Παύλος Γ΄ εχθρός με την Οικογένεια Κολόνα. Η άσχημη συμπεριφορά του απέναντι στην Ιωάννα της Αραγωνίας που είχε παντρευτεί μέλος της Οικογένειας οδήγησε την Βενετία που ήταν προστάτιδα των γραμμάτων και των τεχνών σε αντίδραση.[6] Ο Παύλος Δ΄ δυσαρεστήθηκε έντονα με την πενταετή ειρηνική συνθήκη που υπέγραψε τον Ιανουάριο του 1456 η Γαλλία με την Ισπανία ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη ο Ιταλικός Πόλεμος (1551–1559). Την εποχή που ο Ερρίκος Β΄ της Γαλλίας επιτέθηκε στην Ισπανική Νάπολη ο πάπας προσπάθησε να τον πείσει να ενωθεί μαζί του. Ο Φίλιππος Β΄ απάντησε με επίθεση στα Παπικά Κράτη με έναν στρατό από 12.000 άνδρες υπό την διοίκηση του 3ου Δούκα της Άλμπα. Οι Γαλλικές δυνάμεις επιτέθηκαν από τα βόρεια αλλά ηττήθηκαν τον Αύγουστο του 1557 και αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν.[7] Τα Παπικά στρατεύματα ηττήθηκαν και οι Ισπανοί έφτασαν μέχρι τα τείχη της Ρώμης, ο Παύλος Δ΄ φοβήθηκε ότι θα ακολουθήσει νέα μεγάλη λεηλασία της πόλης και έκλεισε βιαστικά ειρήνη με του Δούκα της Άλμπα, υποσχέθηκε ότι θα είναι ουδέτερος (12 Σεπτεμβρίου 1557). Ο Κάρολος Κουίντος κατηγόρησε τον Δούκα της Άλμπα ότι η ειρήνη ήταν γενναιόδωρη προς τον Πάπα.[8] Ο βασικός του σύμβουλος και ανεψιός του Κάρλο Καράφα δέχτηκε μια σύνταξη από τους Γάλλους και εργάστηκε για να διατηρηθεί η Γαλλική συμμαχία.[9] Ο Τζιοβάννι μεγαλύτερος αδελφός του Κάρλο έγινε διοικητής των Παπικών δυνάμεων και δούκας του Παλιάνο, πόλη που την στέρησαν από την αντίπαλη φιλο-Ισπανική οικογένεια Κολόνα (1556). Ο άλλος του ανεψιός Αντόνιο έγινε παπικός φρουρός και Μαρκήσιος του Μοντεμπέλλο. Οι ανεψιοί του κατηγορήθηκαν για βιαιότητες και σκάνδαλα αλλά όταν έληξε ο καταστροφικός πόλεμος με τον Φίλιππο Β΄ τους συγκέντρωσε, τους επέπληξε δημόσια και τους έστειλε εξορία από την Ρώμη (1559).[9]

Με την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση ο Παύλος Δ΄ ανακήρυξε τον Προτεσταντισμό ως παράνομη Αίρεση. Την ίδια εποχή η Μαρία Α΄ της Αγγλίας που ήταν στην εξουσία δύο χρόνια απέσυρε την Αγγλική Μεταρρύθμιση που είχε ξεκινήσει ο ετεροθαλής αδελφός της Εδουάρδος ΣΤ΄ της Αγγλίας. Με Παπική Βούλα (1555) ο Παύλος Δ΄ για να την ευχαριστήσει ακύρωσε όλα τα μέτρα εναντίον της Αγγλίας, αναγνώρισε την Μαρία Α΄ και τον σύζυγο της Φίλιππο βασιλείς της Αγγλίας και της Ιρλανδίας.[10] Οι σχέσεις με την Αγγλία παρέμειναν ωστόσο εχθρικές παρά την ανακωχή. Ο Παύλος Δ΄ συμπεριφέρθηκε άσχημα απέναντι στον απεσταλμένο της Αγγλίας στην Ιταλία Καρδινάλιο Ρέτζιναλντ Πόουλ, τον πρόσβαλλε δημόσια και τον κατηγόρησε ως κρυπτο-Προτεστάντη. Η έχθρα απέναντι στην Αγγλία επανήλθε ξανά, ο Παύλος Δ΄ αρνήθηκε τον διορισμού άλλου Άγγλου Καρδιναλίου και καθαίρεσε τον Πόουλ, σταδιακά σε τρία χρόνια (1558) έγινε ο μεγαλύτερος εχθρός του Αγγλικού Καθολικισμού.[11] Οι οπαδοί του στην Αγγλία εξοργίστηκαν επειδή ζήτησε την επιστροφή της περιουσίας που είχε κατασχεθεί από τα μοναστήρια. Την Μαρία διαδέχθηκε την ίδια χρονιά (17 Νοεμβρίου 1558) η ετεροθαλής αδελφή της Ελισάβετ Α΄ της Αγγλίας, ο Παύλος Δ΄ αρνήθηκε να την αναγνωρίσει.[12] Ο Παύλος Δ΄ αντιτάχθηκε επίσης βίαια στον φιλελεύθερο Καρδινάλιο Τζιοβάννι Μορόνε, τον κατηγόρησε σαν κρυφο-Προτεστάντη και ψήφισε νόμο που απαγορεύει στην άνοδο του Παπικού θρόνου οποιουδήποτε αιρετικού. Ο Παύλος Δ΄ ήταν αυστηρός σε μεγάλο βαθμό στην εφαρμογή των θρησκευτικών νόμων. Η εφαρμογή της Ιεράς Εξέτασης αυξήθηκε κατακόρυφα, ελάχιστοι από τους Καρδιναλίους αισθάνονταν ασφαλείς αφού βρίσκονταν σε κίνδυνο οποιαδήποτε στιγμή να φυλακιστούν.[13] Ο Μισέλ Γκιζλιέρι, μελλοντικός Πάπας Πίος Ε΄ διορίστηκε Ιεροεξεταστής της Κόμο, η σκληρότητα του οδήγησε τους κατοίκους σε επανάσταση και ο ίδιος αναγκάστηκε να δραπετεύσει για να σώσει την ζωή του.[14]

Η δημιουργία του Γκέτο της Ρώμης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Πάπας Παύλος Δ΄ εξέδωσε μια από τις σκληρότερες σε ολόκληρη την ιστορία του θεσμού Παπικές Βούλες (17 Ιουλίου 1555), αφορούσε την δημιουργία του Εβραικού Γκέτο της Ρώμης. Ο πάπας έθεσε τα όρια στην Συνοικία του Σαιντ Άντζελο στην οποία ζούσε ο μεγαλύτερος αριθμός των Εβραίων της πόλης, εκεί θα ζούσαν όλοι οι Εβραίοι μόνιμα. Η συνοικία τοιχίστηκε και επικοινωνούσε με την υπόλοιπη πόλη μόνο με μια πύλη η οποία κλείδωνε με την δύση του ηλίου. Οι ίδιοι οι Εβραίοι ήταν υποχρεωμένοι με τα δικά τους χρήματα να φροντίσουν για την συντήρηση τους μέσα στην συνοικία. Η έξοδος τους από την πύλη επιτρεπόταν μόνο αν φορούσαν ειδικά κίτρινα καπέλα ώστε να ξεχωρίζουν από τους άλλους, μπορούσαν να εμπορευτούν μόνο τρόφιμα και υφάσματα κατώτερης ποιότητας.[15] Οι χριστιανοί πήραν θάρρος για την υποβάθμιση των Εβραίων με βιαιοπραγίες, όποιος Εβραίος παραβίαζε τον νόμο έβρισκε τον θάνατο από το ίδιο το πλήθος. Στα τέλη της πενταετής εξουσίας του Παύλου Δ΄ ο Εβραϊκός πληθυσμός της Ρώμης είχε μειωθεί στο μισό.[14] Οι αντι-Ιουδαικοί νόμοι διατηρήθηκαν τουλάχιστον άλλους τρεις αιώνες και το Γκέτο έπαψε να υπάρχει μόνο με την διάλυση των Παπικών Κρατών (1870), αργότερα κατεδαφίστηκαν και τα τείχη (1888). Σύμφωνα με τον Λέοπολντ φον Ράνκε ήταν εξαιρετικά αυστηρός στον τρόπο εφαρμογής του πρωτόγονου χριστιανισμού. Οι μοναχοί που είχαν εγκαταλείψει τα μοναστήρια τους εξορίστηκαν από όλα τα Παπικά Κράτη, δεν ανεχόταν με κανέναν τρόπο την πληρωμή αξιωμάτων σε ανθρώπους που είχαν χάσει την θέση τους.[16] Η επαιτεία ήταν απαγορευμένη καθολικά από όλους, οι μεταρρυθμίσεις του είχαν βασικό στόχο την κατάργηση της εμπορικής απόκτησης των αξιωμάτων της Κουρίας.[9] Η κατανομή των αξιωμάτων έγινε μόνο με κίνητρο τις ικανότητες του κατόχου και όχι την εξαγορά. Το ύψος των φόρων ήταν αναλογικό με βάση την οικονομική κατάσταση του φορολογούμενου. Ο Παύλος Δ΄ θέσπισε έναν θάλαμο στον οποίο δεχόταν τις διαμαρτυρίες οποιουδήποτε αισθανόταν αδικημένος από την φορολογία.[16]

Την εποχή που ήταν πάπας κορυφώθηκε η λογοκρισία, μια από τις πρώτες πράξεις του ήταν να κόψει την σύνταξη του Μιχαήλ Άγγελου και να διατάξει να είναι τα γλυπτά που παριστάνουν γυμνό σεμνά, τότε καθιερώθηκε και ο όρος Φύλλο συκής.[17] Ο Παύλος Δ΄ εισήγαγε στην Δημοκρατία της Βενετίας ένα ανεξάρτητο κράτος τότε με μεγάλη εμπορική ευημερία το Ευρετήριο Απαγορευμένων Βιβλίων, ο στόχος ήταν να διακόψει την απειλή του Προτεσταντισμού. Τα Προτεσταντικά βιβλία απαγορεύτηκαν συνολικά, το ίδιο και όλες οι Γερμανικές και οι Ιταλικές μεταφράσεις της Λατινικής Βίβλου.[18] Οι Εβραίοι Μαρράνο είχαν σημαντική παρουσία τα προηγούμενα χρόνια στα Παπικά Κράτη, ιδιαίτερα στην Ανκόνα με τους πάπες Κλήμη Ζ΄, Παύλο Γ΄ και Ιούλιο Γ΄. Ο Παύλος Δ΄ τους κατηγόρησε για Αποστασία και διέταξε την δίωξη τους με αποτέλεσμα να καούν 25 από αυτούς στην πυρά.

Θάνατος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η υγεία του υπέργηρου πάπα άρχισε να κλονίζεται τον Μάιο του 1559 αλλά η θερινή ζέστη τον ενόχλησε περισσότερο, στις 17 Αυγούστου ήταν ήδη ετοιμοθάνατος. Οι Καρδινάλιοι συγκεντρώθηκαν στο νεκροκρέβατο του (18 Αυγούστου 1559), τους ζήτησε να τηρήσουν την Ιερά Εξέταση και να συνεχίσουν την δίωξη των Προτεσταντών, πέθανε στις 5 τα ξημερώματα.[19] Ο λαός της Ρώμης ήταν εξοργισμένος από τα δεινά που είχε υποστεί την εποχή που ήταν πάπας, συγκεντρώθηκε στην Πιάτσα ντελ Καμπιντόλιο και ξεκίνησε τις λεηλασίες πριν πεθάνει.[20] Στο άγαλμα του στην πλατεία τοποθέτησαν ένα κίτρινο καπέλο το ίδιο που είχε διατάξει να φοράνε οι Εβραίοι, αργότερα το αποκεφάλισαν και το έριξαν στον Τίβερη.[20][21]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Loughlin, James F. (1911). "Pope Paul IV" . In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. Τομ. 11. New York: Robert Appleton Company
  2. ↑ Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Paul (popes)" . Encyclopædia Britannica. Τομ. 20 (11th ed.). Cambridge University Press. σ. 956
  3. ↑ (Firm), John Murray (1908). "Handbook for Rome and the Campagna"
  4. ↑ https://www.britannica.com/biography/Paul-IV
  5. ↑ MacCulloch, Dairmuid. Reformation in Europe, London, 2005
  6. ↑ Robin, Larsen and Levin. Encyclopedia of Women in the Renaissance. σ. 24
  7. ↑ Woodward, Geoffrey (2013). "8". Philip II. London, New York: Routledge
  8. ↑ Pattenden, Miles (2013). Pius IV and the Fall of The Carafa: Nepotism and Papal Authority in Counter-Reformation Rome. OUP Oxford. σσ. 21–22
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 https://web.archive.org/web/20170202010235/https://www.saint-mike.org/library/papal_library/pauliv/biography.html
  10. ↑ https://www.heraldica.org/topics/national/ireland_docs.htm#act1542
  11. ↑ https://www.gresham.ac.uk/sites/default/files/2020-09-23_Ryrie_CatholicReformation-T.pdf
  12. ↑ Loughlin, James F. (1911). "Pope Paul IV" . In Herbermann, Charles (ed.). Catholic Encyclopedia. Τομ. 11. New York: Robert Appleton Company.
  13. ↑ Will Durant (1953). The Renaissance. Chapter XXXIX: The Popes and the Council: 1517–1565
  14. ↑ 14,0 14,1 Norwich, John Julius (2011). Absolute Monarchs. New York: Random House. σ. 316
  15. ↑ Coppa, Frank J. (2006). The Papacy, the Jews, and the Holocaust. Washington: Catholic University of America Press. σ. 29
  16. ↑ 16,0 16,1 https://web.archive.org/web/20170818153805/http://www.umass.edu/wsp/history/ranke/paul.html
  17. ↑ Deming 2012, σ. 36
  18. ↑ https://christianhistoryinstitute.org/magazine/article/ch122-remaking-the-world
  19. ↑ Setton, Kenneth M. (1984). The Papacy and the Levant, 1204–1571. Volume IV: The Sixteenth Century. Philadelphia: American Philosophical Society. σ. 718
  20. ↑ 20,0 20,1 Stow, Kenneth (2001). Theater of Acculturation: The Roman Ghetto in the 16th Century. Seattle: University of Washington Press. σ. 41
  21. ↑ etton, Kenneth M. (1984). The Papacy and the Levant, 1204–1571. Volume IV: The Sixteenth Century. Philadelphia: American Philosophical Society. σ. 719

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Aubert, Alberto. Paolo IV. Politica, Inquisizione e storiografia, Firenze, Le Lettere, 1999
  • Booth, Ted W. "Elizabeth I and Pope Paul IV: Reticence and Reformation". Church History and Religious Culture 94.3 (2014): 316–336 online.
  • Deming, David (2012). Science and technology in world history Vol. 3: The Black Death, the Renaissance, the Reformation and the Scientific Revolution. Jefferson, N.C.: McFarland & Co., Publishers.
  • Firpo, Massimo. Inquisizione romana e Controriforma. Studi sul cardinal Giovanni Morone (1509–1580) e il suo processo d'eresia, Brescia, Morcelliana, 2005
  • Mampieri, Martina. "From Paul IV 'the Evil' to Pius IV 'the Merciful'". in Living under the Evil Pope (Brill, 2019). 160–204.
  • Mathews, Shailer. "The Social Teaching of Paul. IV. The Messianism of Paul". Biblical World 19.4 (1902): 279–287 online.
  • Pattenden, Miles. Pius IV and the Fall of the Carafa: Nepotism and Papal Authority in Counter-Reformation Rome (Oxford UP, 2013).
  • Pocock, Nicholas, Marinus Marinius, and J. Barengus. "Bull of Paul IV concerning the Bishopric of Bristol". English Historical Review 12.46 (1897): 303–307.
  • Santosuosso, Antonio. "An Account of the Election of Paul IV to the Pontificate". Renaissance Quarterly 31.4 (1978): 486–498.
Πάπας Παύλος Δ΄
Γέννηση: 28 Ιουνίου 1476 Θάνατος: 18 Αυγούστου 1559
Προκάτοχος
Μάρκελλος Β΄ 		Πάπας
23 Μαΐου 1555 - 18 Αυγούστου 1559 		Διάδοχος
Πίος Δ΄
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πάπας_Παύλος_Δ΄&oldid=10895302"